Mleczajowiec biel

Mleczajowiec biel (Lactifluus piperatus (L.) Roussel, mleczaj biel) – gatunek grzybów z rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)^[1].

Mleczajowiec biel

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	gołąbkowate
Rodzaj	mleczajowiec
Gatunek	mleczajowiec biel
Nazwa systematyczna
Lactifluus piperatus (L.) Roussel, (1806) Tent. disp. meth. fung. (Lipsiae): 64 (1797)
Zasięg
Zasięg w Europie

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lactifluuus, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1753 r. Karol Linneusz nadając mu nazwę Agaricus piperatus. W 1797 r. Christiaan Hendrik Persoon przeniósł go do rodzaju Lactarius, a w 1806 Henri François Anne de Roussel do rodzaju Lactifluus^[1].

Nazwę polską mleczaj biel podał Stanisław Chełchowski w 1898 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też pod nazwami: bedłka mleczaj, biel, chrząstka, krowiak biały, bielak, mleczaj biały^[2]. W 2021 r. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego, uznając przeniesienie do rodzaju Lactifluus, zarekomendowała używanie nazwy „mleczajowiec biel”^[3]. Nazwy regionalne: mleczak, mleczarz, gruzd^[4]. Niektóre synonimy łacińskie^[5]:

• Agaricus piperatus L. 1753
• Agaricus piperatus Scop. 1772
• Galorrheus piperatus (Scop.) P. Kumm. 1871
• Lactifluus piperatus (L.) Kuntze 1891
• Lactarius piperatus (L.) Pers. 1797

Morfologia

Kapelusz

Suchy i gładki, bez połysku. Średnica 6–20 cm. Kolor czysto biały ze słabym kremowym odcieniem. U starszych osobników miejsca okaleczone są w kolorze brązowym. Płasko sklepiony kapelusz występuje u młodych osobników, przy starszych kapelusz przechodzi w szerokolejkowaty z podwiniętym brzegiem^[4].

Blaszki

Bardzo gęste, cienkie, wąskie, krótko zbiegające po trzonie, rozwidlone. Początkowo są białe, później stają się żółtawe^[6].

Trzon

Kształtu walcowatego, wysokość 3–9 cm, szerokość 1–3 cm, biały, w późniejszym okresie częściowo plamisty. Jest pełny, dołem cieńszy, twardy i gładki^[6].

Miąższ

Początkowo biały, potem żółtawy, spoisty, twardy i kruchy^[6].

Mleczko

Wydziela się obficie, jest białe. Podczas wysychania nieznacznie żółknie, pod działaniem KOH zmienia kolor na żółty. W smaku jest ostre, piekące^[7].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników biały. Zarodniki krótko elipsoidalne, o rozmiarach 8–9 × 5–6 μm. Powierzchnia niemal gładka, dopiero po zabarwieniu uwidaczniają się bardzo delikatne brodawki z nielicznymi łącznikami, które jednak nie tworzą siateczki. Podstawki mają rozmiar 40–60 × 7–8 μm. Cystydy o zaokrąglonych szczytach mają rozmiar 60–70 × 5–9 μm i wszystkie są do siebie podobne. Liczne i nieco maczugowate pleurocystydy mają rozmiar 35–55 × 5–9 μm^[7].

Gatunki podobne

• mleczajowiec chrząstka (Lactifluus vellereus) – przez grzybiarzy nagminnie mylony z mleczajem bielem. Różni się od niego rzadszymi blaszkami, jest większy i ma pilśniowo-zamszowy kapelusz^[6]
• mleczajowiec zieleniejący (Lactifluus glaucescens) – jego mleczko i uszkodzone miejsca po pewnym czasie zmieniają kolor na niebiesko-zielony^[6]
• gołąbek smaczny (Russula delica) – ma dużo krótszy trzon i nie wydziela mleczka

Występowanie i siedlisko

Występuje w Europie, północno-wschodniej Turcji^[8] i w Ameryce Północnej^[9]. Zawleczony został także do Australii^[10]. W Polsce jest pospolity^[2], jednak rzadszy od mleczaja chrząstki^[7].

Rośnie w różnego rodzaju lasach, ale częściej w liściastych^[6]. W odróżnieniu od innych grzybów rośnie nawet podczas suchej pogody, można go w lesie spotkać w okresie, gdy brak innych grzybów^[4].

Znaczenie

Grzyb mykoryzowy^[2]. W Polsce i w większości krajów uważany jest za grzyb niejadalny^[11]. Jednak w wielu krajach świata (Bhutan, Bułgaria, Malawi, Meksyk, Nepal, Rosja, Turcja, Ukraina, Zambia) uważany jest za grzyb jadalny^[12]. Ma piekący smak, którego można się pozbyć po kilkukrotnym wygotowaniu i odlaniu wody i tylko po takiej obróbce nadaje się do spożycia. Nadaje się do solenia i kiszenia^[13]. W postaci wysuszonej i sproszkowanej używany jako przyprawa. Jadane są również kapelusze smażone w cienkich plasterkach na słoninie.