Loading AI tools
Martin Weiss (ur. 23 lutego 1903 w Karlsruhe, zm. 1984 tamże) – SS-Hauptscharführer, zbrodniarz nazistowski, de facto zarządca wileńskiego getta, dowódca kolaboracyjnej litewskiej formacji Ypatingasis būrys, jeden z głównych wykonawców zbrodni w Ponarach.
 SS-Hauptscharführer[1] | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1934–1945 |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
de iure oficer łącznikowy, |
| Główne wojny i bitwy | |
Urodził się w Karlsruhe w rodzinie miejscowego hydraulika. Ukończył ośmioklasową szkołę powszechną, następnie zdał egzamin czeladniczy w specjalności instalacje grzewcze oraz dołączył do organizacji młodzieżowej Wandervogel. W latach 1923–1927 przebywał w Ameryce Południowej, gdzie pomagał bratu założyć farmę. Po powrocie do ojczyzny zdał egzamin mistrzowski i w związku ze śmiercią ojca przejął rodzinny interes. W 1930 r. ożenił się i spłodził trójkę dzieci[3].
Do SS-Reiterei początkowo dołączył z powodu pasji jeździectwa, uzyskując w nim stopień SS-Rottenführera. 6 września 1939, w związku z trwającą kampanią wrześniową został przeniesiony do zmotoryzowanej jednostki kwatermistrzowskiej SS-VT z którą trafił na front we Francji. Zdemobilizowany w sierpniu 1940, wrócił do poprzedniej pracy[4].
Wiosną 1941 otrzymał przydział do Einsatzkommando 3, następnie w okresie między październikiem 1941 r. a lipcem 1944 r. pełnił funkcję oficera łącznikowego w referacie żydowskim urzędu komendanta policji bezpieczeństwa i SD w Wilnie oraz pełnił rolę koordynatora działań wobec miejscowej ludności żydowskiej i osadzonych w więzieniu na Łukiszkach[5].
Mimo niskiego stopnia (SS-Hauptscharführer) miał nieograniczoną przez zwierzchników władzę, przez co stał się de facto zarządcą wileńskiego getta. Wyróżniał się wyjątkowym okrucieństwem zarówno podczas egzekucji, jak i inspekcji posterunków przy bramie getta, które często kończyły się śmiercią kontrolowanych przechodniów[6].
W latach 1941–1943 dowodził złożonym z litewskich kolaborantów oddziałem specjalnym SD i policji bezpieczeństwa w Wilnie (Sonderkommando der Sipo und SD), znanym także pod litewską nazwą Ypatingasis būrys[7]. Jednostka ta wymordowała około 80 tys. osób, w większości Żydów, podczas masowych egzekucji w podwileńskich Ponarach[8]. Weiss bezpośrednio nadzorował przebieg tej zbrodni. Każdorazowo uczestniczył w większych egzekucjach, a ponadto zdarzało się, że osobiście kierował plutonem egzekucyjnym i własnoręcznie dobijał rannych[9].
W 1941 r. dowodzony przez Weissa oddział specjalny wymordował także kilkadziesiąt tysięcy Żydów w innych miejscowościach Wileńszczyzny: Niemenczynie, Nowej Wilejce, Oranach, Jaszunach, Ejszyszkach, Trokach, Siemieliszkach, Święcianach i Nowych Święcianach[10].
Martin Weiss został po wojnie zatrzymany w Niemczech Zachodnich. Jego proces rozpoczął się 25 stycznia 1950 roku przed sądem krajowym w Würzburgu. Weiss został uznany winnym zamordowania siedmiu osób i pomocnictwa zabiciu 30 tys. osób w Ponarach. Wyrokiem z 3 lutego 1950 roku skazano go na karę dożywotniego pozbawienia wolności. W 1977 roku został w drodze łaski zwolniony z więzienia[11][2].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
