Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Markowa (województwo podkarpackie)
wieś w województwie podkarpackim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Markowa – wieś w Polsce, położona w województwie podkarpackim, w powiecie łańcuckim, w gminie Markowa[6][4], na szlaku architektury drewnianej. Siedziba gminy Markowa.
Remove ads
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą gromady Markowa, następnie gminy Markowa. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa rzeszowskiego.
Remove ads
Integralne części wsi
Historia
Podsumowanie
Perspektywa
Wieś lokowana na surowym korzeniu, na co wskazuje karczunkowy charakter osadnictwa, gdzie zwarte obszary leśne na tym terenie w średniowieczu ciągnęły się od Łańcuta aż po Handzlówkę, lokowaną w roku 1381[7][8]. Markowa była lokowana w XIV w. jako Markhof na prawie niemieckim i zasiedlona osadnikami z Górnej Saksonii, Łużyc i Dolnego Śląska, sprowadzanymi przez Kazimierza Wielkiego po przyłączeniu tych ziem do Korony[9]. Kolejna fala osadników przybyła tu ok. roku 1571 o czym wspomina Ignacy Krasicki w jednym z komentarzy do herbarza Kacpra Niesieckiego[10] (zob. Głuchoniemcy). W 1450 roku właścicielem był Jan z Pilczy syn Elżbiety Granowskiej trzeciej żony Władysława Jagiełły[11]. Właścicielami Markowej byli w XV w. Pileccy, potem Stadniccy, Korniaktowie, Lipscy, Bratkowscy i Lubomirscy. W 1624 roku na wieś napadli Tatarzy[12] i wzięli w jasyr 900 osób[potrzebny przypis]. Ofiary jasyru zostały odbite przez hetmana Stanisława Koniecpolskiego podczas pogromu ordy Kantymira Murzy pod Martynowem nad Dniestrem. W Markowej istniał niewielki folwark, rozparcelowany przez Lubomirskich w 1926 roku. Na pocz. XX w. powstały we wsi: kółko rolnicze, kasa pożyczkowa, straż pożarna, kółko teatralne, a w latach międzywojennych spółdzielnia mleczarska i pierwsza w Polsce spółdzielnia zdrowia (niestety żaden lekarz nie chciał pracować na wsi)[13].
Przed wybuchem II wojny światowej w Markowej mieszkało około 120 Żydów. Wielu zostało wymordowanych w okresie niemieckiej okupacji. Po wojnie z terenu Markowej ekshumowano szczątki 49 Żydów. Do 27 lipca 1944 roku, kiedy to Markowa została zajęta przez Armię Czerwoną, w ukryciu u polskich rodzin przetrwało 21 żydowskich uciekinierów[14]. Dziewięcioro mieszkańców wsi odznaczono medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”[15].
24 marca 1944 r. niemieccy żandarmi i policjanci granatowi rozstrzelali polską, ośmioosobową rodzinę Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ukrywanych przez nich w domu ośmioro Żydów z rodzin Szallów i Goldmanów[16]. Wydarzenie to upamiętnia odsłonięty w 2004 r. pomnik, znajdujący się przy drodze do skansenu, a także Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów, które otwarto 17 marca 2016 roku[17][18].
W 70. rocznicę zbrodni katyńskiej uchwałą rady gminy Markowa z 25 kwietnia 2010 ufundowano tablicę oraz dęby pamięci bohaterów pomordowanych przez NKWD. Major Antoni Flejszar, kpt. Władysław Ciekot, oraz porucznik rez. Franciszek Majewski pracowali w przeszłości i byli związani z gminą Markowa[19].
Remove ads
Toponimika nazwy
Najstarsza, zachowana wzmianka o wsi (wtedy Markenhof) pochodzi z listu biskupa Demetriosa do kapituły przemyskiej, pisanego w 1384 r., zachowanego w przemyskim Archiwum Diecezjalnym. Niemiecka kolonia, początkowo Markenhow, podobnie jak sąsiednie wsie z końcówkami na -hau/how oznaczające w języku niemieckim porębę; np. pobliska Henselshow, Albigowa (Helwygheshow), Husowa (Langenkow) oraz Sonina (Schonerwald)[20].
Etnografia wsi
Podsumowanie
Perspektywa
Na terenie gminy Markowa zachowała się stosunkowo duża liczba drewnianych domów pochodzących z XIX w. i początku XX w. Reprezentacyjne i najlepiej zachowane przykłady tego typu budownictwa znajdują się na terenie skansenu w Markowej, zorganizowanego w latach 80. XX w. z inicjatywy mieszkańców wsi.
Zabytki
Znajdują się tu m.in. następujące zabytki:
- Chałupa kmieca konstrukcji przysłupowej z 1874 r.
- Stajnie z zagrody kmiecej z końca XIX w. konstrukcji zrębowej
- Stodoła konstrukcji słupowej z przełomu XIX-XX w. z wozownią
- Spichlerz z końca XIX w., zwany w Markowej „sołkiem”
- Wiatrak-koźlak z poł. XX w. (czynny).
- Chałupa „biedniacka” z chlewikiem, pochodzące z 1905 r.
- Ule skrzyniowe, kryte strzechą
- Kierat i studnia z żurawiem, wykonane współcześnie na wzór występujących niegdyś w Markowej tego typu urządzeń.
- Kuźnia, zrekonstruowana w oparciu o zachowane archiwalia
- Szkoła ludowa, zbudowana po I wojnie światowej i przeniesiona tu w roku 2004.
Do miejsc wartych zobaczenia należy neogotycki kościół pw. Św. Doroty wybudowany w 1910 roku na miejscu dwóch poprzednich drewnianych świątyń. Wewnątrz ołtarz projektu Stanisława Majerskiego, w ołtarzach bocznych z 1935 r. obrazy z XVII–XVIII w. Polichromię wykonał Stanisław Jakubczyk w 1973 r.
Chałupa przysłupowa
Wnętrze chałupy
Piec kuchenny
Studnia i stodoła
Spichlerz („sołek”)
Wiatrak „koźlak”
Chata „biedniacka”
Wozownia
Remove ads
Religia
Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzą:
Urodzeni
Zobacz też
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads