Lejkowcowate

Lejkowcowate (Agelenidae) – rodzina pająków z podrzędu Opisthothelae. Obejmuje 1200 opisanych gatunków. Kosmopolityczna. Jej przedstawiciele tkają płachtowate sieci łowne z lejkiem mieszkalnym.

Lejkowcowate

Agelenidae[1]
C. L. Koch, 1837
Lejkowiec labiryntowy (Agelena labyrinthica)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	szczękoczułkowce
Gromada	pajęczaki
Rząd	pająki
Podrząd	Opisthothelae
Infrarząd	Araneomorphae
Rodzina	lejkowcowate
Zasięg występowania

Textrix denticulata

Kątnik większy

Norosz ziemny

Coras lamellosus

Morfologia

Pająki małych do średnich rozmiarów^[2], przy czym u kątnika większego dochodzić mogą do 18 mm długości ciała i około 100 mm rozpiętości odnóży^[3][4]. Mają osiem oczu w dwóch poziomych rzędach po cztery. Stopy mają wyposażone w trzy pazurki i trichobotria o rozmiarach zwiększających się ku wierzchołkowi stopy^[2][5]. Z wyjątkiem rodzaju Tamgrinia brak u nich siteczka przędnego^[2]. Stożeczek u Ageleninae jest parzysty, zaś u Coelotinae go brak^[2][5]. Przetchlinki tchawek leżą blisko kądziołków przędnych i często są trudno dostrzegalne^[6][5]. Kądziołki tylnych par są dwuczłonowe, dłuższe niż przednich^[6][5][2].

Biologia i występowanie

Rodzina kosmopolityczna, ale w Ameryce Południowej występują tylko 3 gatunki^[7]. W Polsce stwierdzono 11^[8] (zobacz: lejkowcowate Polski).

Sieci łowne tych pająków są poziome, płachtowate, na jednym z końców wyposażone w lejek, w którym przesiaduje pająk^[9][6][2]. Budowane są m.in. wśród roślinności, skał, w jaskiniach i budynkach^[2]. U rodzajów Agelena, Tegenaria czy Eratigena sieci osiągają dość pokaźne rozmiary^[6], podczas gdy u Coelotinae są małe^[5]. W ciasnych miejscach sieć może być bardziej lejkowata, a pod kamieniami wręcz rurkowata^[6].

W rodzajach Tegeneria i Eratigena znaleźć można gatunki synantropijne. Niektóre z rodzaju Agelena należą do pająków społecznych^[9].

Niemal wszystkie gatunki lejkowcowatych są niegroźne dla ludzi, choć ugryzienie kątnika wiejskiego (Eratigena agrestis) może być groźne z medycznego punktu widzenia i są dowody, że może wywoływać zmiany martwicze^[10]. Jednak kwestia ta nadal podlega dyskusji^[11].

Taksonomia

Rodzina ta wprowadzona została w 1837 roku przez C.L. Kocha jako Agelenides. W 1850 autor ten podzielił ją na 3 podrodziny: Eigentliche Trichterspinnen, Wanderspinnen i Wasserspinnen. W 1869 Thorell wprowadził podział na podrodziny: Amaurobiinae, Agaleninae i Argyronetinae. Simon w swoich pracach z przełomu XIX i XX wieku dzielił ją na 4 podrodziny: Nicodaminae, Cybaeinae, Hahniae i Ageleninae. Każda z nich ma obecnie status osobnej rodziny, a tym który pierwszy zawęził koncept lejkowcowatych do Ageleninae w sensie Simona, był w 1967 Lehtinen. Badania z XXI wieku wskazują również na zasadność zaliczania do lejkowcowatych podrodziny Coelotinae, choć bywała ona klasyfikowana w sidliszowatych. Ogólnie relacje filogenetyczne w obrębie lejkowcowatych pozostają jednak słabo poznane^[2].

Według danych z początku 2017 do rodziny tej zalicza się 1223 opisanych gatunków z 74 rodzajów^[12]:

• Acutipetala Dankittipakul et Zhang, 2008
• Agelena Walckenaer, 1805
• Agelenella Lehtinen, 1967
• Agelenopsis Giebel, 1869
• Ageleradix Xu et Li, 2007
• Agelescape Levy, 1996
• Ahua Forster et Wilton, 1973
• Allagelena Zhang, Zhu et Song, 2006
• Alloclubionoides Paik, 1992
• Aterigena Bolzern, Hänggi et Burckhardt, 2010
• Azerithonica Guseinov, Marusik et Koponen, 2005
• Barronopsis Chamberlin et Ivie, 1941
• Benoitia Lehtinen, 1967
• Bifidocoelotes Wang, 2002
• Calilena Chamberlin et Ivie, 1941
• Coelotes Blackwall, 1841
• Coras Simon, 1898
• Draconarius Ovtchinnikov, 1999
• Eratigena Bolzern, Burckhardt et Hänggi, 2013
• Femoracoelotes Wang, 2002
• Flexicoelotes Chen, Li et Zhao, 2015
• Hadites Keyserling, 1862
• Himalcoelotes Wang, 2002
• Histopona Thorell, 1869
• Hoffmannilena Maya-Morales et Jiménez, 2016
• Hololena Chamberlin et Gertsch, 1929
• Huangyuania Song et Li, 1990
• Huka Forster et Wilton, 1973
• Hypocoelotes Nishikawa, 2009
• Inermocoelotes Ovtchinnikov, 1999
• Iwogumoa Kishida, 1955
• Kidugua Lehtinen, 1967
• Leptocoelotes Wang, 2002
• Lineacoelotes Xu, Li et Wang, 2008
• Longicoelotes Wang, 2002
• Lycosoides Lucas, 1846
• Mahura Forster et Wilton, 1973
• Maimuna Lehtinen, 1967
• Malthonica Simon, 1898
• Melpomene O. Pickard-Cambridge, 1898
• Mistaria Lehtinen, 1967
• Neoramia Forster et Wilton, 1973
• Neorepukia Forster et Wilton, 1973
• Neotegenaria Roth, 1967
• Neowadotes Alayón, 1995
• Notiocoelotes Wang, Xu et Li, 2008
• Novalena Chamberlin et Ivie, 1942
• Olorunia Lehtinen, 1967
• Oramia Forster, 1964
• Oramiella Forster et Wilton, 1973
• Orepukia Forster et Wilton, 1973
• Orumcekia Koçak et Kemal, 2008
• Papiliocoelotes Zhao et Li, 2016
• Paramyro Forster et Wilton, 1973
• Pireneitega Kishida, 1955
• Platocoelotes Wang, 2002
• Porotaka Forster et Wilton, 1973
• Pseudotegenaria Caporiacco, 1934
• Robusticoelotes Wang, 2002
• Rothilena Maya-Morales et Jiménez, 2013
• Rualena Chamberlin et Ivie, 1942
• Sinocoelotes Zhao et Li, 2016
• Spiricoelotes Wang, 2002
• Tamgrinia Lehtinen, 1967
• Tararua Forster et Wilton, 1973
• Tegecoelotes Ovtchinnikov, 1999
• Tegenaria Latreille, 1804
• Textrix Sundevall, 1833
• Tikaderia Lehtinen, 1967
• Tonsilla Wang et Yin, 1992
• Tortolena Chamberlin et Ivie, 1941
• Tuapoka Forster et Wilton, 1973
• Urocoras Ovtchinnikov, 1999
• Wadotes Chamberlin, 1925