Mikołaj Kostka

Mikołaj Kostka herbu Dąbrowa (ur. ok. 1564 – zm. 28 lutego 1610 w Pogódkach) – polski duchowny katolicki, kanonik chełmiński, cysters, opat pelpliński, biskup nominat chełmiński.

Mikołaj Kostka

Data i miejsce śmierci	28 lutego 1610 Pogódki
Miejsce pochówku	Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Pelplinie
Opat pelpliński
Okres sprawowania	1592–1610
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Inkardynacja	Zakon Cystersów
Śluby zakonne	10 maja 1598
Prezbiterat	27 grudnia 1588

Syn Jana, wójta malborskiego, nominata na kasztelanię elbląską, i Małgorzaty z d. Eulenburg (Elenborg). Miał starszą siostrę o nieznanym imieniu, która wyszła za Jana v. Felden Zakrzewskiego, oraz braci: Jakuba, Jana Krzysztofa i Macieja^[1].

Nie wiadomo, gdzie się kształcił. Święcenia kapłańskie przyjął 27 grudnia 1588 z rąk swego stryja, biskupa chełmińskiego Piotra Kostki, lecz już wcześniej, dzięki poparciu biskupa, otrzymał kanonię chełmińską i scholasterię wileńską^[1].

Odznaczał się zdolnościami administracyjnymi. Jako dzierżawca dóbr kapitulnych przyczynił się do ich podniesienia gospodarczego. W 1588 biskup, na prośbę swej krewnej, ksieni Magdaleny Mortęskiej, zlecił mu opiekę nad klasztorem benedyktynek w Chełmnie, któremu Mikołaj Kostka udzielił pomocy w reformie zakonnej i rewindykacji dóbr klasztornych. 1589 w charakterze zastępcy biskupa i delegata kapituły uczestniczył w synodzie prowincjonalnym w Piotrkowie, a 27 października 1589 był posłem królewskim na sejmiku w Toruniu, który debatował nad uchwaleniem podatku na wojnę z Turcją. Po śmierci biskupa Piotra Kostki (25 stycznia 1595) kapituła wybrała go administratorem diecezji^[1].

Już w 1588 ubiegał się o stanowisko opata w Pelplinie. Dzięki poparciu Krzysztofa Kostki, wojewody pomorskiego, i Stanisława Kostki, ekonoma malborskiego, został królewskim kandydatem na opata, wybranym przez konwent cystersów 29 października 1592. 15 listopada 1592 wybór został zatwierdzony przez biskupa Hieronima Rozdrażewskiego, który przekazał Kostce opactwo w komendę do czasu złożenia przezeń ślubów zakonnych. Z powodu sporu z innym pretendentem do opactwa, Krzysztofem Klińskim, porządkowania spraw majątkowych klasztoru, zarządzania (do 1602) dobrami kapituły chełmińskiej oraz administracją biskupstwa chełmińskiego po śmierci stryja, Mikołaj Kostka dopiero 3 kwietnia 1597 przywdział habit zakonny, 10 maja 1598 złożył uroczystą profesję, a 6 czerwca 1599 we Włocławku otrzymał benedykcję opacką^[2].

Położył duże zasługi dla konwentu pelplińskiego. Przywrócił nakazaną w regule karność zakonną, czym spełnił zalecenia reformy podjętej przez biskupa Rozdrażewskiego z okazji kanonicznej wizytacji klasztoru. Dla kształcenia młodych adeptów, których liczba na nowo zaczęła się powiększać, ustanowił osobnego nauczyciela i corocznie po dwóch wysyłał na dalszą naukę do kolegiów jezuickich. Starał się o powiększenie biblioteki klasztornej, wyznaczając na ten cel stały budżet z majątku opackiego. W 1600 był współfundatorem klasztoru bernardynów w Nowem^[3].

Wytrwale zabiegał o restytucję dóbr klasztornych, lekkomyślnie odstąpionych różnym osobom przez poprzedników. W trosce o poprawę warunków bytowych zakonników dokonał w 1599–1600, jako pierwszy z opatów, podziału dóbr klasztornych na opackie i konwentowe. Wybudował infirmerię, refektarz zimowy, szpital przy kościele parafialnym, remontował zabudowania klasztorne. Jego staraniem częściowo odnowiono kościół klasztorny, do którego w latach 1602–3 dobudowano zakrystię. Z tego okresu pochodzą m.in. dębowe, zdobione drzwi kapitularza (1603), a także dębowe ławy w północnym krużganku, z bogato rzeźbionymi zapleckami o renesansowej ornamentyce, znaczone herbem opata, jego inicjałem i datą 1609, należące do najcenniejszych zabytków tego rodzaju na Pomorzu^[3].

1610, po przejściu biskupa Wawrzyńca Gembickiego do Włocławka, król mianował go biskupem chełmińskim. Kostka nie zdążył już objąć diecezji, bowiem zmarł 28 lutego 1610 w Pogódkach. Pochowano go 6 maja 1610 w głównej nawie kościoła klasztornego w Pelplinie^[3].

Przypisy

1. Nadolny 1994 ↓, s. 466.
2. Nadolny 1994 ↓, s. 466–7.
3. Nadolny 1994 ↓, s. 467.

Bibliografia

• Anastazy Nadolny: Kostka Mikołaj. W: Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego. T. 2. Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie, 1994, s. 466–467.

Kontrola autorytatywna (osoba):

• VIAF: 20159154093511990090
• NUKAT: n2020041516