Serie A

Serie A [ˈseːrje a] – najwyższa w hierarchii klasa męskich ligowych rozgrywek piłkarskich we Włoszech, będąca jednocześnie najwyższym szczeblem centralnym (I poziom ligowy), utworzona w 1929 roku i zarządzana przez Lega Nazionale Profesionisti Serie A (do 2010 Lega Calcio), a wcześniej przez Włoski Związek Piłki Nożnej (FIGC). Zmagania w jej ramach toczą się cyklicznie (co sezon) i przeznaczone są dla 20 najlepszych krajowych klubów piłkarskich. Jej triumfator zostaje Mistrzem Włoch, zaś najsłabsze drużyny są relegowane do Serie B (II ligi włoskiej).

Ten artykuł dotyczy włoskiej ligi piłkarskiej. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Serie A

2024/2025
Państwo	Włochy
Dyscyplina	piłka nożna
Organizator rozgrywek	Lega Serie A
Data założenia	1929
Założyciel	Włoski Związek Piłki Nożnej
Rozgrywki
Liczba drużyn	20
Zwycięzca	Mistrz Włoch
Niższy poziom ligowy	Serie B
Puchary	Puchar Włoch, Superpuchar Włoch
Zwycięzcy
Pierwszy zwycięzca	Genoa CFC (1898)
Obecny zwycięzca	Inter Mediolan (2023/2024)
Najwięcej zwycięstw	Juventus F.C. (36)
Strona internetowa

Historia

Mistrzostwa Włoch w piłce nożnej rozgrywane są od 1898 roku. Niejednokrotnie zmieniał się format rozgrywek. W 1929 została założona Serie A, rozgrywki której wystartowały po raz pierwszy w sezonie 1929/30^[1].

System rozgrywek

Obecny format ligi zakładający brak podziału na grupy obowiązuje od sezonu 1929/30. Po przerwie spowodowanej działaniami wojennymi, w roku 1945/46 rozegrany został sezon przejściowy, w którym wzięło udział 8 drużyn. Od sezonu 1946/47 reaktywowano obecną formułę rozgrywek.

Rozgrywki składają się z 38 kolejek spotkań rozgrywanych pomiędzy drużynami systemem kołowym. Każda para drużyn rozgrywa ze sobą dwa mecze – jeden w roli gospodarza, drugi jako goście. Od sezonu 2004/05 w lidze występuje 20 zespołów. W przeszłości liczba ta wynosiła 16 oraz 18. Drużyna zwycięska za wygrany mecz otrzymuje 3 punkty (do sezonu 1993/94 2 punkty), 1 za remis oraz 0 za porażkę.

Zajęcie pierwszego miejsca po ostatniej kolejce spotkań oznacza zdobycie tytułu Mistrzów Włoch w piłce nożnej. Dodatkowo, zwycięska drużyna premiowana jest możliwością umieszczenia na swoim trykocie tarczy Scudetto. Mistrz Włoch, a także drużyna z drugiego, trzeciego i czwartego miejsca zdobywa prawo gry w Lidze Mistrzów UEFA. Piąta drużyna oraz zwycięzca Pucharu Włoch zdobywają możliwość gry w Lidze Europy UEFA. Drużyna szósta (lub siódma, jeśli zwycięzca Pucharu Włoch zajmie miejsce w pierwszej szóstce) awansuje do kwalifikacji do Ligi Konferencji Europy UEFA. Zajęcie 3 ostatnich miejsc wiąże się ze spadkiem drużyn do Serie B.

W przypadku zdobycia tej samej liczby punktów, klasyfikacja końcowa ustalana jest na podstawie wyniku dwumeczu pomiędzy drużynami, w następnej kolejności, w przypadku remisu – na podstawie różnicy bramek w pojedynku bezpośrednim, następnie na podstawie ogólnego bilansu bramkowego osiągniętego w sezonie, większej liczby bramek zdobytych oraz w ostateczności za pomocą losowania.

Oznaki mistrzowskie

W sezonie następującym po sezonie wygranym przez daną drużynę, ma ona prawo występowania w koszulkach udekorowanym tarczą, (wł. Scudetto) czyli symbolem posiadania tytułu Mistrza Włoch. Tradycja ta sięga swoją historią do sezonu 1924/25, kiedy to po raz pierwszy na swoich koszulkach umieścili ją mistrzowie z Genoa CFC. Od sezonu 1960/61 zwycięski klub premiowany jest również Pucharem Mistrza Włoch, oficjalnym trofeum Serie A.

W roku 1958 związany z Juventusem F.C. Umberto Agnelli, zdecydował, iż jego klub uczci zdobycie dziesiątego w historii mistrzostwa Włoch poprzez umieszczenie ponad herbem symbolicznej złotej, 5-ramiennej gwiazdy. Juventus był pierwszą drużyną europejską która zdecydowała się celebrować zdobycie jubileuszowego tytułu mistrzów. Tradycja ta przyjęła się zarówno we Włoszech, jak i w innych krajach. Wzorem klubu z Turynu swoje dziesiąte mistrzostwo uczciły również Milan oraz Inter.

Aktualnie trzy drużyny posiadają prawo umieszczania gwiazdy nad herbem

• 3 gwiazdy: Juventus F.C. (1957/58, 1981/82, 2013/14)
• 2 gwiazdy: Inter Mediolan (1965/66, 2023/24)
• 1 gwiazda: A.C. Milan (1978/79)

Skład ligi w sezonie 2022/23

Uczestnicy poprzedniej edycji
MIL	Milan	Mediolan	1
INT	Inter Mediolan	Mediolan	2
NAP	Napoli	Neapol	3
JUV	Juventus	Turyn	4
LAZ	Lazio	Rzym	5
ROM	Roma	Rzym	6
FIO	Fiorentina	Florencja	7
ATA	Atalanta	Bergamo	8
VER	Verona	Werona	9
TOR	Torino	Turyn	10
SAS	Sassuolo	Sassuolo	11
UDI	Udinese	Udine	12
BOL	Bologna	Bolonia	13
EMP	Empoli	Empoli	14
SAM	Sampdoria	Genua	15
SPE	Spezia	La Spezia	16
SAL	Salernitana	Salerno	17
Spadek z Serie A 2021/2022
CAG	Cagliari	Cagliari	18
GEN	Genoa	Genua	19
VEN	Venezia	Wenecja	20
Awans z Serie B 2021/2022
LCE	Lecce	Lecce	1
CRE	Cremonese	Cremona	2
po barażach
MON	Monza	Monza	4
Oznaczenia: kolumna pierwsza – skróty nazw drużyn, kolumna trzecia – siedziba klubu, kolumna czwarta – miejsce zajęte w poprzednim sezonie.

Lista sezonów

Osobny artykuł: Mistrzostwa Włoch w piłce nożnej mężczyzn.

Statystyka

Tabela medalowa

Mistrzostwo Włoch zostało do tej pory zdobyte przez 16 różnych drużyn. 12 z nich zostało mistrzami od wprowadzenia obecnych zasad rozgrywek od sezonu 1929/30.

Stan po sezonie 2023/2024.

Drużyna	Mistrzostwa Włoch w piłce nożnej			Serie A
							Podium(%)	Liczba sezonów
Juventus F.C.	36	21	12	34	18	11	70%	89
Inter Mediolan	20	16	15	18	16	14	52%	90
AC Milan	19	16	18	16	15	18	55%	88
Genoa CFC	9	4	2	0	1	1	4%	55
FC Torino	7	7	7	6	4	7	22%	78
FC Bologna	7	4	3	5	3	3	15%	75
Pro Vercelli	7	1	0	0	0	0	0%	6
AS Roma	3	14	7	3	14	7	27%	89
SSC Napoli	3	8	11	3	8	11	28%	76
S.S. Lazio	2	6	7	2	3	7	15%	79
ACF Fiorentina	2	5	6	2	5	6	15%	84
Cagliari Calcio	1	1	0	1	1	0	5%	42
UC Sampdoria	1	0	1	1	0	1	3%	65
AS Casale	1	0	0	0	0	0	0%	4
Hellas Verona	1	0	0	1	0	0	3%	31
Spezia Calcio	1	0	0	0	0	0	0%	2
U.S.D. Novese	1	0	0	0	0	0	0%	0
US Milanese	0	2	1	0	0	0	0%	0
Alba Roma	0	2	0	0	0	0	0%	0
AS Livorno	0	2	0	0	1	0	6%	18
Internazionale Turyn	0	2	0	0	0	0	0%	0
Vicenza Calcio	0	2	0	0	1	0	3%	30
AC Parma	0	1	2	0	1	2	11%	27
AC Wenecja	0	1	1	0	0	1	8%	13
Udinese Calcio	0	1	2	0	1	2	6%	49
FC Torinese	0	1	0	0	0	0	0%	0
Fortitudo Rzym	0	1	0	0	0	0	0%	0
Ginnastica Sampierdarenese	0	1	0	0	0	0	0%	3
Perugia Calcio	0	1	0	0	0	0	0%	13
Pisa Calcio	0	1	0	0	0	0	0%	7
Savoia Calcio	0	1	0	0	0	0	0%	0
Atalanta BC	0	0	3	0	0	3	5%	61
SG Andrea Doria	0	0	2	0	0	0	0%	0
Alessandria Calcio	0	0	1	0	0	0	0%	13
Calcio Padova	0	0	1	0	0	1	6%	16
FC Modena	0	0	1	0	0	1	8%	13

Najwięcej meczów

Stan na 24.09.2023.

Piłkarze z największą liczbą meczów w Serie A^[2]

l.p.	Gracz	Liczba meczów	Klub	Lata gry
1.	Gianluigi Buffon	657	Parma, Juventus	1995–2018, 2019–2021
2.	Paolo Maldini	647	Milan	1985–2009
3.	Francesco Totti	619	Roma	1992–2017
4.	Javier Zanetti	615	Internazionale	1995–2014
5.	Gianluca Pagliuca	592	Sampdoria, Internazionale, Bologna, Ascoli	1987–2007
6.	Dino Zoff	570	Udinese Calcio, Mantova, Napoli, Juventus	1961–1983
7.	Samir Handanovič	566	Treviso, Lazio, Udinese, Internazionale	2004–2006, 2007-2023
8.	Pietro Vierchowod	562	Como, Fiorentina, Roma, Sampdoria, Juventus, Milan, Piacenza	1980–2000
9.	Fabio Quagliarella	556	Torino, Ascoli, Udinese, Napoli, Juventus, Sampdoria	1999–2023
10.	Roberto Mancini	541	Bologna, Sampdoria, Lazio	1981–2001

Najlepsi strzelcy

Stan na 14 kwietnia 2024

10 najlepszych strzelców ligi^[3]

l.p.	Gracz	Gole	Mecze	Kluby	Lata gry
1.	Silvio Piola	274	537	Pro Vercelli, S.S. Lazio, Juventus F.C., Novara	1929–1954
2.	Francesco Totti	250	619	AS Roma	1992–2017
3.	Gunnar Nordahl	225	291	A.C. Milan, AS Roma	1948–1958
4.	Giuseppe Meazza	216	367	Internazionale, A.C. Milan, Juventus F.C.	1929–1947
	José Altafini	216	459	A.C. Milan, SSC Napoli, Juventus F.C.	1958–1976
6.	Antonio Di Natale	209	444	Empoli FC, Udinese Calcio	2002–2016
7.	Roberto Baggio	205	452	ACF Fiorentina, Juventus F.C., A.C. Milan, Bologna FC, Internazionale, Brescia	1986–2004
8.	Ciro Immobile	200	349	Genoa CFC, Torino FC, S.S. Lazio	2012–2014 2016–
9.	Kurt Hamrin	190	400	Juventus F.C., Padova, ACF Fiorentina, A.C. Milan, SSC Napoli	1956–1971
10.	Giuseppe Signori	188	344	Foggia, S.S. Lazio, UC Sampdoria, Bologna FC	1991–2004
	Alessandro Del Piero	188	478	Juventus F.C.	1993–2012
	Alberto Gilardino	188	514	Piacenza, Werona, Parma, A.C. Milan, ACF Fiorentina, Genoa CFC, Bologna FC, US Palermo, Empoli FC, Delfino Pescara 1936	1999–2017

2022: radość kibiców Milanu na Piazza del Duomo z okazji zdobycia 19. mistrzostwa Włoch.

Graffiti na jednym z rzymskich domów przedstawiające Francesca Tottiego, stworzone po zdobyciu przez AS Roma mistrzowskiego tytułu w sezonie 2000/2001.

Prawa telewizyjne w Polsce

W komunikacie opublikowanym 29 czerwca 2021 r. telewizja Eleven Sports poinformowała o przedłużeniu praw telewizyjnych do Serie A na sezony 2021/2022, 2022/2023 i 2023/2024^[4]. Spotkania ligi włoskiej można również oglądać u bukmacherów STS, Fortuna, Superbet oraz Betclic, którzy prowadzą swoją działalność w Polsce^[5].

Mecze włoskiej Serie A są również transmitowane w internecie. Stacja Eleven posiada aplikację, dzięki której można oglądać kanały Eleven na urządzeniach Smart TV oraz urządzeniach mobilnych.^[6]

Lata	Stacja telewizyjna	Źródło
1996 – 2012 2013 – 2015[7]	Canal+	[8][9]
2007 – 2010	Polsat Sport[10]	[11]
2012 – 2015[7]	nSport	[12]
2013 – 2015	Orange Sport	[9]
2015 –	Eleven Sports	[13][14]

Przypisy

1. Italy 1929/30 – RSSSF
2. Italy – All-Time Most Matches Played in Serie A. rsssf.com, 31 maja 2015. [dostęp 2015-05-31]. (ang.).
3. Italy – All-Time Topscorers. rsssf.com, 31 maja 2015. [dostęp 2015-05-31]. (ang.).
4. Serie A mecze na żywo i transmisje online za darmo • Gdzie oglądać? [online], Piłkarski Świat.com [dostęp 2022-01-21] (pol.).
5. Serie A (Liga Włoska) mecze na żywo, transmisje online TV, live stream • Gdzie oglądać? [online], Mecze na żywo online, meczyki, sport live • Transmisje Online i TV | Mecze24.pl [dostęp 2022-01-21] (pol.).
6. MaciejM. Łanczkowski MaciejM., Serie A: Gdzie oglądać? Transmisje meczów ligi włoskiej na żywo, online, tv [online].
7. Do wiosny 2013 roku mecze były transmitowane tylko w nSport. Po fuzji Cyfry+ z Telewizją n również w Canal+.
8. Liga włoska tylko w CANAL+. satkurier.pl, 2010-07-15. (pol.).
9. Serie A w nc+ i Orange sport – oficjalnie!. satkurier.pl, 2013-08-22. (pol.).
10. Prawa obejmowały transmisje meczów 9 z 20 klubów Serie A.
11. Włoska Serie A w Polsacie Sport. satkurier.pl, 2007-08-23. (pol.).
12. Liga włoska – Serie A w nSport HD. satkurier.pl, 2012-09-13. (pol.).
13. Eleven Sports przedłuża prawa do Serie A. satkurier.pl, 2018-03-12. (pol.).
14. JacekJ. Czaplewski JacekJ., Liga włoska. Serie A na wyłączność w Eleven Sports do 2024 roku [online], Gol24, 29 czerwca 2021 [dostęp 2021-08-20] (pol.).

Bibliografia

• Oficjalna strona Serie A (wł. • ang.)
• Serie A, [w:] baza Transfermarkt (rozgrywki) [dostęp 2021-02-15].
• Serie A, [w:] baza Soccerway (liga) [dostęp 2021-01-02].
• Tabele ligowe w bazie League321 (ang.)
• Oficjalna strona FIGC (wł. • ang.)
• Archiwum wyników meczów i tabel w bazie RSSSF (ang.)

Encyklopedie internetowe (piłkarskie rozgrywki ligowe):

• БРЭ: 3658703
• SNL: Serie_A
• DSDE: Serie_A