Najlepsze pytania
Chronologia
Czat
Perspektywa
Katarzyna Szymielewicz
polska prawniczka, współzałożycielka i prezes Fundacji Panoptykon Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Remove ads
Katarzyna Olimpia Szymielewicz (ur. 17 grudnia 1981) – polska prawniczka, działaczka społeczna i publicystka, współzałożycielka i prezeska Fundacji Panoptykon, w latach 2012-2020 wiceprzewodnicząca europejskiej sieci European Digital Rights, od 2018 prowadzi podcast Panoptykon 4.0 (wydawany przez Fundację Panoptykon i Radio Tok FM). Od stycznia 2024 członkini Rady ds. Cyfryzacji[1].
Remove ads
Życiorys
Podsumowanie
Perspektywa
Wykształcenie i praca dydaktyczna
W 2005 ukończyła studia prawnicze na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego[2] W latach 2006–2007 studiowała w Londynie na School of Oriental and African Studies (kierunek Development Studies), gdzie z wyróżnieniem obroniła pracę dyplomową na temat instrumentalizacji praw człowieka w dyskursie stanu wyjątkowego[3]. W Wielkiej Brytanii poznała działanie organizacji pozarządowych[4][2].
W 2013 w Instytucie Studiów Zaawansowanych prowadziła seminarium Od „elektronicznego oka” do „płynnego nadzoru” – rozmowy o społeczeństwie nadzorowanym[5]. Na Uniwersytecie w Gironie wykłada w ramach studiów magisterskich Technology & Security i Technology & Privacy[6].
Działalność zawodowa i społeczna
Pracowała jako prawnik finansowy w międzynarodowej korporacji specjalizując się w problematyce ochrony danych osobowych i innych zagadnieniach regulacyjnych[7][8]. Odbyła staż w organizacji INTERIGHTS[9], gdzie współpracowała z Helen Duffy, badającą naruszenia praw człowieka w ramach programu tajnych więzień CIA[10] (z udziałem m.in. Polski[11]).
W 2009, za namową Adama Bodnara, wraz z grupą innych prawników – Małgorzatą Szumańską, Piotrem Drobkiem i Krystianem Legierskim, była współzałożycielką Fundacji Panoptykon, od początku jest prezeską tej organizacji[2][12][13].
Niezależnie od roli w zarządzie Fundacji, angażuje się w jej działania merytoryczne. Współtworzyła m.in.:
- serię krytycznych analiz dotyczących systemów rekomendacyjnych wielkich platform internetowych "Fixing Recommender Systems. From identification of risk factors to meaningful transparency and mitigation"[14] (2023) i "Prototyping User Empowerment. Towards DSA-compliant-recommender systems"[15] (2023)
- badanie i raport “Who (really) targets you? Facebook in Polish election campaigns” (2018-2019)
- przewodnik “Sztuczna inteligencja non-fiction” (2020);
- badanie i raport “Śledzenie i profilowanie w sieci. Jak z klienta stajesz się towarem” (2019);
- badanie i raport “Cyfrowa propaganda czy ‘normalna’ polityczna polaryzacja? Studium debaty politycznej na polskim Twitterze” (2017)
- poradnik dla obywateli “RODO. Masz prawo i nie wahaj się go użyć” (2018);
- przewodnik dla firm i organizacji społecznych “Nowa filozofia w ochronie danych osobowych: od oceny ryzyka do spójnej strategii w organizacji” (2018);
- badanie i raport “Uchodźcy pod szczególnym nadzorem” (2016);
- badanie i raport “Profiling the Unemployed in Poland: social and political implications of algorithmic decision making”(2015)
- przewodniki Panoptykonu: “Perypetie informacji w internecie”, “Telefoniczna kopalnia informacji” i “Życie wśród kamer”.
Od 2011 do 2016 zasiadała w społecznych ciałach doradczych przy Ministrze Cyfryzacji: Radzie Informatyzacji[16] i Radzie do spraw Cyfryzacji. W styczniu 2024 ponownie powołana do Rady do Spraw Cyfryzacji[17] przez wicepremiera Krzysztofa Gawkowskiego. Od 2012 do 2020 pełniła funkcję wiceprezeski organizacji European Digital Rights, koalicji kilkudziesięciu europejskich organizacji zajmujących się ochroną praw cyfrowych[18][19][20]. W latach 2015–2020 zasiadała w radach programowych i ciałach nadzorujących działania kilku organizacji społecznych: Tactical Technology Collective[21], Akcji Demokracji[22] i Rady Programowej Amnesty International w Polsce. Działa także w Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej[20]. Należy do Internet Society[2].
Od 2015 należy do Ashoki, globalnej sieci zrzeszającej skutecznych przedsiębiorców społecznych[23], która w jej działalności doceniła promowanie nowych wzorców zachowań wśród ludzi i dążenie do systemowej zmiany praktyk władzy[24].
Zaangażowanie w życie publiczne
Wraz z Małgorzatą Szumańską wprowadziła do polskiej debaty publicznej problematykę społeczeństwa nadzorowanego[25], która przed pojawieniem się Fundacji Panoptykon (2009) nie była obecna w głównym nurcie[26][27]. Swoje zaangażowanie w życie publiczne rozpoczęła od problemów o zasięgu lokalnym: warszawskiej karty miejskiej[28], zbierającej dane o osobach podróżujących komunikacją miejską, oraz monitoringu wizyjnego, postrzeganego w dużych miastach jako środek na zwiększenie bezpieczeństwa.
W kolejnych latach swojej działalności publicznej nagłaśniała ryzyka związane z prewencyjnym gromadzeniem danych telekomunikacyjnych (tzw. retencja danych) i nadmiernym cenzurowaniem treści internetowych w imię walki z przestępczością. W 2012 była zaangażowana w walkę o odrzucenie przepisów ACTA[29][30][31], a następnie w próby wyciągnięcia wniosków z fali obywatelskiego poruszenia, jaka przetoczyła się wówczas przez Polskę[32][33].
Od 2013 była zaangażowana w prace koncepcyjne, proces legislacyjny i debatę publiczną wokół europejskiej reformy przepisów o ochronie danych osobowych, które zakończyły się przyjęciem Ogólnego Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych w 2016 Starcie lobbystów reprezentujących biznes z organizacjami społecznymi i rolę Katarzyny Szymielewicz w tym procesie dokumentuje film Democracy (2015) w reżyserii Davida Berneta.
Po przyjęciu RODO angażowała się w działania edukacyjne objaśniające praktyczne znaczenie tej reformy dla obywateli i przedsiębiorców[34] (m.in. we współpracy z Ministerstwem Cyfryzacji[35]) oraz w debatę[36] i prace legislacyjne wokół implementacji europejskich przepisów na poziomie krajowym (m.in. wspólny apel z Polską Radą Biznesu[37] oraz – ostatecznie wygraną[38] – walkę o prawo do wyjaśnienia[39] decyzji kredytowych opartych na profilowaniu).
Od 2014 konsekwentnie nagłaśnia ryzyka związane z profilowaniem ludzi[40] w oparciu o dane behawioralne oraz analizę big data[41] i promuje odpowiedzialne podejście do projektowania algorytmów uczenia maszynowego[42], w tym ich przejrzystość i rozliczalność, jeśli mają wpływ na istotne decyzje dotyczące ludzi[43].
Krytykuje platformy internetowe za przedmiotowe traktowanie użytkowników[44], śledzenie wykraczające poza to, czego może oczekiwać racjonalny konsument[45][46] i przerzucanie na społeczeństwo negatywnych skutków swojego modelu biznesowego[47], który zakłada inwazyjne zbieranie i analizowanie danych osobowych[48]. Jednym z takich skutków, zdaniem Szymielewicz, jest pogłębiające się zamknięcie ludzi w bańkach informacyjnych[49].
O potrzebie radykalnej zmiany w podejściu do projektowania usług internetowych oraz ograniczenia władzy nad danymi i wiedzą o ludziach, jaką dzierżą dominujące platformy internetowe[50], mówiła na wielu forach politycznych i biznesowych (m.in. Open Eyes Economy[51], House of Beautiful Business[52], MozFest[53] i THINK Digital Summit[54]).
Swoją koncepcję zreformowania platform internetowych i przekształcenia ich w otwarty ekosystem, który mógłby być poddany kontroli społecznej, przedstawiła w manifeście “New Deal on Data” (2019)[55] i eseju "Bunt cyfrowej biomasy" (2020)[56]
W latach 2020–2024 angażowała się, z ramienia Fundacji Panoptykon, w proces legislacyjny, który doprowadził do przyjęcia przez Unię Europejską przełomowych regulacji platform internetowych i nowych technologii: Digital Services Act, Digital Markets Act[57] i AI Act[58]. Szymielewicz i Fundacja Panoptykon zabiegały m.in. o ograniczenie szkodliwych praktyk w reklamie internetowej[59], zakazanie manipulacyjnych i uzależniających interfejsów[60] oraz poddanie społecznej kontroli algorytmów rekomendujących treści w mediach społecznościowych[61].
Działalność publicystyczna
Komentowała wydarzenia polityczne, trendy społeczne i problemy prawne dla Gazety Wyborczej[62], Dziennika Gazety Prawnej[63] Rzeczpospolitej, TVN24[64], Polsat News[65] i Onet[66].
Autorskie teksty publikowała m.in. w The Guardian[67], tygodniku Polityka[68] i na portalu Polityka.pl[69] oraz na łamach magazynu Pismo[70]. W latach 2012–2017 była felietonistką Krytyki Politycznej[71], a w latach 2010-2012 współpracowała z Kulturą Liberalną[72].
Od 2018 prowadzi podcast Panoptykon 4.0 (wydawany wspólnie przez Fundację Panoptykon i Radio TOK FM), w którym “zagląda na zaplecze firm internetowych i rozwijanych przez nie technologii, zadaje pytania o politykę publiczną i logikę modeli biznesowych”[73]. W podcaście Panoptykon 4.0 goszczą: badacze społeczni (m.in. Andrzej Zybertowicz: “Automatyczna Apokalipsa”; Michał Klichowski: “Czy AI można ufać?”; Michał Kosiński: “Zdradzi Cię ‘profilowe’”), publicyści (m.in. Wojciech Orliński: “Kto rządzi w sieci?”; Edwin Bendyk “Czas kryzysu, czas zmian”; Sylwia Czubkowska: “Kto się boi Chin?”), urzędnicy (m.in. Maciej Kawecki: “2019 z RODO”, Marek Zagórski: “Czy ProteGo jest Safe?”, Janusz Cieszyński: "Jak polski rząd zarządzi big techami?"), przedstawiciele firm internetowych (m.in. Marcin Olender z Google: “Jak Google zamiesza w reklamie”; Jakub Turowski z Facebooka: “Facebook – czas się zmienić” i Jakub Olek z TikToka: "Czy TikTok jest bezpieczny?") oraz pisarze (m.in. Jakub Szamałek: “Kulturalnie o technologii”; Jacek Dukaj: “Życie za filtrem”). W kwietniu 2020 pojawił się specjalny odcinek “Na czas kwarantanny. Wielogłos o strachu”[74] z udziałem Adama Bodnara, Cvety Dimitrovej, Andrzeja Ledera, Ewy Łętowskiej i Wojciecha Wiewiórowskiego.
Remove ads
Wyróżnienia
Podsumowanie
Perspektywa
W 2013 wraz z Fundacją Panoptykon została wyróżniona Nagrodą Radia Tok FM im. Anny Laszuk „za czujność i podjęcie walki w ważnych i nie zawsze łatwych czy medialnie popularnych sprawach”, w szczególności za to, że „walnie przyczyniła się do wycofania poparcia przez rząd polski, a w konsekwencji, z powodu rozlania się protestów na inne kraje europejskie, odrzucenia kontrowersyjnych przepisów ACTA przez Parlament Europejski”[75].
W 2014 trafiła na listę New Europe 100, jako liderka innowacji[76]. W tym samym roku tygodnik “Wprost” umieścił ją na liście Polek, które “będą miały największy wpływ na naszą rzeczywistość za kilka lat”. W 2015 w raporcie przygotowanym na zlecenie inicjatywy Znane Ekspertki przez Instytut Innowacyjna Gospodarka została wytypowana jako jedna z “10 najbardziej wpływowych kobiet polskiego sektora teleinformatycznego”.
W 2014 odznaczona przez Bronisława Komorowskiego Złotym Krzyżem Zasługi za wkład w rozwój sektora pozarządowego w Polsce[77].
Wyróżniana w rankingu „50 najbardziej wpływowych prawników” Dziennika Gazety Prawnej w 2023 (14. miejsce)[78], 2022 (12. miejsce)[79], 2016 (38. miejsce)[80], 2015 (34. miejsce)[81] i 2014 (24. miejsce)[82], między innymi za zaangażowanie w prace nad europejskim prawem o ochronie danych osobowych (RODO) i przełomową regulacją platform internetowych (DSA) oraz skuteczne interwencje prawne (np. skargę na IAB Europe za stworzenie standardu pozyskiwania zgód na pliki cookies przez media internetowe, który narusza RODO[83]).
W 2025 roku wyróżniona przez Urząd Ochrony Danych Osobowych nagrodą im. Michała Serzyckiego[84].
Remove ads
Przypisy
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads