Kawia

Kawia^[17] (Cavia) – rodzaj ssaków z podrodziny kawii (Caviinae) w obrębie rodziny kawiowatych (Caviidae).

Kawia

Cavia
Pallas, 1766[1]
Kawia brazylijska (C. aperea)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Nadgromada	żuchwowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	jeżozwierzowce
Infrarząd	jeżozwierzokształtne
Nadrodzina	Cavioidea
Rodzina	kawiowate
Podrodzina	kawie
Rodzaj	kawia
Typ nomenklatoryczny
Cavia cobaya Pallas, 1766 (= Mus porcellus Linnaeus, 1758)
Synonimy Cauia[a]: Storr, 1780[2] Scavia[b]: Blumenbach, 1797.[3] Savia[b]: Treviranus, 1802[4] Anoema F. Cuvier, 1809[5] Cobaya G. Cuvier, 1817[6] Coiza[7] Billberg, 1828[8] Anoemas[c]: F. Cuvier, 1829[9] Moco[d] Lund, 1840[10] Perea[d] Lund, 1840[10] Cobaia[e]: Aymard, 1854[11] Anaema[c]: Blainville, 1855[12] Prea[f] Liais, 1872[14] Mamcaviaus Herrera, 1899[15] Calva[a]: Dunnum, 2015[16]
Gatunki
11 gatunków (w tym 4 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Południowej (Ekwador, Kolumbia, Wenezuela, Gujana, Surinam, Brazylia, Peru, Boliwia, Chile, Argentyna, Paragwaj i Urugwaj)^[18][19][20]. Są rozproszone na niemal całym kontynencie z wyjątkiem dalekiego południa i dorzeczy Amazonki^[21].

Morfologia

Długość ciała 215–395 mm, długość tylnej stopy 24–57 mm, długość ucha 19–50 mm; masa ciała 295–840 g^[19][22].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1766 roku niemiecki botanik i zoolog Peter Simon Pallas w książce swojego autorstwa poświęconej naukom zoologicznym^[1]. Pallas wymienił pięć gatunków – Cavia capensis Pallas, 1766, Cavia cobaya Pallas, 1766 (= Mus porcellus Linnaeus, 1758), Cavia capybara Pallas, 1766 (= Sus Hydrochaeris Linnaeus, 1766), Cavia Acuti Pallas, 1766 (= Mus leporinus Linnaeus, 1758) i Cavia Aperea Pallas, 1766 (= Cavia aperea Erxleben, 1777) – z kótrych gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Cavia cobaya Pallas, 1766 (= Mus porcellus Linnaeus, 1758) (kawia domowa).

Etymologia

• Cavia (Cauia, Scavia, Savia, Calva): nazwa cabiai oznaczająca w języku Indian Kalina ‘kawię’, być może od port. çavia ‘kolczasty szczur’, od tupi saujá ‘szczur’^[23].
• Anoema (Anoemas, Anaema): fr. anoème ‘bez siły’, być może od gr. α a ‘bez’; νοημα noēma ‘myśl, pojęcie’ (por. ανοημων anoēmōn ‘nierozumny’)^[24]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Cavia cobaya Pallas, 1766 (= Mus porcellus Linnaeus, 1758).
• Cobaya (Cobaia): nazwa çabuia lub sabuia z niezidentyfikowanego języka Indian amerykańskich (być może tupi) oznaczająca ‘kawię domową’^[25]. Gatunek typowy: w oryginalnym opisie Cuvier nie wymineił żadnago gatunku, na typ nomenklatoryczny wyznaczono Cavia cobaya Pallas, 1766 (= Mus porcellus Linnaeus, 1758).
• Coiza: gr. κοιζω koizō ‘chrząkać’^[26].
• Moco: rodzima, południowoamerykańska nazwa moco dla kawii^[27]. Gatunek typowy: Lund podał samą nazwę nie wskazując typu nomenklatorycznego.
• Perea: etymologia nieznana^[28]. Gatunek typowy: Lund podał samą nazwę nie wskazując typu nomenklatorycznego.
• Prea: rodzima, południowoamerykańska nazwa prea dla kawii^[13]. Gatunek typowy: Liais wymienił pięć gatunków – Cavia rufescens Lund, 1841 (= Cavia fulgida Wagler, 1831), Cavia cobaya Pallas, 1766 (= Mus porcellus Linnaeus, 1758), Cavia rupestris Wied-Neuwied, 1820, Cavia obscura Lichtenstein, 1823 (= Cavia fulgida Wagler, 1831) i Cavia saxatilis Lund, 1839 (= Cavia spixii Wagler, 1831) – nie wskazując typu nomenklatorycznego.
• Mamcaviaus: modyfikacja zaproponowana przez meksykańskiego przyrodnika Alfonso Luisa Herrerę w 1899 roku polegająca na dodaniu do nazwy rodzaju przedrostka Mam (od Mammalia)^[29].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występując współcześnie gatunki^{[30][22][18][17]}:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa[17]	Podgatunki[19][18][22]	Rozmieszczenie geograficzne[19][18][22]	Podstawowe wymiary[19][22][g]	Status IUCN[31]
	Cavia aperea	Erxleben, 1777	kawia brazylijska	7 podgatunków	Kolumbia, Wenezuela, region Gujana, Brazylia, Boliwia, Paragwaj, północna Argentyna i Urugwaj; odnotowany w południowo-wschodnim Peru	DC: 21–39 cm MC: 500–790 g	LC
	Cavia tschudii	Fitzinger, 1857	kawia górska	8 podgatunków	zachodnie Peru, wyżyny Boliwii, północno-zachodnia Argentyna i północne Chile; zakres wysokości: 0–4500 m n.p.m.	DC: 22–27 cm MC: 295–390 g	LC
	Cavia porcellus	(Linnaeus, 1758)	kawia domowa	gatunek monotypowy	udomowiony na całym świecie; nie występuje w stanie naturalnym na wolności, ale populacje dzikich kawii z Kolumbii i Brazylii prawdopodobnie są spokrewnione z tym gatunkiem	DC: 20–25 cm MC: 0,7–1,2 kg	GU
	Cavia fulgida	Wagler, 1831	kawia lśniąca	gatunek monotypowy	endemit Brazylii (od Minas Gerais na południe do Santa Catarina)	DC: 22–27 cm MC: brak danych	LC
	Cavia patzelti	Schliemann, 1982		gatunek monotypowy	endemit Ekwadoru (góra Chimborazo; prawdopodobnie występuje poza miejscem typowym); zakres wysokości: 3000–3800 m n.p.m.	DC: 28–29 cm MC: 700–725 g	DD
	Cavia magna	Ximinez, 1980	kawia większa	gatunek monotypowy	południowo-wschodnia Brazylia (Santa Catarina i Rio Grande do Sul) i wschodni Urugwaj (Rocha)	DC: 22–34 cm MC: 440–840 g	LC
	Cavia intermedia	Cherem, Olimpio & Ximenez, 1999	kawia pośrednia	gatunek monotypowy	endemit Brazylii (archipelag Moleques do Sul (Santa Catarina))	DC: 27–31 cm MC: 495–680 g	CR

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski,  CR  – gatunek krytycznie zagrożony,  DD  – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia; GU – gatunki udomowione nie są poddawane ocenie przez IUCN.

Opisano również gatunki wymarłe^[32]:

• Cavia cabrerai Candela & Bonini, 2017^[33] (Argentyna; miocen)
• Cavia galileoi Verzi & Quintana, 2005^[34] (Argentyna; pliocen)
• Cavia lamingae Locks & Montenegro, 1985^[35] (Brazylia; plejstocen)
• Cavia vates Winge, 1888^[36] (Brazylia; plejstocen)

Uwagi

1. Niepoprawna późniejsza pisownia Cavia Pallas, 1766.
2. Nieuzasadniona poprawka Cavia Pallas, 1766.
3. Niepoprawna późniejsza pisownia Anoema F. Cuvier, 1809.
4. Nomen nudum.
5. Wariant pisowni Cobaya G. Cuvier, 1817.
6. Najwyraźniej nowa nazwa dla Cavia Pallas, 1766^[13].
7. DC – długość ciała; MC – masa ciała

Przypisy

1. P.S. Pallas: Miscellanea zoologica: quibus novae imprimis atque obscurae animalium species describuntur et observationibus iconibusque illustrantur. Hagae Comitum: Apud Petrum van Cleef, 1766, s. 30. (łac.).
2. G.C.C. Storr: Prodromus Methodi Mammalium. Tubingae: Litteris Reissianis, 1780, s. 39. (łac.).
3. J.F. Blumenbach: Handbuch der Naturgeschichte. Wyd. 5. Göttingen: Johann Christian Dieterich, 1797, s. 80. (niem.).
4. G.R. Treviranus: Biologie: oder Philosophie der lebenden Natur für Naturforscher und Aerzte. Cz. 1. Göttingen: J. F. Röwer, 1802, s. 211. (niem.).
5. F. Cuvier. Extrait des premiers Memoires de M. F. Cuvier, sur les Denis des mammiferes considcrees comine caracteres generiques. „Nouveau Bulletin des Sciences, par la Société philomathique de Paris”. (24), s. 394, 1809. (fr.).
6. G. Cuvier: Cobaye (Mamm.), Cobaya. W: F. Cuvier: Dictionnaire des sciences naturelles, dans lequel on traite méthodiquement des différens êtres de la nature, considérés soit en eux-mêmes, d'après l’état actuel de nos connoissances, soit relativement à l’utilité qu’en peuvent retirer la médecine, l’agriculture, le commerce et les artes. T. 9. Strasbourg & Paris: F. G. Levrault & Le Normant, 1817, s. 481. (fr.).
7. Nowa nazwa dla Cavia Pallas, 1766.
8. G.J. Billberg: Synopsis Faunae Scandinaviae. T. 1. Cz. 1: Mammalia. Holmiae: Ex officina typogr. Caroli Deleen, 1828, s. tab. A, 45. (łac.).
9. F. Cuvier: Zoologie = Mammalogie. W: C. Sonnini (red.): Dictionnaire des sciences naturelles, dans lequel on traite méthodiquement des différens êtres de la nature, considérés soit en eux-mêmes, d’après l’état actuel de nos connoissances, soit relativement à l’utilité qu’en peuvent retirer la médecine, l’agriculture, le commerce et les artes. Suivi d’une biographie des plus célèbres naturalistes. T. 59. Strasbourg & Paris: F. G. Levrault & Le Normant, 1829, s. 493. (fr.).
10. P.W. Lund. Paléontologie. Faune ante diluvienne du Brésil. „L’Écho du monde savant et l’Hermès: journal analytique des nouvelles et des cours scientifiques”. 7 (528), s. 191, 1840. (fr.).
11. G.A.A. Aymard. Catalogue des animaux vertébrés, observés das le départment de la Haute-Loire, et composant one grande partie des collections zoologiques du musée du puy. „Annales de la Société d'Agriculture, Sciences, Arts et Commerce du Puy”. 18, s. 393, 1854. (fr.).
12. H.M.D. de Blainville: Ostéographie, ou, Description iconographique comparée du squelette et du système dentaire des Mammifères récents et fossiles: pour servir de base à la zoologie et à la géologie. T. 4. Paris: J.B. Baillière et fils, 1839–1864, s. 26. (fr.).
13. Palmer 1904 ↓, s. 561.
14. E. Liais: Climats, géologie, faune et géographie botanique du Brésil. Paris: Garnier Frères, 1872, s. 541. (fr.).
15. A.L. Herrera: Sinonimia vulgar y cientifica de los principales vertebrados mexicanos. Mexico: Officina Tipografica de la Secretan’a de Foment, 1899, s. 13. (hiszp.).
16. J.L. Dunnum: Family Caviidae G. Fischer, 1817. W: J.L. Patton, U.F.J. Pardiñas & G. D’Elía: Mammals of South America. Cz. 2: Rodents. Chicago: University of Chicago Press, 2015, s. 692. ISBN 978-0-226-16957-6. (ang.).
17. Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 288–289. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
18. C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 550–552. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
19. Family Caviidae (Cavies, Capybaras and Maras): T. Lacher, Jr. W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 433–434. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
20. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Cavia. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2019-10-18].
21. E. Wing: Domestication of Andean mammals. W: F. Vuilleumier & M. Monasterio: High altitude tropical biogeography. Oxford: Oxford University Press, 1986. ISBN 978-0195036251. (ang.). Brak numerów stron w książce
22. Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 355. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
23. Palmer 1904 ↓, s. 165.
24. Palmer 1904 ↓, s. 105.
25. Palmer 1904 ↓, s. 192.
26. Palmer 1904 ↓, s. 949.
27. Palmer 1904 ↓, s. 429.
28. Palmer 1904 ↓, s. 523.
29. Palmer 1904 ↓, s. 25.
30. N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-01-07]. (ang.).
31. Taxonomy: Cavia – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-07]. (ang.).
32. J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Cavia Pallas, 1766, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-15] (ang.).
33. A.M. Candela & R.A. Bonini. A new guinea pig (Rodentia, Caviomorpha) from northwestern Argentina: Implications for the origin of the genus Cavia. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 37 (4): e1352591, 2017. DOI: 10.1080/02724634.2017.1352591. (ang.).
34. D.H. Verzi & C.A. Quintana. The caviomorph rodents from the San Andrés Formation, east-central Argentina, and global Late Pliocene climatic change. „Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology”. 219 (3-4), s. 306, 2005. DOI: 10.1016/j.palaeo.2005.01.003. (ang.).
35. M. Locks & E. Montenegro: Contribution à la paléontologie du Grande Abrigo da Lapa Vermelha Emperaire, Pedro Leopoldo, MG, Brasil. N˚1 – Un novo caviineo Quaternario (Mammalia, Rodentia). W: D.A. Campos, C.S. Ferreira, I.M. Brito & C.F. Viana (redaktorzy): Coletanea de Trabalhos Paleontologicos. Rio de Janeiro: Departamento Nacional da Produção Mineral, 1985, s. 81–86, seria: Serie Geologia. (hiszp.).
36. H. Winge: Jordfundne og nulevende Gnavere (Rodentia) fra Lagoa Santa, Minas Geraes, Brasilian. Med Udsigt over Gnavernes indbyrdes Slægtskab. Kjøbenhavn: F. Dreyer, 1887, s. 66, seria: E Museo Lundii 1 (3). (duń.).

Bibliografia

• T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
• A. Cabrera. Los roedores Argentinos de la familia Caviidae.. „Facultad de Agronomı´a y Veterinaria, Universidad de Buenos Aires, Escuela de Veterinaria Publicacio´n”. 6, s. 1–93, 1953 [1954]. (hiszp.).

Kontrola autorytatywna (takson):

• BnF: 12006457z
• BNCF: 45487
• NKC: ph1178949

Identyfikatory zewnętrzne:

• EoL: 42055
• GBIF: 2437628
• identyfikator iNaturalist: 43809
• ITIS: 584617
• NCBI: 10140
• identyfikator taksonu Fossilworks: 42111
• CoL: 3JSH