Kolumna (geomorfologia)

Kolumna lub filar – geologiczna forma ukształtowania terenu złożona ze stromej, często wręcz pionowej kolumny lub kolumn skalnych w morzu niedaleko wybrzeża^[1]. Filary tworzą się gdy klifowa zatoka ulega erozji poprzez działanie fal morskich i wielkich mas wody uderzających o skałę^[2]. Siła wody osłabia klif powodując odpadanie części z nich, tworząc tym samym kolumny lub małe wyspy. Potrafią uformować się również gdy most skalny rozsypie się wskutek naturalnych procesów i grawitacji. Kolumna może rozpaść się lub ulec erozji pozostawiając gruzowisko. Kolumny zazwyczaj tworzą się z poziomo zalegających skał osadowych zwłaszcza wapiennych czy piaskowców lub skał wulkanicznych. Jest to spowodowane występowaniem poziomego uławicenia oraz pionowego ciosu.

Zobacz też: inne znaczenia słowa „kolumna”.

Big Flowerpot, Kanada

Old Man of Hoy, Szkocja

Kolumna niedaleko Old Harry Rocks, Anglia

Inny rodzaj kolumn powstaje w skałach wulkanicznych, przede wszystkim bazaltach, w których pospolicie występuje cios termiczny w postaci słupów bazaltowych. Zwykle noszą one jednak inne nazwy: organów, schodów, drogi, grobli (Organy Wielisławskie, Małe Organy Myśliborskie, Grobla Olbrzyma).

Kolumny są często ważnymi lęgowiskami ptactwa morskiego.

Niektóre z kolumn są miejscami do wspinaczek.

Przykłady

• Flowerpot Island, jezioro Huron, Kanada.
• Three Sisters, Eatonville, Nowa Szkocja, Kanada.
• Haystack Rock, Cannon Beach, Oregon, USA.
• Goat Rock, Kalifornia, USA.
• Old Harry Rocks, Dorset, Wielka Brytania.
• The Needles, Wight, Wielka Brytania.
• Am Buachaille, Sutherland, Wielka Brytania.
• Old Man of Hoy, Orkady, Wielka Brytania.
• Dwunastu Apostołów na trasie Great Ocean Road, Wiktoria, Australia
• Rocher Percé, Percé Quebec, Kanada
• Hopewell Rocks, Hopewell Cape Nowy Brunszwik, Kanada
• Po Pin Chau, High Island, Hongkong
• Étretat, Sekwana Nadmorska, Francja
• Lange Anna, Helgoland

Zobacz galerię związaną z tematem: Kolumna (geomorfologia)

Przypisy

1. Don J. Easterbrook: Surface Processes and Landforms. New Jersey: Prentice Hall, 1999, s. 442.
2. (ang.) https://web.archive.org/web/20070927012038/http://www.ambaile.org.uk/en/item/item_photograph.jsp?item_id=22674.

Encyklopedie internetowe (formacja skalna):

• Britannica: science/sea-stack