Loading AI tools
zjawisko społeczne, polegające na zwiększeniu zainteresowania skokami narciarskimi w Polsce wskutek sukcesów Adama Małysza Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Małyszomania – zjawisko społeczne, polegające na masowym zainteresowaniu skokami narciarskimi w Polsce w pierwszej dekadzie XXI wieku, będącym skutkiem sukcesów sportowych Adama Małysza[1][2].
Zjawisko małyszomanii zapoczątkowało zwycięstwo w 49. Turnieju Czterech Skoczni (finałowy konkurs rozegrany 6 stycznia 2001 r. w Bischofshofen Adam Małysz wygrał różnicą ponad 30 punktów, zaś w klasyfikacji Turnieju jego przewaga nad drugim Janne Ahonenem wyniosła ponad 100 punktów[3]) i późniejsza seria sukcesów, przypieczętowaną wygraną „Orła z Wisły” w klasyfikacji generalnej Pucharu Świata w skokach narciarskich w sezonie 2000/2001[1]. Adam Małysz powtarzał sukcesy także w następnych sezonach wygrywając klasyfikację generalną Pucharu Świata także w sezonach: 2001/2002, 2002/2003 i 2006/2007.
W okresie małyszomanii, telewizyjne transmisje konkursów skoków narciarskich na kanałach TVP1 i Eurosport przyciągały wielomilionową widownię. Komentowane były przez sprawozdawców sportowych (m.in. Włodzimierza Szaranowicza[4][5]). Transmisje niektórych konkursów były najpopularniejszymi audycjami telewizyjnymi dekady[6]. Rekord oglądalności osiągnęła transmisja konkursu olimpijskiego w Salt Lake City, którą śledziło 17 milionów widzów[7]. Transmisje telewizyjne często oglądano w pubach i barach; z nich miano „kultowego” wśród kibiców Małysza zyskał Bar Bracki U Bociana w Wiśle[8].
Lp. | Data | Konkurs | Oglądalność (RCH) | Oglądalność (AMR) |
---|---|---|---|---|
1 | 10.02.2002 | Salt Lake City | 20 640 388 | 11 166 474 |
2 | 13.02.2002 | Salt Lake City | 20 455 135 | 13 259 612 |
3 | 28.02.2003 | Val di Fiemme | 19 478 572 | 11 460 787 |
4 | 18.01.2003 | Zakopane | 19 299 869 | 12 197 144 |
5 | 23.02.2003 | Val di Fiemme | 18 780 373 | 10 158 697 |
6 | 22.02.2003 | Val di Fiemme | 18 406 978 | 10 661 695 |
7 | 18.01.2004 | Zakopane | 18 204 390 | 10 394 474 |
8 | 17.01.2004 | Zakopane | 17 779 897 | 11 108 650 |
9 | 9.03.2003 | Oslo | 17 764 056 | 10 224 568 |
10 | 20.01.2002 | Zakopane | 17 626 408 | 11 418 130 |
1999-2000 | 2000-2001 | 2001-2002 | 2002-2003 | 2003-2004 | 2004-2005 | 2005-2006 | 2006-2007 | 2007-2008 | 2008-2009 | 2009-2010 | 2010-2011 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 620 000 | 5 147 000 | 6 669 000 | 6 618 000 | 4 898 000 | 5 360 000 | 4 274 000 | 4 874 000 | 3 853 000 | 3 553 000 | 3 383 000 | 3 865 000 |
Średnia widownia transmisji w latach 1999-2011 wynosiła 4,7 mln widzów, co przełożyło się na 272 mln zł wpływów Telewizji Polskiej z reklam[9].
Innym przejawem małyszomanii były masowe wyjazdy kibiców na konkursy skoków. Już tydzień po zwycięstwie Adama Małysza w Turnieju Czterech Skoczni, na konkursy w Harrachovie przyjechało kilkanaście tysięcy osób z Polski[10]. Szczególną popularnością cieszyły się konkursy Pucharu świata w Zakopanem. Do historii przeszedł konkurs przeprowadzony w 2002 roku z udziałem 100 tysięcy kibiców[11]. Dziennikarz sportowy Sebastian Szczęsny tak go wspomina:
Natomiast we wspomnieniach ówczesnego prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego wydarzenia te zapisały się następująco:
Także wieloletni dyrektor Pucharu świata w skokach narciarskich Walter Hofer podkreślił wyjątkowość atmosfery zakopiańskich konkursów:
Niekiedy małyszomania przybierała formę agresywnego zachowania niektórych polskich kibiców, którzy m.in. wygwizdali i obrzucali śnieżkami ówczesnego głównego rywala Małysza - Svena Hannawalda. Miało to miejsce podczas konkursu w Zakopanem w 2002 roku oraz kilka tygodni później podczas konkursu Mistrzostw świata w lotach narciarskich w Harrachovie. Tego typu zachowania spotkały się z dezaprobatą Adama Małysza[15].
W 2007 r. niemiecki fanklub Adama Małysza z Maintal, z okazji 30 urodzin sportowca zainicjował zaprojektowanie dla niego herbu w firmie Nova Heroldia. Zlecenia podjął się heraldyk Andrzej Brzezina Winiarski, a Adam Małysz mimo początkowego sceptycyzmu, ostatecznie osobiście zaangażował się w tworzenie projektu. Rok później herb został zarejestrowany w Pierwszej Powszechnej Otwartej Księdze Herbowej Nova Heraldia pod numerem 031207. Nawiązuje on do średniowiecznych herbów mieszczańskich, jego głównym motywem są dwie narty, tworzące literę „V”, oraz wkomponowany w nie orzeł piastowski z koroną[16][17][18]. Stworzenie herbu rodzinie Małyszów nie wiąże się jednak z nobilitacją. Małyszowie nie mają też pochodzenia szlacheckiego i nigdy nie posługiwali się herbem rodowym[17].
Pod wpływem małyszomanii dużą popularność w Polsce zyskała wcześniej niszowa komputerowa gra zręcznościowa Deluxe Ski Jump[19], a także wzrosła atrakcyjność turystyczna rodzimej Wisły[20]. Adamowi Małyszowi dedykowano filmy dokumentalne, piosenki i skecze kabaretowe. W języku potocznym rozpowszechniły się takie określenia jak bułka z bananem czy defekowanie metodą na Małysza[2]. Wśród tytułów prasowych znajdowały się takie jak Król Adam I, Król Małysz I, Orzeł z Wisły czy Polski obiekt latający[21].
W sprzedaży pojawiły się różnego rodzaju gadżety związane z osobą Adama Małysza, między innymi: breloki, kubki, kartki pocztowe, maskotki, plakaty i podkładki pod myszkę. W 2001 r. członkowie Stowarzyszenia Cukierników RP wykonali w Wiśle rzeczywistych wymiarów rzeźbę Małysza z białej czekolady (wysokość: 2,5 m, waga: 180 kg). W 2007 i 2012 r. została ona poddana renowacji przez przedsiębiorstwo E. Wedel[22].
Sukcesy Małysza wpłynęły na znaczący wzrost zainteresowania trenowaniem skoków narciarskich wśród dzieci i młodzieży (np. Jan Ziobro, Maciej Kot czy Jakub Wolny). Z myślą o nich powstał program Lotos Szukamy Następców Mistrza oraz cykl konkursów Lotos Cup[23]. Pojawiło się zainteresowanie i wsparcie rozwoju dyscypliny przez sponsorów. Maciej Kot tak wyjaśnia fenomen małyszomanii i wpływ mistrza na młodych skoczków:
Źródeł tak wielkiej euforii i fascynacji w polskim społeczeństwie w pierwszych latach XXI wieku upatruje się m.in. w marazmie panującym w polskim życiu sportowym (brak sukcesów) oraz nagłym pojawieniu się wielkich i niespodziewanych sukcesów Adama Małysza[1], które stały się (podobnie jak ich autor) przedmiotem ogromnego zainteresowania mediów i kultury masowej. Wskazywano także na osobowość i cechy charakteru samego Małysza. Słynny żużlowiec Tomasz Gollob tak opisywał postać Małysza:
Naturalność zachowania Adama Małysza i unikanie „gwiazdorstwa” podkreśliła także dr hab. Halina Zdebska-Biziewska[26].
Według Włodzimierza Szaranowicza, Adam Małysz zaczynał jako idol kryzysowy, który miał nas wprowadzić jako ambasador wspaniałego skoku cywilizacyjnego do Europy[1].
Zbigniew Nęcki, psycholog społeczny, tak uzasadniał fenomen popularności skoczka z Wisły:
Z okazji zakończenia kariery skoczka narciarskiego, 26 marca 2011 r. odbył się benefis Małysza[28][29], zorganizowany przez szwajcarską spółkę Transcontinental Services AG i Testa Communications na Wielkiej Krokwi w Zakopanem. Oficjalna nazwa imprezy to „Adam’s Bull’s Eye” – miała ona polegać na skakaniu do wylosowanych wcześniej na kole fortuny odległości, od 120 do 134 metrów. Zawodnicy mogli samodzielnie wybrać belkę startową, z której chcieli skakać. Za trafienie w cel miało zostać przyznane 100 punktów, natomiast każdy metr różnicy oznaczałby 10 punktów mniej dla skoczka[30]. Zawody nie doszły do skutku z powodu niekorzystnych warunków atmosferycznych (obfite opady śniegu i zmienne podmuchy wiatru). Zaproszeni skoczkowie zjechali wspólnie z zeskoku, po czym jedenastu z nich wykonało niemierzone skoki[31]. Małysz skoczył jako ostatni, około godziny 19:12, lądując w granicach 120 metrów. Po wylądowaniu przejechał pod szpalerem z nart utworzonym przez skoczków. Kamil Stoch i Stefan Hula, podnieśli go i na ramionach nosili wokół zeskoku.
Widać, że niebiosa nie chcą żeby pan zakończył karierę sportowca. My też tego nie chcemy. Pragniemy dzisiaj panu podziękować za wszystkie piękne wzruszenia, za poczucie dumy, które wiązało się zawsze z każdym pańskim sukcesem. A było poczuciem dumy wszystkich w Polsce.
Na zawodach pojawili się Polacy Kamil Stoch, Piotr Żyła, Maciej Kot, Marcin Bachleda, Stefan Hula i Adam Cieślar, Rosjanie Ilja Roslakow, Dienis Korniłow, Niemcy Martin Schmitt i Michael Uhrmann i Austriacy Thomas Morgenstern, Gregor Schlierenzauer, Martin Koch oraz Witalij Szumbareć, Matti Hautamäki, Bjørn Einar Romøren, Simon Ammann i Jakub Janda. Dodatkowo pojawili się bez czynnego udziału Andreas Goldberger i Sven Hannawald[33]. Nie było niektórych zaproszonych skoczków: Andreasa Koflera[34], Janne Ahonena[35], a także wielu reprezentantów Norwegii, którzy startowali na odbywających się w tym czasie mistrzostwach Norwegii, m.in. Toma Hildego[36].
26 marca odbył się także specjalny odcinek programu telewizyjnego Kawa czy herbata?, emitowany z Zakopanego, do którego zaproszono Małysza[37]. Rozmawiano z nim o jego karierze, jej zakończeniu i własnym życiu. Wręczono mu prezenty – m.in. złoty telewizor i pamiątkowy kostium skoczka z wymienionymi zwycięstwami. Zaproszono go też na śniadanie, gdzie serwowane były jego ulubione dania. Na śniadanie zaproszono także jego rodzinę, komentatorów sportowych, skoczków i trenerów. W dniu benefisu podczas uroczystej sesji rady miasta, Adamowi Małyszowi został nadany tytuł honorowego obywatela Zakopanego[38].
W trakcie benefisu odbył się koncert, w trakcie którego wystąpili: Wilki, Brathanki, Blue Cafe, Kasia Wilk, Piotr Cugowski, Patrycja Markowska, Grzegorz Skawiński oraz Papa Dance[39]. Odbyły się też akrobacje śmigłowcem i pokaz skoków spadochronowych[40][41].
Na benefisie obecny był prezydent RP Bronisław Komorowski wraz z pierwszą damą Anną Komorowską[32].
26 marca 2011 odbyła się akcja powiązana z benefisem polskiego skoczka – Cała Polska nosi wąsy.
Ciemny, jasny, prosty, zakręcony, sumiasty, czy na muszkietera, naturalny, czy doklejany – będzie liczył się każdy wąs. Chcemy w ten sposób wyrazić naszą ogromną sympatię, solidarność z Adamem i podziękować mu za wiele lat wspaniałych skoków.
Wielu skoczków, trenerów i kibiców miało tego dnia, na wzór Małysza, zapuszczone lub doklejone wąsy. Do akcji dołączyły także osoby publiczne niezwiązane z organizacją benefisu, jak choćby prezenterzy telewizyjni – Maciej Orłoś w Teleexpressie, Piotr Kraśko w Wiadomościach, czy Hubert Urbański w programie Bitwa na głosy.
Szczyt małyszomanii przypadał na lata 2001–2004. Duże zainteresowanie skokami narciarskimi w Polsce utrzymuje się jednak nadal za sprawą sukcesów Kamila Stocha, uważanego za następcę Małysza[42][43]. W obiegu medialnym powstało pojęcie stochomanii. Według badania agencji Pentagon Research przeprowadzonego w 2020 r. Małysz (pomimo zakończenia kariery) był najbardziej rozpoznawalnym polskim sportowcem[44]. Regularnie zapraszany jest do stacji telewizyjnych jako ekspert do spraw skoków narciarskich.
W Wiśle funkcjonuje galeria, w której zgromadzono sportowe trofea i pamiątki związane z Małyszem (wśród nich: medale Igrzysk Olimpijskich w Salt Lake City i Vancouver, medale Mistrzostw Świata, Kryształowe Kule Pucharu Świata)[45].
W 2019 roku został, wspólnie z Justyną Kowalczyk, zwycięzcą plebiscytu Gwiazda 100-lecia PZN[46]. Adam Małysz komentując wynik plebiscytu powiedział:
11 listopada 2021 r. TVN wyemitował specjalną audycję Małyshowmania z okazji 20-lecia zwycięstwa w Turnieju Czterech Skoczni. Gospodarzem show był Michał Kempa, zaś gośćmi specjalnymi - Andreas Goldberger i Thomas Morgenstern[48].
W 2021 r. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, na wniosek polskich astronomów Michała Kusiaka i Michała Żołnowskiego, nadała planetoidzie trojańskiej 25937 nazwę Małysz[49].
W kwietniu 2023 r. w Wiśle odsłonięto nowy pomnik przedstawiający Adama Małysza, który został wykonany z kolorowej czekolady plastycznej. Rzeźba ma ponad 3 metry i prezentowana jest w Domu Zdrojowym[50].
O Adamie Małyszu powstało kilka filmów dokumentalnych, wśród nich:
Osobie Adama Małysza oraz jego sukcesom i popularności zostały poświęcone następujące książki:
Popularność Małysza została wykorzystana także przez reklamodawców. Adama Małysz brał udział (w trakcie i po zakończeniu kariery sportowej) w wielu reklamach i kampaniach marketingowych, wśród nich[51]:
Postać Adama Małysza pojawia się też w kilku serialach komediowych:
Z myślą o Adamie Małyszu powstało również kilka piosenek:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.