Linearyzm (muzyka)

Linearyzm^[a][b] – rodzaj polifonii z nadrzędną rolą melodyki wobec harmoniki^[1][2].

Ten artykuł dotyczy Linearyzmu w muzyce. Zobacz też: Linearyzm w sztuce.

Linearyzm jest charakterystyczny dla okresu średniowiecza i renesansu, gdy w kompozycji harmonika nie była strukturą dominującą i ustępowała pierwszeństwa melodyce, np. w utworach Guillaume’a de Machauta i Johannesa Ockeghema^[3][4].

Okres tonalności dur-moll nie sprzyjał linearyzmowi, gdyż wówczas środki polifoniczne były podporządkowane harmonice funkcyjnej^[3].

Współcześnie linearyzm oznacza typ nowoczesnego kontrapunktu, w którym współbrzmienia wynikające z równocześnie prowadzonych linii melodycznych w różnych głosach nie są regulowane i ograniczane ścisłymi regułami, a rola harmoniki ulega osłabieniu lub całkowitej likwidacji, co zazwyczaj powoduje stałe współbrzmienia dysonansowe, jak to ma miejsce np. w utworach Arnolda Schönberga i Paula Hindemitha^[3][4].

Uwagi

1. Termin zastosowany po raz pierwszy przez teoretyka muzyki Ernsta Kurtha w jego pracy Grundlagen des linearen Kontrapunkts (Berno, 1917).
2. Odpowiednikiem „linearyzmu” w języku angielskim jest termin „linear counterpoint”^[2].

Przypisy

1. Chodkowski 1995 ↓, s. 498.
2. Linear counterpoint. [w:] Music Terms [on-line]. [dostęp 2018-04-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-30)]. (ang.).
3. Chodkowski 1995 ↓, s. 499.
4. Habela 1968 ↓, s. 104.

Bibliografia

• Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
• Jerzy Habela: Słowniczek muzyczny. Warszawa: PWM, 1968, s. 104. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
• Józef Chomiński: Historia harmonii i kontrapunktu. T. 3. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1990, s. 342 i nast.. ISBN 978-83-224-0352-5. (pol.).
• Carl Dahlhaus: Counterpoint. W: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. C. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.). Brak numerów stron w książce