Loading AI tools
irańska matematyczka Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Marjam Mirzachani, Maryam Mirzakhani (pers. مریم میرزاخانی, ur. 3 maja 1977 w Teheranie[1], zm. 14 lipca 2017 w USA[2]) – irańska[1] matematyczka. Zajmowała się przestrzenią Teichmüllera, geometrią hiperboliczną, teorią ergodyczną i geometrię symplektyczną[3][4]. Jako pierwsza kobieta w historii została uhonorowana Medalem Fieldsa[5][6].
.jpg) Mirzakhani na Międzynarodowym Kongresie Matematyków 2014 w Seulu, gdzie otrzymała Medal Fieldsa | |
| Data i miejsce urodzenia |
3 maja 1977 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
14 lipca 2017 |
| Przyczyna śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
matematyk |
| Narodowość |
irańska |
| Tytuł naukowy |
profesor |
| Alma Mater |
Uniwersytet Technologiczny Szarif |
| Uczelnia | |
| Odznaczenia | |
| Blumenthal Award (2009)
Satter Prize (2013) Clay Research Award (2014) Medal Fieldsa (2014) | |
| Strona internetowa | |
Urodzona 3 maja 1977 r. w Teheranie[1] i tam wychowana[7]. Jej ojciec Ahmad był inżynierem elektrykiem[8]. Jako dziecko marzyła, by zostać pisarką[9]. Została przyjęta do szkoły średniej dla wyjątkowo zdolnych uczniów, tam też wykazała swój talent matematyczny[9]. W 1994 r. w wieku 17 lat zdobyła złoty medal na międzynarodowej olimpiadzie matematycznej (była pierwszą dziewczyną w irańskim zespole), w 1995 roku zdobyła złoto, osiągając maksymalną liczbę punktów[9][10].
W 1999 roku ukończyła matematykę na Uniwersytecie Technologicznym Szarif w Teheranie. W 2004 roku uzyskała doktorat na Uniwersytecie Harvarda, tam uczyła się od Curtisa T. McMullena[11]. W 2009 (w wieku 31 lat) została profesorką matematyki Uniwersytetu Stanforda[9][12][13]. Była także profesorką na Uniwersytecie Princeton[14] i pracowała w Instytucie Matematycznym Claya[15]. W 2010 wygłosiła wykład sekcyjny na Międzynarodowym Kongresie Matematyków[16].
Jej badania obejmowały przestrzeń Teichmüllera, geometrię hiperboliczną, hipotezę ergodyczną i geometrię symplektyczną[1][17]. W 2014 roku została uhonorowana Medalem Fieldsa (jako pierwsza kobieta i jedyna Iranka w historii[18][19]) za wkład w badania dynamiki i geometrii powierzchni Riemanna oraz przestrzeni moduli na tych powierzchniach[20][9][12].
Miała liczbę Erdősa równą 3[21].
W 2013 roku wykryto u niej raka piersi. W 2016 rak rozprzestrzenił się na kości i wątrobę[22][23]. W czerwcu 2017 lekarze zdiagnozowali trzeci nawrót choroby. Nowotwór zaatakował tym razem szpik kostny kobiety, a jej stan szybko uległ pogorszeniu[24]. Pomimo umieszczenia na oddziale intensywnej terapii 15 lipca 2017 roku Marjam Mirzachani zmarła w wieku 40 lat w wyniku choroby w szpitalu w Stanford[2][22].
Po jej śmierci kondolencje wyraził m.in. prezydent Iranu Hassan Rouhani, który złamał tabu publikując jej zdjęcia bez hidżabu (podobnie uczyniły niektóre gazety)[25][26][27][28][29]. Jej śmierć wznowiła też debatę na temat możliwości nabywania obywatelstwa irańskiego przez dziecko matki-Iranki i ojca-obcokrajowca; wezwano do szybszych prac w tej kwestii ze względu na jej córkę[30][31][32].
2 lutego 2018 roku wysłano satelitę ÑuSat nazwaną Marjam na cześć Mirzachani[33].
W 2008 roku Mirzakhani poślubiła Jana Vondráka, czeskiego informatyka i matematyka, profesora nadzwyczajnego na Uniwersytecie Stanforda[34][35]. Miała córkę o imieniu Anahita[36]. Mieszkała w Palo Alto w Kalifornii[37]. W celu rozwiązania problemu rysowała gryzmoły na kartkach[22][38]. Córka opisywała pracę swojej matki jako „malarstwo”[22][38].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
