Morea[5] (Moraea) – rodzaj roślin należący do rodziny kosaćcowatych (Iridaceae). Obejmuje ponad 200 gatunków[6] do ok. 226[7]. Większość występuje w Afryce, przy czym centrum zróżnicowania rodzaju znajduje się na jej południowym krańcu – w Namaqualand i w Prowincji Przylądkowej Zachodniej[8] (rośnie tam 115 przedstawicieli rodzaju, z czego 79 to miejscowe endemity[7]). Zasięgi innych gatunków sięgają na północ po Nigerię i Etiopię[8]. Poza tym mniej liczni przedstawiciele rosną w obszarze śródziemnomorskim i w strefie międzyzwrotnikowej innych kontynentów[7]. Rośliny te spotykane są w miejscach skalistych, na pustyniach, w formacjach trawiastych, w suchych zaroślach, ale też na górskich mokradłach[8]. Ze względu na zawartość glikozydów wiele roślin z tego rodzaju jest trujących dla bydła. Niektóre gatunki zostały rozprzestrzenione jako ozdobne w klimacie ciepłym[7]. Lokalnie spożywane są bulwocebule Moraea fugax[9].
 Moraea vegeta | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
morea | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Moraea P. Miller Fig. Pl. 159. t. 238. 27 Jun 1758[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
M. vegeta Linnaeus[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Rodzaj nazwany został początkowo Morea dla upamiętnienia botanika angielskiego – Roberta More'a. Nazwa została jednak zmieniona Moraea przez Karola Linneusza prawdopodobnie ze względu na jego teścia – Johana Moraeusa[10].
Morfologia
- Pokrój
- Byliny z bulwocebulami, osiągające do 1,5 m wysokości[8].
- Liście
- Wyrastają w dwóch rzędach, są spłaszczone, rzadko dęte, równowąskie i osiągają do 2 m wysokości. Czasem skręcają się wokół swojej osi[8].
- Kwiaty
- Pojedyncze lub zebrane po kilka w rozgałęzione kwiatostany na szczycie pędu kwiatonośnego. Okwiat efektowny, barwy najczęściej żółtej lub niebieskiej, ale także: czerwonej, białej, brązowej, nierzadko z ciemnymi plamkami. Listki z zewnętrznego okółka okwiatu są prosto wzniesione lub rozpostarte i zwykle wówczas z odgiętymi w dół końcami. Listki okółka wewnętrznego są wolne, mniejsze i zwykle długo zaostrzone. Pręciki są trzy i przykryte są spłaszczonymi szyjkami słupka, przy czym ich nitki zrastają się u nasady słupka w otaczający go cylinder. Zalążnia jest dolna, trójkomorowa, z licznymi zalążkami. Szyjki słupka trzy, płatkowate, rozwidlone[8].
- Owoce
- Trójkomorowe, wielonasienne torebki pękające między przegrodami, walcowate lub kuliste z wyciągniętym lub krótkim dzióbkiem. Nasiona zwykle płaskie, czasem kanciaste[8].
Systematyka
Rodzaj z plemienia Irideae, z podrodziny Iridoideae z rodziny kosaćcowatych (Iridaceae). W jego obrębie gatunki dzielone są na pięć podrodzajów: Grandiflora, Monocephalae, Moraea, Vieusseuxia i Visciramosa[4]. Z analiz molekularnych wynika, że są to rośliny siostrzane dla rodzaju Ferraria, z którym tworzą z kolei klad siostrzany dla rodzajów Dietes i Bobartia[11].
- Wykaz gatunków[6]
- Moraea afro-orientalis Goldblatt
- Moraea albicuspa Goldblatt
- Moraea albiflora (G.J.Lewis) Goldblatt
- Moraea algoensis Goldblatt
- Moraea alpina Goldblatt
- Moraea alticola Goldblatt
- Moraea amissa Goldblatt
- Moraea angolensis Goldblatt
- Moraea angulata Goldblatt
- Moraea angusta (Thunb.) Ker Gawl.
- Moraea anomala G.J.Lewis
- Moraea ardesiaca Goldblatt
- Moraea aristata (D.Delaroche) Asch. & Graebn.
- Moraea aspera Goldblatt
- Moraea atropunctata Goldblatt
- Moraea australis (Goldblatt) Goldblatt
- Moraea autumnalis (Goldblatt) Goldblatt
- Moraea balundana Goldblatt
- Moraea barkerae Goldblatt
- Moraea barnardiella Goldblatt
- Moraea barnardii L.Bolus
- Moraea bella Harms
- Moraea bellendenii (Sweet) N.E.Br.
- Moraea bifida (L.Bolus) Goldblatt
- Moraea bipartita L.Bolus
- Moraea bituminosa (L.f.) Ker Gawl.
- Moraea bolusii Baker
- Moraea bovonei Chiov.
- Moraea brachygyne (Schltr.) Goldblatt
- Moraea brevifolia Goldblatt
- Moraea brevistyla (Goldblatt) Goldblatt
- Moraea brevituba (Goldblatt) Goldblatt
- Moraea britteniae (L.Bolus) Goldblatt
- Moraea bubalina Goldblatt
- Moraea bulbillifera (G.J.Lewis) Goldblatt
- Moraea caeca Barnard ex Goldblatt
- Moraea calcicola Goldblatt
- Moraea callista Goldblatt
- Moraea cantharophila Goldblatt & J.C.Manning
- Moraea carnea Goldblatt
- Moraea carsonii Baker
- Moraea cedarmontana (Goldblatt) Goldblatt
- Moraea cedarmonticola Goldblatt
- Moraea ciliata (L.f.) Ker Gawl.
- Moraea citrina (G.J.Lewis) Goldblatt
- Moraea clavata R.C.Foster
- Moraea collina Thunb.
- Moraea comptonii (L.Bolus) Goldblatt
- Moraea contorta Goldblatt
- Moraea cookii (L.Bolus) Goldblatt
- Moraea cooperi Baker
- Moraea crispa Thunb.
- Moraea debilis Goldblatt
- Moraea deltoidea Goldblatt & J.C.Manning
- Moraea demissa Goldblatt
- Moraea deserticola Goldblatt
- Moraea dracomontana Goldblatt
- Moraea elegans Jacq.
- Moraea elliotii Baker
- Moraea elsiae Goldblatt
- Moraea exiliflora Goldblatt
- Moraea falcifolia Klatt
- Moraea fenestralis (Goldblatt & E.G.H.Oliv.) Goldblatt
- Moraea fenestrata (Goldblatt) Goldblatt
- Moraea fergusoniae L.Bolus
- Moraea fistulosa (Goldblatt) Goldblatt
- Moraea flaccida (Sweet) Steud.
- Moraea flavescens (Goldblatt) Goldblatt
- Moraea flexicaulis Goldblatt
- Moraea fragrans Goldblatt
- Moraea fugacissima (L.f.) Goldblatt
- Moraea fugax (D.Delaroche) Jacq.
- Moraea fuscomontana (Goldblatt) Goldblatt
- Moraea galaxia (L.f.) Goldblatt & J.C.Manning
- Moraea galpinii (Baker) N.E.Br.
- Moraea garipensis Goldblatt
- Moraea gawleri Spreng.
- Moraea gigandra L.Bolus
- Moraea gracilenta Goldblatt
- Moraea graminicola Oberm.
- Moraea graniticola Goldblatt
- Moraea herrei (L.Bolus) Goldblatt
- Moraea hesperantha (Goldblatt) Goldblatt
- Moraea hexaglottis Goldblatt
- Moraea hiemalis Goldblatt
- Moraea huttonii (Baker) Oberm.
- Moraea inclinata Goldblatt
- Moraea inconspicua Goldblatt
- Moraea incurva G.J.Lewis
- Moraea indecora Goldblatt
- Moraea insolens Goldblatt
- Moraea inyangani Goldblatt
- Moraea iringensis Goldblatt
- Moraea kamiesensis Goldblatt
- Moraea kamiesmontana (Goldblatt) Goldblatt
- Moraea karroica Goldblatt
- Moraea knersvlaktensis Goldblatt
- Moraea lewisiae (Goldblatt) Goldblatt
- Moraea lilacina Goldblatt & J.C.Manning
- Moraea linderi Goldblatt
- Moraea longiaristata Goldblatt
- Moraea longiflora Ker Gawl.
- Moraea longifolia (Jacq.) Pers.
- Moraea longipes Goldblatt & J.C.Manning
- Moraea longistyla (Goldblatt) Goldblatt
- Moraea loubseri Goldblatt
- Moraea louisabolusiae Goldblatt
- Moraea lugubris (Salisb.) Goldblatt
- Moraea lurida Ker Gawl.
- Moraea luteoalba (Goldblatt) Goldblatt
- Moraea macgregorii Goldblatt
- Moraea macrantha Baker
- Moraea macrocarpa Goldblatt
- Moraea macronyx G.J.Lewis
- Moraea margaretae Goldblatt
- Moraea marginata J.C.Manning & Goldblatt
- Moraea marionae N.E.Br.
- Moraea marlothii (L.Bolus) Goldblatt
- Moraea maximiliani (Schltr.) Goldblatt & J.C.Manning
- Moraea mediterranea Goldblatt
- Moraea melanops Goldblatt & J.C.Manning
- Moraea miniata Andrews
- Moraea minima Goldblatt
- Moraea minor Eckl.
- Moraea modesta Killick
- Moraea moggii N.E.Br.
- Moraea monticola Goldblatt
- Moraea muddii N.E.Br.
- Moraea namaquamontana Goldblatt
- Moraea namaquana (Goldblatt) Goldblatt
- Moraea namibensis Goldblatt
- Moraea nana (L.Bolus) Goldblatt & J.C.Manning
- Moraea natalensis Baker
- Moraea neglecta G.J.Lewis
- Moraea nubigena Goldblatt
- Moraea ochroleuca (Salisb.) Drapiez
- Moraea ocisapunga Ruiz ex Diels
- Moraea pallida (Baker) Goldblatt
- Moraea papilionacea (L.f.) Ker Gawl.
- Moraea patens (Goldblatt) Goldblatt
- Moraea pearsonii Goldblatt & J.C.Manning
- Moraea pendula (Goldblatt) Goldblatt
- Moraea pilifolia Goldblatt
- Moraea polyanthos L.f.
- Moraea polystachya (Thunb.) Ker Gawl.
- Moraea pritzeliana Diels
- Moraea pseudospicata Goldblatt
- Moraea pubiflora N.E.Br.
- Moraea pyrophila Goldblatt
- Moraea radians (Goldblatt) Goldblatt
- Moraea ramosissima (L.f.) Druce
- Moraea reflexa Goldblatt
- Moraea regalis Goldblatt & J.C.Manning
- Moraea reticulata Goldblatt
- Moraea rigidifolia Goldblatt
- Moraea riparia (Goldblatt) Goldblatt
- Moraea rivulicola Goldblatt & J.C.Manning
- Moraea robusta (Goldblatt) Goldblatt
- Moraea saxicola Goldblatt
- Moraea schaijesiorum Geerinck
- Moraea schimperi (Hochst.) Pic.Serm.
- Moraea schlechteri (L.Bolus) Goldblatt
- Moraea serpentina Baker
- Moraea serratostyla (Goldblatt) Goldblatt
- Moraea setifolia (L.f.) Druce
- Moraea simplex Goldblatt & J.C.Manning
- Moraea simulans Baker
- Moraea sisyrinchium (L.) Ker Gawl.
- Moraea spathulata (L.f.) Klatt
- Moraea speciosa (L.Bolus) Goldblatt
- Moraea stagnalis (Goldblatt) Goldblatt
- Moraea stricta Baker
- Moraea tanquana Goldblatt & J.C.Manning
- Moraea tanzanica Goldblatt
- Moraea textilis (Welw. ex Baker) Baker
- Moraea thomasiae Goldblatt
- Moraea thomsonii Baker
- Moraea tortilis Goldblatt
- Moraea tricolor Andrews
- Moraea tricuspidata (L.f.) G.J.Lewis
- Moraea trifida R.C.Foster
- Moraea tripetala (L.f.) Ker Gawl.
- Moraea tulbaghensis L.Bolus
- Moraea umbellata Thunb.
- Moraea unguiculata Ker Gawl.
- Moraea unibracteata Goldblatt
- Moraea unifoliata R.C.Foster
- Moraea upembana Goldblatt
- Moraea vallisavium Goldblatt
- Moraea vallisbelli (Goldblatt) Goldblatt
- Moraea variabilis (G.J.Lewis) Goldblatt
- Moraea vegeta L.
- Moraea venenata Dinter
- Moraea ventricosa Baker
- Moraea verdickii De Wild.
- Moraea verecunda Goldblatt
- Moraea versicolor (Salisb. ex Klatt) Goldblatt
- Moraea vespertina Goldblatt & J.C.Manning
- Moraea vigilans Goldblatt & J.C.Manning
- Moraea villosa (Ker Gawl.) Ker Gawl.
- Moraea virgata Jacq.
- Moraea viscaria (L.f.) Ker Gawl.
- Moraea vlokii Goldblatt
- Moraea worcesterensis Goldblatt
Przypisy
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
