Ludwik III (król Bawarii)

Ludwik III Wittelsbach, Józef Maria Alojzy Alfred Wittelsbach (ur. 7 stycznia 1845 w Monachium; zm. 18 października 1921 w Sárvár) – ostatni król Bawarii, panujący w latach 1913–1918.

Ludwik III Wittelsbach

król Bawarii
Okres	od 5 listopada 1913 do 7 listopada 1918
Poprzednik	Otto Wittelsbach
Dane biograficzne
Dynastia	Wittelsbachowie
Data urodzenia	7 stycznia 1845
Data śmierci	18 października 1921
Ojciec	Luitpold Wittelsbach
Matka	Augusta Ferdynanda Habsburg-Lotaryńska
Żona	Maria Teresa Habsburg-Este
Odznaczenia

Królowa Maria Teresa, 1913

Życiorys

Ludwik urodził się w Monachium jako najstarszy syn księcia Luitpolda, regenta Bawarii oraz jego żony Augusty Ferdynandy, arcyksiężniczki austriackiej (córki wielkiego księcia Toskanii, Leopolda II). Miał troje rodzeństwa: Leopolda, Teresę i Arnulfa. Ludwik odziedziczył imię po swoim dziadku, królu Bawarii Ludwiku I.

Pierwsze lata życia Ludwik spędził w rezydencji w Monachium, w Pałacu Wittelsbachów. Kiedy skończył dziesięć lat, wraz z rodziną przeniósł się do pałacu Leuchtenberg. W 1861 roku szesnastoletni książę rozpoczął karierę wojskową, kiedy jego wuj Maksymilian II mianował go porucznikiem i dał mu własny batalion. Rok później Ludwik wstąpił na Uniwersytet Ludwika i Maksymiliana w Monachium, gdzie studiował filozofię, historię, prawo i ekonomię. Dnia 23 czerwca 1863 został członkiem Reichstagu. Uczestniczył w wojnie z Prusami. Pod rozkazami swego ojca brał udział w kampanii nad Menem w ramach wojny austriacko-pruskiej. W sumie jednak był przeciwny wszelkim akcjom militarnym.

W 1868 objął honorową prezydenturę w Centralnym Komitecie Związku Rolniczego. Jako członek Reichstagu głosował w 1870 roku za objęciem akceptacją traktatów federalnych^{[potrzebny przypis]}. W 1871 kandydował po raz pierwszy w wyborach do Reichstagu z ramienia Bawarskiej Partii Patriotycznej, ale bez sukcesu. W 1875 kupił pałac Leutstetten w Starnbergu i stworzył tam wzorowe gospodarstwo rolne. W 1906 optował się za reformą prawa wyborczego.

Jeszcze jako książę, ale także jako król, lubił Ludwik spacerować po Monachium i spotykać się ze swoimi miejskimi przyjaciółmi w lokalu na Türkenstrasse. Znana dobrze pasja króla do rolnictwa rozwinęła się po objęciu tronu i ludzie na wsi mówili o „militarnym farmerstwie”. Liczne żarty związane z tymi określeniami Ludwik traktował z humorem. Czynnie uczestniczył w rozbudowie kanału na Menie. Podczas I wojny światowej postulował przyłączenie Alzacji oraz części Belgii z Antwerpią do Bawarii, aby południowe Niemcy uzyskały dostęp do morza i większy udział w światowym handlu. Powyższe żądania nie były wyłącznie jego własnym pomysłem, gdyż część partii Centrum miała takie plany. Powodem takich planów były, między innymi, obawy o nadmierny wzrost potęgi Prus.

Małżeństwo

20 lutego 1868 roku w wiedeńskim kościele świętego Augustyna Ludwik ożenił się z Marią Teresą Habsburg-Este, jedyną córką arcyksięcia Ferdynanda Karola (syna Franciszka IV, księcia Modeny). Ludwik i Maria Teresa mieli trzynaścioro dzieci:

1. Rupprecht (1869–1955) – książę Bawarii
2. Adelgunda Maria Augusta (1870–1958) – żona Wilhelma, księcia Hohenzollern-Sigmaringen
3. Maria Ludwika Teresa (1872–1954) – żona Ferdinando Piusa, księcia Obojga Sycylii, księcia Kalabrii
4. Karl Maria Luitpold (1874–1927)
5. Franz Maria Luitpold (1875–1957) – mąż Isabelli von Croÿ
6. Matylda Maria Teresa (1877–1906) – żona Ludwiga Gastona Klemensa Marii, księcia Sachsen-Coburg-Gotha
7. Wolfgang Maria Leopold (1879–1895)
8. Hildegarda Maria Christina (1881–1948)
9. Notburga Karolina Maria Teresa (1883)
10. Wiltruda Maria Alix (1884–1975) – żona Wilhelma Wirtemberskiego, księcia Urach
11. Helmtruda Maria Amalia (1886–1977)
12. Dietlinda Maria Teresa (1888–1889)
13. Gundelinda Maria Josepha (1891–1983) – żona Johanna Georga, hrabiego Preysing-Lichtenegg-Moos.

Objęcie tronu i abdykacja

Ludwik III i minister finansów

Ojciec Ludwika zmarł 12 grudnia 1912 roku. Na mocy konstytucji Ludwik przejął tron po królu Ottonie, który cierpiał na chorobę psychiczną. Gdy 6 listopada parlament przystał na zmianę króla, Ludwik złożył przysięgę. Osobiście Ludwik przyjął tytuł niechętnie. 7 listopada 1918 roku, poprzez proklamowanie przez Kurta Eisnera Monachium wolnym miastem, Ludwik III został zmuszony do abdykacji. Był pierwszym niemieckim monarchą, którego spotkał ten los. Mimo kryzysu i narastających wokół problemów nie był do tego przygotowany. O wybuchu rewolucji dowiedział się podczas codziennego popołudniowego spaceru od przechodnia. Po powrocie do pałacu zorientował się, że służba i straż opuściły go, a reszta dworu uciekła do Austrii, gdzie w końcu i królewska para na zamku Anif pod Salzburgiem znalazła swój azyl. 13 listopada 1918 roku zwolnił urzędników, oficerów i żołnierzy z ich obowiązku dochowywania wierności tronowi.

Krótkie panowanie Ludwika III cechował konserwatyzm i katolicyzm. Jego polityka socjalna zdeterminowana była silnie encykliką Rerum Novarum ogłoszoną w 1891 roku przez papieża Leona XIII. Za aprobatą Watykanu ustanowił dzień 14 maja dniem patronalnym Bawarii – w kolejnych latach nie we wszystkich diecezjach bawarskich jednak obchodzonym. Na konferencji biskupów w 1970 roku zmieniono termin tego święta na 1 maja. W sumie Ludwika III uznano za najbardziej niedocenionego władcę w historii, gdyż na czas jego panowania przypadły przełomowe wydarzenia, przez co jego dokonania pozostały w tle i przeszły niezauważone.

Król Bawarii Ludwik III zmarł 18 października 1921 roku na emigracji w Sárvár na Węgrzech na zamku Nádasdy, właścicielami którego Wittelsbachowie byli od 1875 roku do nacjonalizacji. Wraz z żoną został pochowany w katedrze w Monachium.

Odznaczenia

• Wielki Mistrz Orderu Świętego Huberta^[1][2]
• Wielki Mistrz Orderu Świętego Jerzego^[1][2]
• Wielki Mistrz Orderu Maksymiliana Józefa^[1]
• Wielki Mistrz Orderu Zasługi Korony Bawarskiej^[1]
• Wielki Mistrz Orderu Zasługi Świętego Michała^[1]
• Wielki Mistrz Orderu Maksymiliana za Naukę i Sztukę^[1]
• Wielki Mistrz Orderu Zasługi Wojskowej^[1]
• Wielki Mistrz Orderu Ludwika^[1]
• Baliw Krzyża Wielkiego Honoru Zakonu Maltańskiego^[2]
• Order Annuncjaty (Włochy)^[2]
• Order Złotego Runa (Austria)^[2]
• Krzyż Wielki Orderu Świętego Stefana (1893, Austro-Węgry)^[3]
• Order Orła Czarnego (Prusy)^[2]
• Order Korony Rucianej (Saksonia)^[2]
• Order Królewski Serafinów (Szwecja)^[2]
• Order Świętego Andrzeja (Rosja)^[2]
• Krzyż Zasługi Wojennej I i II kl. (Meklemburgia-Strelitz)^[4]

Genealogia

Prapradziadkowie	Fryderyk Michał Wittelsbach (1724-1767) ∞1746 Maria Franciszka Wittelsbach (1724-1794)	ks. Hesji-Darmstadt Jerzy Wilhelm (1722–1782) ∞1748 Maria Leiningen-Dagsburg-Falkenburg (1729–1818)	ks. Saksonii-Hildburghausen Ernest Fryderyk III (1727–1780) ∞1758 Ernestyna Augusta Saska (1740–1786)	w. ks. Mecklenburgii-Strelitz Karol II (1741–1816) ∞ 1768 Fryderyka Karolina Hessen-Darmstadt (1752–1782)	cesarz rzymski Leopold II Habsburg (1747-1792) ∞1765 Maria Ludwika Burbon (1745-1792)	król Obojga Sycylii Ferdynand I Burbon (1751-1825) ∞1768 Maria Karolina Habsburg (1752-1814)	elektor Saksonii Fryderyk Krystian Leopold Wettyn (1722-1763) ∞1747 Maria Antonina Wittelsbach (1724-1780)	Ferdynand I Burbon-Parmeński (1751-1802) ∞1769 Maria Amalia Habsburg (1746-1804)
Pradziadkowie	król Bawarii Maksymilian I Józef Wittelsbach (1756-1825) ∞1785 Augusta Wilhelmina Hessen-Darmstadt (1765-1796)		Fryderyk Wettyn (1763-1834) ∞1785 Charlotta Mecklenburg-Strelitz (1769-1818)		Ferdynand III Habsburg-Lotaryński (1769-1824) ∞1790 Luiza Maria Burbon-Sycylijska (1773-1802)		Maksymilian Wettyn (1759-1838) ∞1792 Karolina Burbon-Parmeńska (1770-1804)
Dziadkowie	król Bawarii Ludwik I Wittelsbach (1786-1868) ∞1810 Teresa Wettyn (1792-1854)				Leopold II Habsburg-Lotaryński (1797-1870) ∞1817 Maria Anna Wettyn (1799-1832)
Rodzice	Luitpold Wittelsbach (1821-1912) ∞1844 Augusta Ferdynanda Habsburg-Lotaryńska (1825-1864)
Ludwik III Wittelsbach (1845-1921), król Bawarii