Loading AI tools
podrodzina owadów Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kruszczycowate[2] (Cetoniinae) – podrodzina chrząszczy z rodziny poświętnikowatych (klasyfikowana niekiedy jako odrębna rodzina Cetoniidae). Obejmuje około 3 tysięcy opisanych gatunków. Rozprzestrzenione kosmopolitycznie. Larwy rozwijają się w zbutwiałym drewnie, próchnie, glebie lub gniazdach innych zwierząt. Charakterystyczną cechą większości imagines jest lot z zamkniętymi pokrywami. Liczne gatunki zyskały popularność w hodowlach terraryjnych. W zapisie kopalnym znane od eocenu.
.jpg)
Większość gatunków osiąga średnie i duże jak na chrząszcze rozmiary ciała[3]. Najmniejsze mają 8 mm długości[4]. Największy przedstawiciel, Goliathus goliatus, osiąga 110 mm i jest jednym z najcięższych chrząszczy oraz jednym z najmasywniejszych owadów zdolnych do lotu[5][4]. Ubarwienie bywa rozmaite – spotykane są formy matowo brązowe lub czarne, jak i jaskrawo jedno- lub wielobarwne. Częsty jest u nich metaliczny lub emaliowy połysk oskórka[4]. Powierzchnia ciała może być naga albo porośnięta owłosieniem lub łuskami[3].
Głowa ma zbudowane z dobrze wykształconych omatidiów (eukoniczne) oczy złożone podzielone długim i wąskim występem policzka zwanym canthus[4][6]. Czułki buduje dziesięć członów, z których trzy ostatnie formują buławkę wyposażoną w narządy zmysłowe. Zazwyczaj słabo zesklerotyzowane żuwaczki są niewidoczne patrząc od góry, wskutek nakrycia nadustkiem[4]. Warga górna jest błoniasta i również schowana pod nadustkiem[6].
Przedplecze ma zwykle krawędź nasadową wykrojoną przed tarczką[3]. Charakterystyczną cechą pokryw większości kruszczycowatych są głębokie wcięcia na bocznych brzegach umieszczone za guzami barkowymi. Taka ich budowa umożliwia im lot z zamkniętymi pokrywami. Epimeryty śródtułowia są mocno rozrośnięte i zwykle odsłonięte rzeczonymi wcięciami[4][3]. Owe wcięcia nie występują u plemion Trichiini i Valgini[6]. Przednia para odnóży ma stożkowate, skierowane ku dołowi biodra[4][6]. Biodra tylnej pary stykają się ze sobą u wszystkich grup z wyjątkiem części przedstawicieli Trichiini, u których są one tylko mocno do siebie przybliżone[6]. Na goleniach występują zwykle ząbki i ostrogi[3]; golenie środkowej pary mają na szczycie dwie ostrogi, stykające się ze sobą[4]. Stopy wszystkich par odnóży zwieńczone są empodiami oraz nierozszczepionymi i zbliżonymi do siebie rozmiarami pazurkami[4][6].
Odwłok jest krótki i ma funkcjonalne przetchlinki na segmentach od pierwszego do siódmego, przy czym ich położenie wykazuje się zmiennością w obrębie tej podrodziny[4]. Propygidium jest tylko częściowo odsłonięte[3] i zazwyczaj łączy się nieruchomo z piątym sternitem[4][6]. Pygidium jest duże, dobrze widoczne[3][4][6].
Larwami są pędraki o ciele wygiętym w kształt litery „C”, przy czym może się ono rozprostowywać przy poruszaniu i w przypadku zaniepokojenia[4]. Największe rozmiary osiągają u niektórych przedstawicieli rodzaju goliat, dochodząc do 130 mm długości i przekraczając masę 100 gramów[7]. Czułki ich zbudowane są z czterech członów. Oczka larwalne wykształcone są tylko u niektórych gatunków; pozostałe są ślepe. Puszka głowowa ma wykształcony szew czołowonadustkowy. Szczęki mają żuwki zewnętrzną i wewnętrzną zrośnięte w malę. Nadgębie zaopatrzone jest w asymetryczne, nieprzerośnięte tormy[4].
Owady dorosłe żerują głównie na pokarmie płynnym, najczęściej na nektarze, dojrzałych owocach i soku wyciekającym z drzew. Czasem zjadają też delikatniejsze części kwiatów, np. pręciki lub płynniejsze frakcje odchodów (koprofagia). Wśród Cremastocheilini znaleźć można gatunki wyjadające zapasy pokarmu zgromadzone w gniazdach społecznych owadów wraz z ich larwami[4] oraz typowe drapieżniki, np. rodzaj Spilophorus żerujący na larwach piewików[8]. Imagines większości gatunków wykazują aktywność dzienną[4], a liczne są heliofilami, latającymi głównie w dni słoneczne[3].
Larwy większości gatunków są saproksyliczne i żerują na próchnie (kariofagi) lub zbutwiałym i silnie przegrzybiałym drewnie. Liczne są też gatunki rozwijające się w glebie i żerujące tam na detrytusie. Bardziej wyspecjalizowane gatunki rozwijają się na detrytusie gromadzącym się w mrowiskach czy też gniazdach ptaków[4][3][9]. Larwy przemieszczają się w substracie pulsującymi ruchami, podpierając się na sztywnych szczecinkach[4].
Rodzina rozprzestrzeniona jest kosmopolitycznie. Najliczniej reprezentowana jest w krainie orientalnej i etiopskiej[3]. W krainie nearktycznej stwierdzono 105 gatunków z 18 rodzajów[6]. W krainie palearktycznej występuje około 230 gatunków[3].
W Europie Środkowej owady te są słabo reprezentowane[3]. W Polsce stwierdzono występowanie 15 gatunków[10], z których prawie połowa (7) umieszczonych zostało na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce[11], a jeden objęty jest ścisłą ochroną gatunkową[12].
Takson ten wprowadził w 1815 roku William Elford Leach[13]. W 1984 roku Jan Krikken redefiniował go włączając w jego skład Valgini i Trichini[14] wcześniej klasyfikowane jako odrębne podrodziny Valginae i Trichinae[3]. Pod koniec XX wieku, głównie wśród entomologów francuskich i włoskich, pojawiać się zaczął trend do wynoszenia niektórych podrodzin Scarabaeidae, w tym kruszczycowatych, do rangi rodzin. Takie podejście zwykle jest krytykowane m.in. przez entomologów środkowoeuropejskich[2][15]. Prace systematyzujące podział chrząszczy, zarówno Lawrence'a i Newtona z 1995 roku[16], jak i autorstwa 11 koleopterologów z 2011 roku[13], traktują kruszczycowate jako podrodzinę poświętnikowatych (Scarabaeidae)[16][13].
Do kruszczycowatych zalicza się około 3 tysięcy opisanych gatunków, zgrupowanych w około 400 rodzajach[4][17]. Klasyfikuje się je w następujących plemionach i podplemionach[13]:
Najstarsze skamieniałości kruszczycowatych znane są ze środkowego eocenu i pozostają nieoznaczone[18].
Liczne kruszczycowate są popularne w terrarystyce ze względu na ubarwienie, rozmiary i stosunkową łatwość hodowli. Wśród najłatwiejszych gatunków wymienia się m.in. przedstawicieli rodzajów Chlorocala, Cyprolais, Eudicella, Dicronorhina, Pachnoda czy Stephanorrhina. Za podłoże służy im stosunkowo wilgotna, gruba warstwa starej ściółki z drzew liściastych z domieszką butwiejącego drewna takich drzew jak dąb czy buk, a w przypadku niektórych gatunków także z dodatkiem odchodów. Larwy dają się hodować w temperaturze pokojowej (22–25 °C), jednak wyższa temperatura (do 30 °C) przyspiesza ich wzrost. Celem uniknięcia przypadków wzajemnego ich uszkadzania i uśmiercania zaleca się dodawanie pokarmu bogatego w białko lub chowanie ich osobno. Osobniki dorosłe wymagać mogą stymulacji dłuższych dni oraz dogrzewania w dzień i spadków temperatury nocą, a nakłonienie ich do składania jaj bywa najtrudniejszym elementem hodowli. W karmieniu owadów dorosłych stosuje się miękkie owoce, specjalne galaretki, a w niektórych rodzajach także delikatne kwiaty i liście[17][19].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
