Kląskawka (zwyczajna)

Kląskawka (zwyczajna)^[2] (Saxicola rubicola) – gatunek małego, częściowo wędrownego ptaka z rodziny muchołówkowatych (Muscicapidae). Zamieszkuje Europę.

Kląskawka (zwyczajna)

Saxicola rubicola[1]
(Linnaeus, 1766)
Samiec
Samica
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	muchołówkowate
Podrodzina	kląskawki
Rodzaj	Saxicola
Gatunek	kląskawka (zwyczajna)
Synonimy
Saxicola torquatus rubicola (Linnaeus, 1766)
Podgatunki
S. r. hibernans (Hartert, 1910) S. r. rubicola (Linnaeus, 1766)

Występowanie

Zamieszkuje Europę oprócz jej północnej i północno-wschodniej części oraz Turcję i północno-zachodnie wybrzeże Afryki. Ptaki z zachodu i południa Europy oraz Afryki są przeważnie osiadłe, pozostałe wędrują na niewielkie odległości (przelot w VIII–X i III–V), zimując na południu Europy, w północnej Afryce i na Bliskim Wschodzie^[3].

W Polsce to średnio liczny ptak lęgowy^[4]. Dość liczny na południu kraju, a zwłaszcza na Śląsku i w pasmie pogórzy, nieco mniej liczny na Wyżynie Małopolskiej i Lubelskiej. W pozostałych rejonach kraju występuje nielicznie i jest rozmieszczony nierównomiernie^[5]. Według szacunków Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych, w latach 2013–2018 populacja kląskawki w Polsce liczyła 106–174 tysięcy par lęgowych^[6]. Stopniowo zwiększa liczebność, wykazując ekspansję z południa na północ.

Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny

Samiec ma czarną głowę i gardło oraz wyraźne białe plamy na bokach szyi. Grzbiet jednolicie ciemnobrązowy, kuper biały, u niektórych osobników brązowy, kreskowany. Pierś i boki intensywnie pomarańczowe, brzuch i pokrywy podogonowe szarobiałe. Skrzydła ciemne, również od spodu. Ogon czarny lub brązowoczarny. Samica ma podobny rysunek upierzenia, ale jest zdecydowanie mniej jaskrawo, wszystkie czarne elementy upierzenia u samca są u niej brązowe. Na wierzchu brązowo nakrapiana. Ptaki w 1. zimie jaśniejsze od samicy – ciemny brąz u samicy jest u nich jasny. Upierzenie młodych w szacie juwenalnej bardziej szare, mocniej nakrapiane i kreskowane. W porównaniu z pokląskwą, kląskawka ma okrąglejszą głowę i brak białej brwi nad okiem^[7].:

Wymiary i waga^[7][8]

długość ciała	rozpiętość skrzydeł	długość ogona	masa ciała
11,5–13 cm	18–23 cm	4,5–5 cm	11–17 g

Głos

Wabi szorstkim, twardym „trak” i wysokim „fit”. Dość monotonny śpiew składa się z krótkich, szczebiotliwych fraz zawierających chrzęszczące i gwiżdżące dźwięki. Śpiewa siedząc wyprostowana na gałęzi krzewu, poruszając skrzydłami i ogonem; czasami też w locie.

Środowisko

Suche łąki, wrzosowiska, step, wydmy, zarośla na brzegach górskich rzek, ruiny, wyrobiska, ugory i nasłonecznione zbocza. Preferuje tereny z krzewami, pojedynczymi drzewami, wysokimi bylinami. Zamieszkuje często krajobraz silnie zmieniony przez człowieka – nieużytki, przydroża, tereny ruderalne.

Pożywienie

Owady, jesienią również nasiona.

Lęgi

W ciągu roku wyprowadza dwa lęgi, pod koniec kwietnia i w czerwcu. Na południu zasięgu, gdzie są osiadłe, kląskawki mogą mieć 3 lub nawet 4 lęgi w ciągu roku.

Gniazdo

Na ziemi, w ukrytym, nasłonecznionym miejscu, pod osłoną gęstej roślinności.

Jaja z kolekcji muzealnej

Jaja i wysiadywanie

Samica składa 5–6 jaj bladobłękitnych, nakrapianych czerwonobrązowymi plamami. Jaja są wysiadywane przez okres ok. 13 dni przez obydwoje rodziców.

Pisklęta

Pisklęta opuszczają gniazdo po 12–13 dniach. Jeszcze przez 2 tygodnie są dokarmiane przez rodziców, najpierw przez oboje, a potem tylko przez samca (gdy samica przygotowuje się do drugiego lęgu).

Systematyka

Dawniej systematyczna nazwa kląskawki brzmiała Saxicola torquata, później zmieniono ją na Saxicola torquatus (Linnaeus, 1766). Wyróżniano ok. 24 podgatunków^[3]. W roku 2002 (Wink et al., 2002) na podstawie badań DNA niektóre podgatunki podniesiono do rangi gatunku. I tak, obecnie wyróżnia się następujące gatunki:

• kląskawka (zwyczajna) (Saxicola rubicola – dawniej S. t. rubicola)
• kląskawka syberyjska (Saxicola maurus – dawniej S. t. maura) – zamieszkuje północno-wschodnie i wschodnie skraje Europy, południowo-wschodnie wybrzeże Morza Kaspijskiego po Bajkał, północno-zachodnią Mongolię, Tienszan, Kaszmir, Afganistan i północno-wschodni Iran
• kląskawka afrykańska (Saxicola torquatus – dawniej S. t. torquata) – zamieszkuje południową i subsaharyjską Afrykę, Madagaskar i Komory
• kląskawka białogardła (Saxicola tectes – dawniej S. t. tectes) – zamieszkuje Reunion
• kląskawka kanaryjska (Saxicola dacotiae).

Autorzy Handbook of the Birds of the World (a tym samym IUCN) nadal stosują systematykę sprzed podziału Saxicola torquatus^[3][9].

W obrębie gatunku Saxicola rubicola wyróżnia się 2 niepewne podgatunki (bardzo podobne z wyglądu, ale nieco różniące się na poziomie DNA)^[10]:

• S. rubicola hibernans – zamieszkuje Wyspy Brytyjskie, północno-zachodnią Francję i zachodnie wybrzeża Półwyspu Iberyjskiego; odnotowano też lęgi w południowo-zachodniej Norwegii^[3].
• S. rubicola rubicola – występuje w zachodniej, środkowej i południowej Europie, Maghrebie i w Azji Mniejszej. Ten podgatunek gnieździ się również w Polsce.

Status i ochrona

Gatunek nie jest zagrożony według danych IUCN (status LC – least concern)^[9].

W Polsce objęty jest ścisłą ochroną gatunkową^[11]. Na Czerwonej liście ptaków Polski kląskawka została sklasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski (LC)^[12].

Zobacz też

• ptaki Polski