Macierzanka karpacka

Macierzanka karpacka (Thymus carpathicus Čelak. ≡ Thymus pulcherrimus Schur) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny jasnotowatych wyodrębniany w niektórych ujęciach^[4] lub utożsamiany z macierzanką nadobną Thymus pulcherrimus^[3]. Występuje głównie w Karpatach (w Rumunii, Ukrainie, na Słowacji i w Polsce^[3]) oraz rzadko we wschodniej części Sudetów. W Polsce występuje w Tatrach, Pieninach i w Pienińskim Pasie Skałkowym. Wzdłuż dolin rzecznych schodzi także na Podtatrze.

Macierzanka karpacka

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	jasnotowate
Rodzaj	macierzanka
Gatunek	macierzanka karpacka
Nazwa systematyczna
Thymus pulcherrimus Schur Verh. Mitth. Siebenbürg. Vereins Naturwiss. Hermannstadt 10: 140 (1859)[3]
Synonimy
Thymus carpathicus Čelak. Thymus chamaedrys subsp. pulcherrimus (Schur) Simonk. Thymus chamaedrys var. sudeticus (Opiz ex Borbás) Nyman Thymus circumcinctus Klokov Thymus humifusus var. origanifolius Rchb. Thymus serpyllum subsp. pulcherrimus (Schur) Lyka Thymus serpyllum var. pulcherrimus (Schur) Nyman Thymus sudeticus Opiz ex Borbás[3]

Morfologia

Kwiatostan

Pokrój

Półkrzew tworzący luźne darnie. Gatunek bardzo podobny do macierzanki nadobnej.

Łodyga

Dwa rodzaje pędów: płonne i kwiatostanowe. Pędy płonne są długie, płożące się i rosną przez wiele lat. Pędy kwiatostanowe wyrastają rzędami z pędów płonnych, mają długość do 10 cm i wznoszą się. Są wyraźnie 4-kanciaste. Pod samym kwiatostanem owłosione są dookoła, niżej owłosione są po dwu stronach, na pozostałych dwu stronach są nagie lub mają tylko małe włoski. Ta cecha owłosienia łodyg różni ten gatunek od podobnej macierzanki halnej.

Liście

Ciemnozielone, okrągławe, trójkątnie jajowate, lub jajowate, grube, lśniące i nagle zwężające się w ogonek, który jest przeważnie dłuższy od połowy długości blaszki. Na brzegach mają długie rzęski, a czasami także na powierzchni są delikatnie owłosione.

Kwiaty

Zebrane w luźną główkę. Kielich kwiatów posiada długie włoski, jest dwuwargowy, przy czym górna warga jest dłuższa od dolnej i ma trójkątnie lancetowate ząbki. Korona o ciemnopurpurowym kolorze i długości 6–9 mm.

Owoc

Rozłupnia. Rozpada się na 4 twarde, suche rozłupki.

Biologia i ekologia

Bylina. Kwitnie od lipca do sierpnia. Siedlisko: murawy, skały, nadrzeczne kamieniska, upłazy, hale. Głównie na podłożu wapiennym (roślina wapieniolubna). W Tatrach rośnie aż do piętra halnego, głównie jednak po górną granicę lasu.

Zobacz też: Rośliny tatrzańskie.

Przypisy

1. Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
2. Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
3. Thymus pulcherrimus Schur, [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-01-05].
4. ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 192-193, ISBN 978-83-62975-45-7.

Bibliografia

• Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9. Brak numerów stron w książce
• Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953. Brak numerów stron w książce

Identyfikatory zewnętrzne (takson):

• EUNIS: 173415
• GBIF: 5607499
• IPNI: 461009-1
• Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:461009-1
• identyfikator Tropicos: 100267020
• CoL: 56QSW