Komisariat Straży Granicznej „Kartuzy”

Komisariat Straży Granicznej „Kartuzy” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-gdańskiej w latach 1929–1939.

Komisariat Straży Granicznej „Kartuzy”

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1929
Rozformowanie	1939
Organizacja
Dyslokacja	Kartuzy
Formacja	Straż Graniczna
Podległość	Inspektorat Graniczny nr 4

Formowanie i zmiany organizacyjne

W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[1]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[2]. Rozkazem nr 1 z 29 kwietnia 1929 w sprawie zmian organizacji Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski powołał do życia i ustalił organizację komisariatu „Kartuzy”^[3]. Rozkazem nr 12 z 10 stycznia 1930 w sprawie reorganizacji Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej zarządził nową strukturę organizacyjną^[4]. Rozkazem nr 3/31 zastępcy komendanta Straży Granicznej płk Emila Czaplińskiego z 5 sierpnia 1931 przeniesiono placówkę II linii Egiertowo do Kameli. Tym samym zniesiono posterunek SG w Kameli. Zniesiono też posterunek detaszowany „Szymbark”^[5]. Rozkazem nr 2 z 4 czerwca 1932 w sprawach organizacyjnych komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł placówkę II linii „Chwaszczyno” do Kacka Wielkiego^[6]. Rozkazem nr 3 z 29 listopada 1933 w sprawach organizacyjnych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przemianował placówki II linii „Kamela”,„Borcz”, „Żukowo” i „Wielki Kack” na placówki I linii^[7]. Rozkazem nr 3 z 23 czerwca 1934 w sprawach [...] tworzenia i zniesienia posterunków informacyjnych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski wyłączył placówkę I linii „Wielki Kack” z komisariatu Straży Granicznej „Kartuzy” i włączył w skład komisariatu Straży Granicznej „Gdynia”^[8]. Rozkazem nr 5 z 3 marca 1939 w sprawie zmian organizacyjnych [...], komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma przemianował placówkę I linii „Kamela” na „Egiertowo”^[9].

Służba graniczna

Sąsiednie komisariaty

• komisariat Straży Granicznej „Skarszewy” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Gdynia” − 1930

Funkcjonariusze komisariatu

Kierownicy/komendanci komisariatu
stopień	imię i nazwisko	okres pełnienia służby	kolejne stanowisko
podkomisarz	Jan Ostruszka	12 VIII 1939[10] –
Zastępcy komendanta komisariatu
starszy strażnik	Nestor Chciej[11]	23 IV 1939[12]? –

Struktura organizacyjna

Organizacja komisariatu w czerwcu 1929^[3]:

• komenda − Kartuzy
• placówka Straży Granicznej II linii „Egiertowo”
  • posterunek informacyjny Straży Granicznej „Szpon”
  • posterunek informacyjny Straży Granicznej „Kamela”
• placówka Straży Granicznej II linii „Borcz”
  • posterunek informacyjny Straży Granicznej „Borcz”
  • posterunek informacyjny Straży Granicznej „Łapin”
• placówka Straży Granicznej II linii „Stara Piła”
  • posterunek informacyjny Straży Granicznej „Stara Piła”
  • posterunek informacyjny Straży Granicznej „Kokoszki”
  • posterunek informacyjny Straży Granicznej „Maternia”

Organizacja komisariatu w styczniu 1930^[13]:

• komenda − Kartuzy
• placówka Straży Granicznej II linii „Egiertowo”
  • posterunek informacyjny Straży Granicznej „Szpon”
  • posterunek informacyjny Straży Granicznej „Szymbark”
  • posterunek informacyjny Straży Granicznej „Kamela” → w 1933 przemianowana na placówkę I linii
• placówka Straży Granicznej II linii „Borcz” → w 1933 przemianowana na placówkę I linii
  • posterunek informacyjny Straży Granicznej „Skeszewo”
  • posterunek informacyjny Straży Granicznej „Łapin”
• placówka Straży Granicznej II linii „Żukowo” → w 1933 przemianowana na placówkę I linii
  • posterunek informacyjny Straży Granicznej „Stara Piła”
  • posterunek informacyjny Straży Granicznej „Kokoszki”
• placówka Straży Granicznej II linii „Chwaszczyno” → w 1932 przeniesiona do Wielkiego Kacka → w 1933 przemianowana na placówkę I linii → w 1934 przeniesiona do komisariatu „Gdynia”
  • posterunek informacyjny Straży Granicznej „Wielki Kack”
  • posterunek informacyjny Straży Granicznej „Owczarnie”
  • posterunek informacyjny Straży Granicznej „Kolibki”

Organizacja komisariatu w 1936:

• komenda −Kartuzy
• placówka Straży Granicznej II linii Kartuzy
• placówka Straży Granicznej I linii Kamela
• placówka Straży Granicznej I linii Borcz
• placówka Straży Granicznej I linii Żukowo

Przypisy

1. Kula 1994 ↓, s. 40.
2. Goryński 2012 ↓, s. 226.
3. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 38.
4. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 73.
5. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 78.
6. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 82.
7. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 89.
8. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 96.
9. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 159.
10. Rozkazy KG SG ↓, s. 63/39.
11. Rozkazy KG SG ↓, s. 24/39.
12. Rozkazy Maz. IO ↓, s. 60/39.
13. Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 95.

Bibliografia

• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• Rozkazy Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego 1929 i 1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.188/3 i 188/13.)
• Rozkazy Komendy Głównej Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.187/30 do 187/41.)