Kryg – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Lipinki[4][5].
| wieś | |
.jpg) Zabytkowe szyby naftowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1743[1] |
| Strefa numeracyjna |
13 |
| Kod pocztowy |
38-304[2] |
| Tablice rejestracyjne |
KGR |
| SIMC |
0355849 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu gorlickiego  | |
Położenie na mapie gminy Lipinki  | |
 49°39′24″N 21°15′20″E[3] | |
Wieś położona u podnóża Dubnakowej Góry (479 m n.p.m.) i Łysuli (551 m n.p.m.), w dolinie potoków Krygowianki i Królówki[6]. Centrum wsi leży ok. 320 m n.p.m., a zabudowania są na wysokości około 300–400 m n.p.m.
Przez wieś biegnie Karpacko-Galicyjski Szlak Naftowy[7]. Szlak jest jedną z głównych atrakcji turystycznych regionu, a jego celem jest ukazanie reliktów przemysłu naftowego.
Za lasem (Kryg-Góra) znajduje się zielony szlak turystyczny pieszy, prowadzący z Gorlic do Magury (829 m) – Folusz.
Części miejscowości
Toponimia
,_Waldhufendorf.jpg)
Na przestrzeni dziejów nazwa miejscowości pisana była różnie, między innymi Krig (1398), Kryg (1440), Kryk (1470) i Crik (1529)[10]. Podstawą przyjęcia nazwy mogła być średniowieczna forma Krїg, występująca dzisiaj jako niem. Krieg[11] (wojna).
Jest wysoce prawdopodobne, że nazwa wsi pochodzi od staropolskiego słowa „kryg” („kryk”), oznaczającego przyrząd do napinania cięciwy kuszy[12].
Historia
Według źródeł zgromadzonych przez rodzinę Krygowskich, wieś Kryg, wraz z wsią Libusza stanowić miały królewszczyznę królowej Jadwigi[10]. Kryg lokowany miał być w 1363 r. na prawie niemieckim, podobnie jak większość wsi królewskich starostwa bieckiego. Istnieją dane, że rejon był trudny do zagospodarowania, toteż nowych osadników zwalniano z podatków na okres wielu lat[13]. Fale osadnictwa to chłopstwo, mieszczaństwo, a w końcu rycerstwo, m.in. Gryfici, Strzemieńczykowie, Odrowążowie i Bogorie[13].
W XIV–XVIII w. wieś należała do królewszczyzn podległych starostwu bieckiemu. Od XVI wieku Kryg oraz pobliskie wsie wchodziły w skład niegrodowego starostwa libuskiego, które przetrwało do pierwszego rozbioru Polski.
W latach 1755–58 w starostwie libuskim, miał miejsce Bunt chłopski znany w literaturze jako "powstanie libuskie". Bunt obejmował 12 wsi, podległych starostwu i obejmował min wieś Kryg.[14]
Po roku 1776 całe starostwo, w tym Kryg, zostało zakupione przez Ewarysta Andrzeja Kuropatnickiego herbu Nieczuja.[12] Nad przysiółkiem Granice wznosi się góra Zamkowa (lub Zamek). Tuż pod szczytem odnaleziono ślady zamczyska (lub dworu obronnego) z XV–XVI wieku (fragmenty ceramiki i murów). W tym samym przysiółku znajduje się również wzgórze, na którym według legend w XVIII i XIX był ogromny, masowy cmentarz dla zwierząt i ludzi, którzy zmarli w czasie epidemii.
W Krygu w 1885 roku powstała Szkoła Wiertaczy i Kierowników Kopalń[15].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kryg.
Zabytki
Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[16].
- Wiatrak typu paltrak, spotykany dziś w małopolskich i podkarpackich skansenach.
Inne zabytki
.jpg)
- Kościół z lat 30. XX wieku należący do miejscowej parafii Matki Bożej Królowej Polski, którego inicjatorem był społecznik Błażej Kosiba[17]. Murowana trzynawowa świątynia utrzymana w stylu barokowym powstała w latach 1932–1934. Wyposażenie kościoła, w tym organy jedenastogłosowe, zostały wykonane w 1991 roku[18]. Witraże zostały ufundowane przez miejscowych nafciarzy[7];
- zabudowy zagrodowe (murowane i drewniane) z dachami naczółkowymi;
- figura św. Barbary – patronki górników. Fundatorem figury był w 1875 roku naftowiec – hrabia Adam Skrzyński. Figura została wzniesiona w pobliżu kopalni ropy naftowej.
Szyby naftowe
Na terenie wsi znajduje się kilkadziesiąt szybów naftowych (obecnie w znacznej części likwidowanych). Historia wydobycia ropy naftowej w okolicy wsi sięga XIX wieku. Odkrycia pól naftowych na terenach między Dominikowicami a Krygiem dokonał hrabia Adam Skrzyński[19]. W drugiej połowie XIX wieku, w okresie gwałtownego rozwoju wydobycia ropy naftowej, złoża krygowskie oceniane były jako jedne z najbardziej wydajnych na Podkarpaciu.
Pod koniec XIX wieku działalność wydobywczą w Krygu prowadziły cztery firmy naftowe. Duży wkład w rozwój przemysłu naftowego w Krygu wniósł Ignacy Król (1892–1960), współwłaściciel kopalni „Królówka”. Złoża krygowskie przyniosły fortunę m.in. Władysławowi Długoszowi – polskiemu magnatowi naftowemu, mieszkającemu od 1900 roku w Zespole pałacowo-parkowym w Siarach.
Do dziś na terenie wsi Kryg istnieją liczne ślady niegdyś świetnie prosperującego przemysłu naftowego. Są to malownicze pola naftowe z zachowanymi kiwonami i trojakami kopalni Kinga, Królówka, Sobieski, Władysław i Petrol[13].
W Zespole Szkół w Krygu utworzone zostało małe muzeum - Izba pamięci z kolekcją lamp naftowych[20].
Sport
We wsi działa piłkarski klub sportowy LKS Nafta Kryg, założony w 1995 roku, pod obecną nazwą od 2003[21].
Edukacja
W Zespole Szkół w Krygu uczniowie mają możliwość nauki języka łemkowskiego[22].
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
