Łeonid Krawczuk

Łeonid Makarowycz Krawczuk, ukr. Леонід Макарович Кравчук (ur. 10 stycznia 1934 w Żytyniu Wielkim^[2], zm. 10 maja 2022^[3]) – ukraiński polityk i działacz komunistyczny. W latach 1990–1991 przewodniczący Rady Najwyższej Ukraińskiej SRR i Rady Najwyższej Ukrainy, prezydent Ukrainy w latach 1991–1994, deputowany kilku kadencji Rady Najwyższej Ukraińskiej SRR i Rady Najwyższej Ukrainy. Bohater Ukrainy (2001).

Łeonid Krawczuk

Леонід Кравчук

Łeonid Krawczuk (2013)
Pełne imię i nazwisko	Łeonid Makarowycz Krawczuk
Data i miejsce urodzenia	10 stycznia 1934 Żytyń Wielki
Data śmierci	10 maja 2022
Prezydent Ukrainy
Okres	od 5 grudnia 1991 do 19 lipca 1994
Poprzednik	Mykoła Pławjuk (prezydent Ukraińskiej Republiki Ludowej na uchodźstwie)
Następca	Łeonid Kuczma
Przewodniczący Rady Najwyższej Ukrainy
Okres	od 23 lipca 1990[1] do 5 grudnia 1991
Przynależność polityczna	Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego / bezpartyjny
Poprzednik	Wołodymyr Iwaszko
Następca	Iwan Pluszcz
Odznaczenia

Łeonid Krawczuk przemawiający w Kijowie w 2009

Prezydent Ukrainy Petro Poroszenko oraz byli prezydenci Łeonid Krawczuk, Łeonid Kuczma i Wiktor Juszczenko w 2015 podczas uroczystości upamiętniającej ofiary wielkiego głodu

Znaczek pocztowy wydany z okazji 80. urodzin Łeonida Krawczuka

Życiorys

Młodość

Urodził się w chłopskiej rodzinie ukraińskiej na obszarze województwa wołyńskiego w Polsce. Jego ojciec Makar^[4][5] służył w polskiej kawalerii. Zginął w 1944, walcząc w szeregach Armii Czerwonej^[6] na froncie wschodnim^[4][5], został pochowany w masowym grobie na terenie Białorusi^[4].

Wykształcenie i działalność do 1991

W 1958 został absolwentem studiów na Uniwersytecie Kijowskim^[2]. W latach 1967–1970 kształcił się w Akademii Nauk Społecznych przy Komitecie Centralnym KPZR. Uzyskał tam stopień kandydata nauk ekonomicznych na podstawie pracy dotyczącej istoty zysku w socjalizmie i jego roli w kolektywnej produkcji rolnej^[2][7].

Od 1958 był działaczem Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego. W latach 1960–1967 pełnił funkcję kierownika wydziału do spraw agitacji i propagandy regionalnego komitetu KPZR w Czerniowcach. W latach 1981–1991 wchodził w skład Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Ukrainy. W latach 80. poseł X i XI kadencji, w 1990 został deputowanym XII kadencji Rady Najwyższej Ukraińskiej SRR^[2][7]. W latach 1990–1991 członek Biura Politycznego KC KPU. Od lipca 1990 pełnił funkcję przewodniczącego Rady Najwyższej Ukraińskiej SRR (następnie Rady Najwyższej Ukrainy). Wsparł działania niepodległościowe i po ogłoszeniu powstania niezależnego państwa ukraińskiego 5 grudnia 1991 został pierwszym prezydentem Ukrainy (1 grudnia wygrał wybory, pokonując m.in. lidera opozycyjnego Ludowego Ruchu Ukrainy na rzecz Przebudowy Wiaczesława Czornowiła).

Prezydent Ukrainy

8 grudnia 1991 Łeonid Krawczuk oraz przedstawiciele Rosji i Białorusi (Boris Jelcyn i Stanisłau Szuszkiewicz) podpisali porozumienie białowieskie o rozwiązaniu Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich^[8]. 22 sierpnia 1992, na uroczystym posiedzeniu ukraińskiego parlamentu w Kijowie, ostatni prezydent Ukraińskiej Republiki Ludowej na emigracji Mykoła Pławjuk przekazał mu państwowe insygnia, uznając, że proklamowana w 1991 Ukraina stała się następcą prawnym Ukraińskiej Republiki Ludowej^[9][10]. W 1992 wspierał metropolitę Filareta w jego działaniach mających na celu stworzenie Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Kijowskiego^[11][12].

W 1993 podpisał porozumienia dotyczące dalszych losów Floty Czarnomorskiej i broni jądrowej znajdującej się na terytorium Ukrainy po rozpadzie ZSRR. W tym samym roku wziął udział w uroczystościach poświęconych 60. rocznicy wielkiego głodu na Ukrainie.

W wyborach prezydenckich w 1994 wystartował jako kandydat niezależny. W pierwszej turze zajął pierwsze miejsce, zdobywając 9 977 766 głosów (38,36%). W drugiej turze przegrał z Łeonidem Kuczmą, zdobywając 12 112 442 głosy (45,06%).

Działalność po prezydenturze

Od 1994 do 2006 zasiadał nieprzerwanie jako deputowany w Radzie Najwyższej. Od 1998 do 2009^[13] był członkiem Zjednoczonej Socjaldemokratycznej Partii Ukrainy. W 1999 został współprzewodniczącym Ogólnoukraińskiego Związku Sił Demokratycznych „Zgoda”. W wyborach prezydenckich w 2004 wspierał aktywnie kandydaturę Wiktora Janukowycza^[14]. W listopadzie 2004 został pozbawiony tytułu honorowego doktora nadanego mu w 1999 przez Akademię Kijowsko-Mohylańską, co uzasadniono „nieobywatelskim stanowiskiem podczas pomarańczowej rewolucji”. W wyborach parlamentarnych w 2006 stał na czele listy Opozycyjnego Bloku „Nie Tak!”, który nie przekroczył progu wyborczego.

W 2009 publicznie wezwał ówczesnego prezydenta Wiktora Juszczenkę do rezygnacji^[15]. W wyborach prezydenckich w 2010 udzielił poparcia kandydaturze Julii Tymoszenko^[16].

W styczniu 2016 zaproponował przyznanie Krymowi autonomii państwowej w obrębie Ukrainy, a także uznanie specjalnego statusu dla Donbasu^[17][18]. W lipcu 2020 stanął na czele ukraińskiej delegacji do trójstronnej grupy kontaktowej ds. uregulowania konfliktu rosyjsko-ukraińskiego w Donbasie^[19].

Życie prywatne

W 1957 zawarł związek małżeński^[20]. Miał syna Ołeksandra (ur. 1959), który m.in. do 2009 był prezesem klubu piłkarskiego Nafkom Browary^[21].

Wraz z rodziną mieszkał w państwowej daczy w kijowskiej dzielnicy Koncza-Zaspa^[22].

Odznaczenia i wyróżnienia

• Bohater Ukrainy (2001)^[23]
• Order Wolności (2014)^[24]
• Order Księcia Jarosława Mądrego I klasy (2020)^[25]
• Order Księcia Jarosława Mądrego II klasy (2007)^[26]
• Order Księcia Jarosława Mądrego III klasy (2004)^[27]
• Order Księcia Jarosława Mądrego IV klasy (1999)^[28]
• Order Księcia Jarosława Mądrego V klasy (1996)^[29]
• Medal jubileuszowy „20 lat niepodległości Ukrainy” (2016)^[30]
• Order Czerwonego Sztandaru Pracy (dwukrotnie)^[7]
• Order Rewolucji Październikowej^[7]
• Order Świętego Stanisława (odznaczenie prywatne)^[31]

Upamiętnienie

W 2014 poczta ukraińska wypuściła znaczek z jego wizerunkiem^[32].