Moskwa, do 1995 roku Sława – radziecki, a następnie rosyjski krążownik rakietowy, pierwsza jednostka projektu 1164 (Atlant, w kodzie NATO: Slava). Okręt wodowany w 1979 roku, wszedł do służby w 1982 roku w Marynarce Wojennej Związku Radzieckiego pod nazwą „Sława” (Слава), służył we Flocie Czarnomorskiej. Po rozpadzie ZSRR został przejęty przez marynarkę Rosji i w 1995 roku przemianowany na „Moskwa” (Москва). Okręt flagowy Floty Czarnomorskiej.
 | |
| Klasa | |
|---|---|
| Projekt |
1164 (Atłant) |
| Oznaczenie NATO |
Slava |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
5 listopada 1976 |
| Wodowanie |
27 lipca 1979 |
 Marynarka Wojenna ZSRR
| |
| Nazwa |
Sława |
| Wejście do służby |
30 grudnia 1982 |
 MW Rosji
| |
| Nazwa |
Sława (1991–1995) |
| Wejście do służby |
1991 |
| Zatopiony |
13-14 kwietnia 2022 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
9300 t standardowa |
| Długość |
186 m |
| Szerokość |
20,8 m |
| Zanurzenie |
8,4 m |
| Napęd | |
| 4 turbiny gazowe w układzie COGOG o mocy szczytowej 110 000 KM, 2 śruby | |
| Prędkość |
32 węzły |
| Uzbrojenie | |
| 16 wyrzutni pocisków przeciwokrętowych P-500 Bazalt / P-1000 Wulkan (16 pocisków) 8 wyrzutni pocisków plot. S-300F Fort (64 pociski) 2×II wyrzutnie pocisków plot. Osa-MA (40 pocisków) 2 działa 130 mm (1×II) 6 działek plot. 30 mm AK-630M 10 wyrzutni torped 533 mm (2×V) 2×XII wyrzutnie rakietowych bg RBU-6000 | |
| Wyposażenie lotnicze | |
| 1 śmigłowiec Ka-27 | |
| Załoga |
485 |
W 2008 roku krążownik „Moskwa” brał udział w rosyjskim ataku na Gruzję, w 2014 roku w rosyjskiej inwazji na Krym, rok później zaś wspierał rosyjskie operacje bojowe w Syrii. W 2022 roku okręt wziął udział w inwazji na Ukrainę, uczestnicząc w ataku na Wyspę Wężową, a 14 kwietnia 2022 został zatopiony ukraińskimi pociskami przeciwokrętowymi R-360 Neptun.
Budowa i skrócony opis
„Sława” była pierwszą prototypową jednostką krążowników rakietowych projektu 1164, noszącego oznaczenie kodowe Atłant, a w kodzie NATO nazwanego typem Slava od pierwszego okrętu. Stępkę pod budowę okrętu położono w stoczni imienia 61 Komunardów w Mikołajowie 5 listopada 1976 roku, z numerem budowy 2008[1]. Wodowanie nastąpiło 27 lipca 1979 roku, a wejście do służby 30 grudnia 1982 roku[1].
Okręty projektu 1164 były zaprojektowane w ZSRR jako krążowniki rakietowe nowej generacji przeznaczone do zadań uderzeniowych, przede wszystkim do zwalczania lotniskowców amerykańskich przy pomocy ciężkich pocisków przeciwokrętowych, a także do obrony przeciwlotniczej zespołów floty dzięki nowym pociskom dalekiego zasięgu[2]. Ich głównym uzbrojeniem było 16 wyrzutni ciężkich pocisków przeciwokrętowych P-500 Bazalt, ustawionych parami na pokładzie w części dziobowej[3]. Podczas średniego remontu okręt przystosowano do przenoszenia nowszych pocisków P-700 Wulkan (oznaczanych też P-1000)[3]. Drugim zasadniczym uzbrojeniem było osiem pionowych rewolwerowych wyrzutni pocisków przeciwlotniczych dalekiego zasięgu S-300F Fort z zapasem 64 pocisków, umieszczonych w kadłubie, w rufowej części śródokręcia[3]. Ponadto okręty miały do samoobrony dwie dwuprowadnicowe chowane wyrzutnie pocisków przeciwlotniczych bliskiego zasięgu Osa-MA z zapasem 40 pocisków, umieszczone na rufie po obu stronach hangaru[3].
Artyleria główna składała się z dwóch dział kalibru 130 mm w jednej dwudziałowej wieży AK-130 na dziobie, z zapasem 600 nabojów, mogących służyć także do ostrzeliwania celów brzegowych[3]. Artyleria była kierowana radarem artyleryjskim MR-184 Lew[3]. Uzupełniało ją sześć działek wielolufowych kalibru 30 mm AK-630M, tworzących trzy zestawy artyleryjskie obrony bezpośredniej z własnymi radarami MR-123 Wympieł[3]. Zestawy te umieszczone były na dziobie przed nadbudówką oraz na burtach na śródokręciu[3].
Broń podwodną stanowiło 10 wyrzutni torped kalibru 533 mm w dwóch pięciorurowych aparatach, służących do wystrzeliwania torped przeciw okrętom podwodnym SET-65 lub przeciw okrętom nawodnym 53-65K[3]. Uzupełniały je dwie dwunastoprowadnicowe wyrzutnie RBU-6000 rakietowych bomb głębinowych kalibru 213 mm systemu Smiercz-2, ze 144 bombami RGB-60[3]. Do zwalczania okrętów podwodnych na większych odległościach mógł służyć śmigłowiec pokładowy Ka-27PŁ, z hangarem i lądowiskiem na rufie okrętu. Zamiast niego można było zabrać śmigłowiec wskazywania celów dla rakiet przeciwokrętowych Ka-25C[4]. Do wykrywania okrętów podwodnych własnymi siłami służył kompleks sonarowy Płatina, z anteną na dziobie i anteną holowaną[3].
Wyporność standardowa okrętu wynosiła 9,3 tys. t, a pełna 11,3 tys. t[5]. Długość całkowita wynosiła 186 m, a na linii wodnej 170 m, natomiast szerokość 20,8 m, a zanurzenie 8,4 m[5]. Napęd był kombinowany w układzie COGOG, napędzający dwie śruby[3][uwaga 1]. Napęd mocy szczytowej stanowiły dwa zespoły obejmujące łącznie cztery turbiny gazowe M-8KF o mocy łącznej 110 tys. KM pozwalające na osiąganie prędkości maksymalnej 32,5 węzła[6]. Napęd marszowy stanowiły dwie turbiny gazowe M-70 o mocy łącznej 20 tys. KM i dodatkowo dwie turbiny parowe o mocy 12 tys. KM, zasilane w parę kotłami ogrzewanymi od gazów spalinowych[7]. Przy prędkości ekonomicznej 18 węzłów zasięg wynosił 7500 mil morskich[3]. Załogę początkowo stanowiło 485 osób, w tym 66 oficerów[5].
Służba
Po wejściu do służby 7 lutego 1983 roku okręt przydzielono do Floty Czarnomorskiej, z bazą w Sewastopolu[4]. Kilkakrotnie pływał po Morzu Śródziemnym na tzw. służbie bojowej, śledząc okręty państw NATO. W kwietniu 1985 roku, gdy pełnił służbę na Morzu Śródziemnym u wybrzeży Libii, doszło do pożaru na pokładzie[1]. Między 27 maja 1986 a 20 lutego 1987 roku krążownik operował na Morzu Śródziemnym i północnym Atlantyku; w tym czasie w listopadzie 1986 roku odbył wizytę w Pireusie[8]. Nosił zmienne numery burtowe: 126 (1983), 108 (1984), 106 (1987), 121 (1990)[9].
W dniach 2-3 grudnia 1989 roku „Sława” uczestniczyła w szczycie na Malcie, będącym pierwszym spotkaniem radzieckiego przywódcy Michaiła Gorbaczowa i prezydenta USA George′a Busha, który przybył na krążowniku USS „Belknap”. Część spotkań miała odbyć się na pokładzie „Sławy”, lecz zostało to uniemożliwione przez złą pogodę[10][uwaga 2].
Między 21 marca 1991 a sierpniem 1998 roku krążownik przechodził średni remont w stoczni im. 61 Komunardów w Mikołajowie, a następnie w Siewmorzawodzie w Sewastopolu[8]. W tym czasie w ramach podziału Floty Czarnomorskiej został przejęty przez marynarkę Rosji, a 16 maja 1995 roku zmieniono mu nazwę na „Moskwa”, po wycofanym krążowniku śmigłowcowym proj. 1123[1]. Został następnie okrętem flagowym rosyjskiej Floty Czarnomorskiej[11]. Nosił tytuł okrętu gwardyjskiego oraz numer burtowy 121[12]
7 września 2009 roku miała miejsce awaria pomocniczego kotła parowego w przedniej maszynowni i doszło do pożaru, na skutek czego dziesięciu marynarzy odniosło obrażenia[11]. W 2003 roku na pokładzie „Moskwy” na Morzu Śródziemnym doszło do spotkania prezydenta Rosji Władimira Putina i premiera Włoch Silvio Berlusconiego[9].
W 2008 roku „Moskwa” wzięła udział rosyjskim ataku na Gruzję, w 2014 roku w osłonie rosyjskiej inwazji na Krym, rok później zaś wspierała rosyjskie operacje bojowe w Syrii[13]. Po zestrzeleniu rosyjskiego bombowca Su-24 zapewniać miała ochronę przeciwlotniczą dla rosyjskich sił w tym kraju[13]. W 2015 roku okręt odwiedził m.in. Luandę w Angoli i Malabo w Gwinei Równikowej[9].
Krążownik brał udział w inwazji na Ukrainę w 2022 roku, poczynając 24 lutego od ostrzelania Wyspy Wężowej, której personel odmówił złożenia broni, co stało się następnie jednym z symboli oporu Ukrainy[16]. W ciągu kolejnych tygodni „Moskwa” działała u wybrzeży obwodów odeskiego, mikołajowskiego i chersońskiego. 13 kwietnia 2022 roku około godz. 19 okręt został trafiony i uszkodzony dwoma pociskami przeciwokrętowymi systemu Neptun[17]. Znajdował się on wówczas około 60–65 mil morskich na południe od Odessy[18]. Rosja nie potwierdziła ataku na okręt, lecz następnego dnia przyznała (nie wskazując przyczyny), że doszło na nim do eksplozji amunicji i pożaru[19]. Według strony rosyjskiej, poważne uszkodzenie jednostki spowodowało, że jej załoga została ewakuowana na inne okręty[12], a pozostawiono tylko część personelu niezbędną do utrzymania i zabezpieczenia jednostki podczas holowania[uwaga 3][uwaga 4]. 14 kwietnia 2022 wieczorem Ministerstwo Obrony Federacji Rosyjskiej poinformowało, że podczas holowania okręt „zatonął w warunkach sztormu”[20][21][22], chociaż raporty pogodowe wskazują, że warunki na Morzu Czarnym były wówczas łagodne[23]. Nie jest oficjalnie znana liczba ofiar z liczącej około 500 osób załogi, a komunikat rosyjski mówił o ewakuacji całej załogi[17]. Według niepotwierdzonych informacji, zginęło 37 członków załogi, około 27 zaginęło, a około 100 zostało rannych, natomiast wcześniejsze niepotwierdzone źródła mówiły o uratowaniu tylko 58 marynarzy[17]. Wrak krążownika, spoczywający na dnie Morza Czarnego na głębokości 45–50 m, ok. 130 km od Odessy, został wpisany do rejestru podwodnego dziedzictwa Ukrainy jako obiekt numer 2064[24].
Zatopienie krążownika wywołało szeroki oddźwięk na świecie i stało się dużą porażką prestiżową dla Rosji i sukcesem strony ukraińskiej[13]. Był to największy okręt zatopiony podczas działań wojennych od czasu zatopienia argentyńskiego krążownika „General Belgrano” w 1982 roku pod Falklandami[uwaga 5].
W kwietniu 2022 do prac przy wraku krążownika skierowano okręt ratowniczy rosyjskiej Floty Czarnomorskiej, katamaran „Kommuna”[25]. Podniesienie wraku „Moskwy”, z uwagi na jego rozmiary, siłami „Kommuny” nie jest możliwe, operacja miała na celu prawdopodobnie wydobycie tajnych dokumentów, sprzętu wojskowego oraz pocisków przeciwokrętowych i przeciwlotniczych[26][27].
Uwagi
- Według Rochowicz 2019 ↓, s. 47, napęd w systemie COGAG.
- Według Apalkow 2010 ↓, s. 69, na pokładzie „Sławy” odbywała się w sierpniu 1990 roku międzynarodowa konferencja w Jałcie poświęcona kontroli uzbrojenia atomowego, lecz brak jest potwierdzenia takiej konferencji w innych dostępnych źródłach.
- Według służb prasowych Ukrainy, sztorm uniemożliwił innym rosyjskim jednostkom udzielenie płonącemu okrętowi pomocy, a w wyniku wybuchu amunicji krążownik przechylił się i zaczął tonąć[uwaga 7]. Rosyjskie dowództwo natomiast przed południem 14 kwietnia ogłosiło, że wybuchy amunicji powstrzymano i że "Moskwa" zostanie odholowana do portu w celu dokonania niezbędnych napraw[uwaga 8]; podobną opinię wydał rzecznik Pentagonu, John Kirby (dodał on nawet, że okręt sam płynie do portu)[uwaga 9].
- Miesiąc po zatonięciu okrętu agencja Ukrinform opublikowała fragment nagrania przechwyconej rozmowy rosyjskiego oficera z dowództwem, podczas której przekazywał on komunikat o sytuacji awaryjnej: trafieniu krążownika dwoma rakietami, unieruchomieniu okrętu i znacznym jego przechyle, oraz o konieczności ewakuacji załogi[uwaga 6].
- ARA „General Belgrano”, dawny USS „Phoenix” (CL-44), miał początkowo wyporność pełną 12 207 ton[uwaga 10][uwaga 11]
Przypisy
Bibliografia
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
