Kolonia robotnicza kopalni „Wujek”

Kolonia robotnicza kopalni „Wujek” – kolonia 36 domów jednorodzinnych położona na terenie Katowic, w północno-wschodniej części dzielnicy Załęska Hałda-Brynów część zachodnia, przy ulicy Przekopowej i ulicy Przodowników. Powstała ona w latach 1918–1920 dla robotników kopalni „Wujek”. Za projekt kolonii odpowiada niemiecki architekt Brunon Taut.

Zespół zabudowy osiedla robotniczego kopalni „Wujek"

nr rej. A/1284/23 z 30.12.2023
Kolonia robotnicza kopalni „Wujek” przy ul. Przekopowej
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Katowice
Architekt	Bruno Taut
Rozpoczęcie budowy	1918
Ukończenie budowy	1920
Położenie na mapie Katowic Zespół zabudowy osiedla robotniczego kopalni „Wujek"
Położenie na mapie Polski Zespół zabudowy osiedla robotniczego kopalni „Wujek"
Położenie na mapie województwa śląskiego Zespół zabudowy osiedla robotniczego kopalni „Wujek"
50°14′53,8″N 18°59′19,2″E

zabudowania przy ul. Przekopowej

Historia

Kolonia robotnicza kopalni „Wujek” została wybudowana dla górników kopalni węgla kamiennego „Oheim” (późniejszy „Wujek”)^[1] na zlecenie firmy Hohenlohe Werke przy granicy Załęskiej Hałdy i Katowickiej Hałdy^[2]. Zabudowa została zaprojektowana w 1915 roku przez Brunona Tauta^[3]. W tym czasie architekt opublikował w jednym z branżowych czasopism projekt osiedla domów jednorodzinnych, w większości w zabudowie szeregowej zaplanowanego na obszarze 36 ha^[4]. Po przyłączeniu terenów Załęskiej Hałdy do Polski, zrealizowano ostatecznie jedynie sektor złożony z dwóch rzędów parterowych domów szeregowych^[3]. Domy te wybudowano w latach 1918–1920^[2]. Kolonia ta nie posiadała zaś żadnego zaplecza handlowo-usługowego^[4]. Kolonię określano jako „Werksiedlung Oheimgrube” lub „Kolonie Zalenderhalde”^[5].

W latach 40.–60. XX wieku dużą część mieszkańców osiedla stanowili byli powstańcy śląscy oraz hodowcy gołębi pocztowych, a w jednym domu mieściła się siedziba Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Załęskiej Hałdzie^[3]. Mieszkał tu m.in. działacz związkowy i komunistyczny Paweł Bluszcz^[6].

30 października 2023 kolonia została wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego (nr rej. A/1284/23)^[7].

Charakterystyka

Osiedle składa się z 36^[8] parterowych domów ułożonych szeregowo w dwóch rzędach, przy ulicy Przekopowej i ulicy Przodowników, mieszczących łącznie 72 mieszkania. W obrębie rzędów domów wydzielono 4 segmenty. Domy te mają dwuspadowy, wysoki dach (w przeszłości posiadały również wole oka^[8]) kryty dachówką karpiówką^[3], pod którym znajdują się strychy^[4], a do nich przylegają przydomowe ogródki oraz pomieszczenia gospodarcze^[2]. Prawdopodobnie domy te posiadały różnorodną kolorystykę stolarek drzwiowych i okiennych^[3]. Elewacje domów mają zróżnicowaną kolorystykę^[9].

Często błędnie określana mianem kolonii Dwunastu Apostołów^[3] – ta zaś, powstała w połowie XIX wieku, znajdowała się w rejonie obecnej ulicy Mikołowskiej, na pograniczu Brynowa i Katowic, na Kamionce^[10].