Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Majazaura (Maiasaura) – rodzaj dinozaura z rodziny hadrozaurów (Hadrosauridae). Jego nazwa oznacza „dobra jaszczurza matka” (gr. μαια maia „dobra matka”[1]; σαυρος sauros „jaszczurka”[2]). Ten dinozaur żył na terenach formacji Two Medicine (Montana, USA) wraz z takimi dinozaurami, jak tyranozauryd daspletozaur czy ceratops einiozaur, ok. 74 mln lat temu.
Majazaura była typowym hadrozaurem czyli „dinozaurem kaczodziobym”. Osiągała ok. 9 m długości i podobnie jak inne hadrozaury miała kaczopodobny dziób. Nad każdym okiem majazaury znajdował się niewielki guz, mogący służyć do walk między samcami w okresie godowym[3]. Majazaura, podobnie jak inne ornitopody, była roślinożerna. Poruszała się na czterech lub dwóch kończynach. Oprócz być może silnie umięśnionego ogona nie miała żadnej broni, więc musiała polegać na ucieczce i zachowaniach stadnych. Majazaura poruszała się w dużych stadach mogących liczyć 10 000 osobników[3].
Majazaura została odkryta przez Jacka Hornera (m.in. konsultanta paleontologicznego filmu Park Jurajski) i Roberta Makelę. Nazwa Maiasaura pochodzi od znalezienia w jednym miejscu skorupek jaj i świeżo wylęgniętych dinozaurów obok szkieletów osobników dorosłych, co stanowi dowód na opiekę rodzicielską u dużych dinozaurów[3]. Znaleziono ponad 200 okazów we wszystkich przedziałach wiekowych. Tego znaczącego odkrycia dokonano w skałach formacji Two Medicine obok miasta Choteau w zachodniej Montanie (USA, Ameryka Północna).
Majazaura żyła w stadzie i składała jaja w koloniach lęgowych. Gniazda były zrobione z ziemi i zawierały 30-40 jaj ułożonych pokrętnie lub spiralnie. Jaja majazaury były mniej więcej wielkości jaj strusich. Gniazda były od siebie oddalone o ok. 7 m i miały ok. dwóch metrów średnicy i 70 cm głębokości[4]. Składanie jaj w jednej kolonii i wspólna opieka nad nimi miała jeszcze jedną zaletę – łatwiejsze utrzymanie właściwej temperatury w gniazdach. Pierścień ochronny wokół gniazda podnosił jego temperaturę a w czasie upałów młode mogły się skryć w cieniu osobników dorosłych. Jaja nie były wysiadywane z powodu ogromnej wagi osobników dorosłych, ale w gnieździe były umieszczone rośliny mające zapewnić ciepło[3].
Nie jest pewne, jak szybko po wykluciu z jaja młode majazaury były zdolne do samodzielnego życia. Horner i Makela (1979) opisali odkryte w przypominającej gniazdo strukturze szkielety 15 młodych osobników z gatunku M. peeblesorum. Zdaniem Hornera i Makeli fakt, że młode trzymały się razem przez pewien czas przed śmiercią (ich starte zęby dowodzą, że żyły i pobierały pokarm przez jakiś czas po wykluciu się z jaj) i że ich szkielety znaleziono w gnieździe dowodzi, iż u majazaur rodzice przez pewien czas opiekowali się nad potomstwem. Horner i Makela nie przesądzali jednak, czy młode majazaury pozostawały w gnieździe, a rodzice przynosili im pokarm, czy też młode opuszczały gniazdo by żerować, po czym wracały do gniazda pod nadzorem rodziców[5]. W późniejszej publikacji Horner i Weishampel (1988) stwierdzili, że stawy kolanowe młodych majazaur nie były w pełni rozwinięte, przez co nie mogły one opuszczać gniazda w poszukiwaniu pożywienia. Ich zdaniem świadczy to o tym, że rodzice karmili młode dopóki nie były na tyle silne aby samodzielnie się poruszać[6][3]. Hipotezę Hornera zakwestionowali jednak Geist i Jones (1996), stwierdzając, że stawy kolanowe piskląt majazaur nie były gorzej rozwinięte niż stawy kolanowe piskląt ptaków zagniazdowników czy aligatorów; dodatkowo kości miednicy piskląt majazaur stopniem rozwoju w większym stopniu przypominały kości miednicy piskląt ptaków zagniazdowników niż gniazdowników. Ich zdaniem budowa szkieletów piskląt majazaur sugeruje, że dinozaury te były zagniazdownikami[7][8]. Carpenter (1999) dodatkowo wskazał, że przebywanie kilkunastu młodych majazaur w grupie w jakiś czas po wykluciu nie musi dowodzić, że pozostawały one pod opieką rodzicielską; także u zwierząt, u których rodzice nie opiekują się młodymi, np. u legwanów zielonych, młode osobniki dla większego bezpieczeństwa łączą się w grupy[8].
Młode po wykluciu mierzyły ok. 30 cm długości; w ciągu roku młode majazaury osiągały ok. 1,5 m długości. Takie szybkie tempo wzrostu typowe dla zwierząt stałocieplnych stanowi kolejny dowód na stałocieplność dinozaurów. Młode majazary od dorosłych przedstawicieli tego rodzaju różniły się bardzo dużymi oczami i krótszym pyskiem[3]. Te cechy często występują u zwierząt, które opiekują się młodymi zapewniając im przetrwanie wczesnego etapu życia.
Majazaura żyła na terenach formacji Two Medicine. W czasach majazaury wypiętrzyły się Góry Skaliste. Właśnie z nich wypływały rzeki znoszące osady do formacji Two Medicine i innych formacji w tym rejonie. W czasach majazaury co jakiś czas dochodziło do wybuchów wulkanów powodujących dużą śmiertelność dinozaurów, ale jednocześnie wyrzucających popioły, które użyźniały ziemię. Panował ciepły klimat a rzeki wylewały zostawiając żyżny muł umożliwiający zróżnicowanie się roślinności. Dochodziło także do okresów suszy, powodujących masową śmiertelność[9]. W formacji Two Medicine majazaura żyła wraz z takimi dinozaurami, jak ceratopsy, np. einiozaur i achelozaur, ankylozaury, jak Edmontonia i euoplocefal, oraz innymi hadrozaurami – jak hipakrozaur – i mniejszymi ornitopodami, jak orodrom. Stada roślinożerców musiały uważać również na ataki drapieżników, jak tyranozaur daspletozaur i gorgozaur, dromeozaury np. Bambiraptor, troodonty – np. Troodon[10]. Nad dinozaurami latały ptaki i pterozaury, a pod ich nogami uwijały się maleńkie mezozoiczne ssaki i wtórnie nielotne ptaki, jak Avisaurus.
Majazaura należy do rodziny hadrozaurów. Przedstawiciele tej rodziny byli w późnej kredzie czołowymi roślinożercami dzięki dużej ilości pokarmu i doskonałemu aparatowi szczękowemu. Majazaura należy do podrodziny Hadrosauridae i niezdefiniowanego plemienia Maiasaurini obejmującego oprócz niej również brachylofozaura. Pozycja filogenetyczna majazaury wśród hadrozaurów jest niepewna. Według analizy Hornera i innych z 2004 majazaura jest taksonem siostrzanym dla brachylofozaura i jest mniej bazalna niż edmontozaur (z którym według tej analizy jest blisko spokrewniona)[11]. Analiza Gatesa i Sampsona podobnie uważa majazaurę za klad siostrzany dla brachylofozaura niespokrewniony blisko z edmontozaurem. Hadrozaury są dobrze znane grupą dinozaurów, znane są ich tzw. „mumie” mogące zawierać tkanki miękkie.
Wyniki analizy Hornera i innych z 2004
| Hadrosauridae |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Wyniki analizy Gatesa i Sampsona z 2007
| unnamed |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Majazaura jest dość znanym dinozaurem, przedstawionym w wielu książkach popularnonaukowych ze względu na opiekę rodzicielską. Majazaura występuje w serialu „Planeta Dinozaurów: Polowanie Małego Dasa”. Opowiada ona o losach młodych, niedoświadczonych majazaur – Dandysa i Gwiazdki będących celem polowania daspletozaurów. Dwukrotnie udaje im się wymknąć dzięki nadmiernemu entuzjazmowi młodego daspletozaura Małego Dasa, ale Dandys podczas pierwszej próby ataku odnosi poważną ranę. Podczas trzeciego ataku zostaje on oddzielony od reszty stada, do którego po długiej i wyczerpując ucieczce przed rodziną daspletozaurów udaje się w końcu do niego powrócić. Tymczasem dochodzi do potężnego wybuchu wulkanu, wyrzucającego ogromne ilości pyłów i gazów w promieniu wielu kilometrów. Po 7 mln lat po potężnej erupcji nie śladu, a konflikt jest kontynuowany przez potomków Małego Dasa oraz Dandysa i Gwiazdki – młodego tyranozaura i parę młodych edmontozaurów.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
