Krater Chicxulub

Krater Chicxulub – ziemski krater uderzeniowy w Meksyku, pogrzebany pod warstwą osadów na półwyspie Jukatan i na dnie Zatoki Meksykańskiej; środek znajduje się w pobliżu miejscowości Chicxulub, od której został nazwany.

Chicxulub

Ciało niebieskie	Ziemia
Średnica krateru	150 km
Głębokość krateru	1 km
Wiek	66,038 ± 0,011 Ma[1][2]
Położenie na mapie Meksyku Chicxulub
21°24′N 89°31′W

Krater ma około 150 km średnicy, z zewnętrznym pierścieniem o średnicy ok. 240 km^[3] (starsze oszacowania podają inne wartości, np. 180 km^[4]) i około 1 km głębokości. Jego początkowa głębokość wynosiła około 30 km^[5]. Struktura uderzeniowa pochodzi z przełomu kredy i paleogenu, sprzed 66,038 mln lat^[1][2] (według niektórych jest około 300 tysięcy lat starsza^[6]).

Skutki

Krater powstał na skutek upadku komety lub dużej planetoidy. Uderzenie wyzwoliło energię ok. 4×10²³ J, równoważną eksplozji ok. 100 teraton TNT)^[7][8]. Taki efekt mogło mieć uderzenie planetoidy o średnicy 10 km i masie biliona ton^[9], przy prędkości 20 km/s^[10], bądź uderzenie komety o mniejszej masie, lecz poruszającej się ze znacznie większą prędkością^[11]. Symulacje komputerowe przeprowadzane przez zespół z Imperial College London w 2020 roku jako najprawdopodobniejsze wskazały uderzenie z kierunku północno-wschodniego pod kątem około 60°. Eksplozja spowodowała emisję związków siarki, które w postaci aerozoli zablokowały promienie słoneczne, zatrzymując fotosyntezę i gwałtownie ochładzając klimat^[12].

Wywołana upadkiem fala tsunami spustoszyła wybrzeża Zatoki Meksykańskiej i Morza Karaibskiego. Wyrzucony w powietrze materiał mógł unosić się w atmosferze przez kilka lat, doprowadzając do zmian klimatycznych podobnych do zimy nuklearnej.

• 

Model trójwymiarowy anomalii siły ciężkości związanej z kraterem Chicxulub

Animacja rozwoju krateru Chicxulub (University of Arizona, Space Imagery Center)

Związek z wymieraniem

Powstanie krateru Chicxulub zbiegło się w czasie z wielkim wymieraniem kończącym okres kredowy, w którym wyginęło wiele grup zwierząt, m.in. dinozaury, pterozaury, amonity, belemnity i większość gatunków otwornic. Teorię tłumaczącą wymieranie kredowe upadkiem ciała niebieskiego o średnicy około 10 km przedstawili w 1980 roku Luis i Walter Alvarezowie oraz Frank Asara i Helen Michel^[13]. Dowodem ma być obecność irydu w warstwach geologicznych z przełomu kredy i paleogenu. Odkrycie krateru Chicxulub potwierdziło, że pod koniec kredy doszło do zderzenia planetoidy lub komety z Ziemią. Towarzyszyć mu mogą inne struktury uderzeniowe z tego okresu, jak krater Bołtysz czy (dotąd niepotwierdzone) kratery Silverpit i Śiwa.

Naukowcy w większości są zgodni, że zderzenie odegrało rolę w wymieraniu kredowym, choć możliwa jest także rola wzmożonego wulkanizmu, który utworzył trapy Dekanu. W 2010 Peter Schulte i współpracownicy zasugerowali, że uderzenie planetoidy w Chicxulub całkowicie tłumaczy zmiany środowiska i towarzyszące im wymieranie^[14]. Inni paleontolodzy i geolodzy nie zgadzają się, wskazując nieuwzględnienie danych paleontologicznych, które wymieranie każą tłumaczyć wieloma czynnikami^[15].