Remove ads
Masynissa, Masinissa lub Massinissa (ur. ok. 238 p.n.e., zm. ok. 148 p.n.e.) – król Numidów Wschodnich (tj. Massyliów), których państwo obejmowało wschodnią część Algierii i zachodnią połać Tunezji. Stolicą było miasto Cyrta.
Ten artykuł od 2019-07 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.
 | |
| król Numidów Wschodnich (Massyliów) | |
| Okres |
od 206 p.n.e. |
|---|---|
| król Numidii | |
| Okres |
od 202 p.n.e. |
| Dane biograficzne | |
| Data urodzenia |
ok. 238 p.n.e. |
| Data śmierci |
ok. 148 p.n.e. |
| Ojciec |
Gala |
| Dzieci | |
Od najmłodszych lat przebywał w Kartaginie jako zakładnik, przez co przesiąkł kulturą kartagińską i helleńską. W 212 p.n.e. wyruszył jako jeden z żołnierzy Hazdrubala Giskonidy do Hiszpanii, by walczyć z Rzymianami.
W 206 r. zmarł jego ojciec, Gaja. Według Liwiusza tron massylijski objął wtedy brat Gai - Oezalces/Isalca, ale niedługo potem zmarł ze starości. Tron objął po nim Kapussa — starszy z jego dwóch synów — ale został zabity przez przedstawiciela bocznej linii dynastii — Mazetullusa. Ten nie przybrał tytułu królewskiego, lecz rządził jako opiekun drugiego z synów Oezalcesa — Lakumazesa, którego mianował królem. By umocnić swą pozycję, Mazetullus pojął za żonę siostrzenicę Hannibala, wdowę po Oezalcesie, i odnowił przyjazne stosunki z Syfaksem, królem Numidów Zachodnich tj. Masesyliów (terytoria od rzeki Muluchat/Muluja na zachodzie do Cyrty/Konstantyny na wschodzie, których stolicą była Siga).
Massynisa powrócił w 205 p.n.e. do Afryki, by odzyskać swe dziedzictwo. Wsparty przez byłych żołnierzy Gai rozgromił Mazetullusa i Lakumazesa, ale szybko się z nimi pogodził. Jednak Kartagina i Syfaks jeszcze w tym roku wszczęli wojnę z Massynisą. Książę wycofał się w pasmo gór Bellus ("Piękne góry") i górny bieg rzeki Bagradas (Medżerda) i prowadził walkę partyzancką do 204 p.n.e., kiedy to wylądował w Afryce Publiusz Korneliusz Scypion Afrykański. Rzymianie postanowili wówczas wykorzystać Massynisę do swych celów; wsparty przez Scypiona w bitwie na Wielkich Polach w środkowym biegu Bagradasu (204 p.n.e.) pokonał Syfaksa i Hazdrubala Giskonidę. W 203 p.n.e. Scypion w obecności wojska ogłosił Massynisę rex socius et amicus populi Romani („sprzymierzonym królem i przyjacielem ludu rzymskiego”).
W bitwie pod Zamą (202 p.n.e.) to właśnie jazda Massynisy przeważyła szalę zwycięstwa na stronę Rzymian. Pokój Rzymian z Kartaginą kończący II wojnę punicką sankcjonował przejęcie władzy przez Massynisę w jego królestwie i jego podbój królestwa Masesyliów. Od tego momentu Massynisa korzystając z poparcia Rzymu stopniowo powiększał swoje państwo kosztem Kartaginy. W latach 163-148 p.n.e. obejmowało ono tereny od rzeki Muluchat na zachodzie do Trypolitanii i Cyrenajki na wschodzie.
Do jego zasług należy:
- utworzenie stałej armii składającej się z rodzimej jazdy, a także obcych najemników i floty,
- bicie własnych brązowych monet (w mennicy w Cyrcie),
- propagowanie osiadłego trybu życia i uprawy ziemi wśród Numidów,
- przejęcie punickich wzorów administracyjnych; na czele miast i osad stali odtąd prefekci.
Prowadzona przez Masynissę polityka centralizacji i wzmocnienia władzy królewskiej budziła opór części Numidów. Jednym z tego przejawów był bunt Aftera, który miał miejsce przed 193 lub 162/161 p.n.e. After i jego zwolennicy zmuszeni zostali do ucieczki poza granice królestwa.
W starożytnym mieście Thugga w Tunezji znajduje się symboliczny grobowiec Massynisy. Według znajdującej się na niej inskrypcji libijsko-punickiej (obecnie przechowywanej w Muzeum Brytyjskim) w 138 r. jego mieszkańcy wznieśli mu świątynię, co może świadczyć o tym, że uzyskał pośmiertną apoteozę.
Po jego śmierci Scypion Emilian będący wykonawcą jego testamentu podzielił królestwo między jego trzech prawowitych synów, jako równych sobie nie na zasadzie terytorialnego rozgraniczenia (jedność państwa wraz z jego dochodami miała zostać zachowana):
- Micypsa otrzymał Cyrtę i administrację królewską,
- Gulussa miał dowodzić armią,
- Mastanabal miał sprawować jurysdykcje.
Po zagadkowej śmierci Gulussy i Mastanabala (140 r. p.n.e.) jedynowładcą został Micypsa, lecz musiał pod presją Scypiona Emiliana adoptować Jugurtę (nieprawego syna Mastanabala) i uznać go za legalnego następcę obok swych synów: Hiempsala I i Adherbala. W latach 118-112 p.n.e. Jugurta zgładził kolejno swych współrządców, a w latach 111-104 p.n.e. prowadził wojnę z Rzymem (tzw. wojna jugurtyńska). Ostatecznie Numidię podbił rzymski wódz Gajusz Mariusz.
Remove ads
| NN | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ojzalkes (Oezalces) kr. Numidii Wsch. 207 p.n.e.-206 p.n.e. | Gala (Gaia) kr. Numidii Wsch. ?-207 p.n.e. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Kapussa kr. Numidii Wsch. 206 p.n.e. | Lakumazes kr. Numidii Wsch. 206 p.n.e. | Masynissa kr. Numidii Wsch. 206 p.n.e.-202 p.n.e. kr. Numidii 202 p.n.e.-148 p.n.e. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Micypsa kr. Numidii 148 p.n.e.-118 p.n.e. | Gulussa kr. Numidii 148 p.n.e.-140 p.n.e. | Mastanabal kr. Numidii 148 p.n.e.-140 p.n.e. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Adherbal kr. Numidii 118 p.n.e.-112 p.n.e. | Hiempsal I kr. Numidii 118 p.n.e.-116 p.n.e. | Massywa | Jugurta kr. Numidii 118 p.n.e.-106 p.n.e. | Gauda kr. Numidii 106 p.n.e.-88 p.n.e. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Hiempsal II kr. Numidii 88 p.n.e.-60 p.n.e. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Juba I kr. Numidii 60 p.n.e.-46 p.n.e. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Juba II kr. Numidii 30 p.n.e.-25 p.n.e. kr. Mauretanii 25 p.n.e.-23 n.e. ∞ Kleopatra Selene II | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ptolemeusz kr. Mauretanii 23-40 ∞ Julia Urania | Kleopatra IX? | Druzylla ur. 5 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Druzylla ur. 38 ∞ Gaius Iulius Sohaemus kr. Emesy 54-73 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gaius Iulius Alexio kr. Emesy 73-78 | Iulia Iotapa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gaius Iulius Sampsigeramus III Silas kr. Emesy 78-120 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Remove ads
- Źródła historyczne:
- Appian z Aleksandrii - Historia rzymska t. I-III, przekład L. Piotrowicz, Wrocław 1957.
- Tytus Liwiusz - Dzieje Rzymu od założenia miasta, przekład A. Kościołek, M. Brożek, J. Wolski, Wrocław 1968-1982.
- Polibiusz z Megalopolis - Dzieje t. I-II, przekład S. Hamer, Wrocław 1957.
- Salustiusz - Wojna z Jugurtą, przekład K. Kumaniecki, Wrocław 1971.
- Opracowania:
- M. Cary, H. H. Scullard, Dzieje Rzymu. t. I, Warszawa 1992.
- Maria Jaczynowska, Historia starożytnego Rzymu, Warszawa 1984.
- Tadeusz Kotula - Afryka północna w starożytności, Wrocław 1972
- Tadeusz Kotula - Massynisa, Warszawa 1976
- Krzysztof Kęciek - Dzieje Kartagińczyków. Historia nie zawsze ortodoksyjna, Warszawa 2003
- S. Lancel - Hannibal, Warszawa 2001
- S. Moscati - Świat Fenicjan, Warszawa 1971
- Władcy i wodzowie starożytności. Słownik, pod red. P. Iwaszkiewicz, W. Łoś, M. Stępień, Warszawa 1998.
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads