Karl Drais

Karl Friedrich Christian Ludwig Freiherr Drais von Sauerbronn (ur. 29 kwietnia 1785 w Karlsruhe, zm. 10 grudnia 1851 tamże) – niemiecki wynalazca, konstruktor roweru biegowego, nazywanego od jego nazwiska „Draisine” – drezyną.

Karl Drais

Karl Friedrich Christian Ludwig Freiherr Drais von Sauerbronn

Karl Drais, ok. 1820
Data i miejsce urodzenia	29 kwietnia 1785 Karlsruhe
Data i miejsce śmierci	10 grudnia 1851 Karlsruhe
Zawód, zajęcie	wynalazca
Narodowość	niemiecka

Pojazd Draisa

Ilustracja z opisu pojazdu Dreisa, 1817

Życiorys

Karl Drais urodził się 29 kwietnia 1785 roku w Karlsruhe^[1]. Był synem Karla Wilhelma Ludwiga Friedricha von Drais von Sauerbronna(inne języki) (1755–1830), wyższego urzędnika dworu badeńskiego – tajnego radcy i sędziego, i jego żony Ernestine Christine von Kaltenthal^[1].

W latach 1800–1803 uczęszczał do prywatnej szkoły leśnictwa w Karlsruhe^[1]. Następnie studiował na uniwersytecie w Heidelbergu budownictwo, rolnictwo i fizykę^[1]. W 1810 roku został zarządcą lasów w Gengenbach^[a], lecz po śmierci margrabiego Karola Fryderyka Badeńskiego, został urlopowany ze służby^[1][b]. Zajął się mechaniką i poświęcił pracy – wynalazł wówczas m.in. aparat do nutowego zapisu muzyki (1812)^[3]. Pracował również nad paliwooszczędnym piecem i maszyną strzelającą o dużym zasięgu^[2].

W 1813 roku wnioskował o opatentowanie czterokołowego pojazdu napędzanego siłą mięśni jego pasażerów, który rok później zaprezentował w Wiedniu^[1].

Skonstruował rower biegowy, który zaprezentował 12 czerwca 1817 roku w Mannheim – siedząc okrakiem na pojeździe i odpychając się stopami od ziemi, przejechał ze swojego domu w Mannheim do Schwetzinger Relaishaus (stacji zmiany koni)^[1][4]. Drais jechał po jednej z nielicznych wówczas utwardzonych dróg i 14 km trasy miał pokonać w niecałą godzinę – w czasie o połowę krótszym niż przejazd poczty konnej^[4].

12 stycznia 1818 roku wynalazek, początkowo nazywany „Laufmaschine”^[4], został objęty ochroną prawną – Drais otrzymał książęcy przywilej^[1] (Badenia nie miała wówczas własnego prawa patentowego^[4]). Przywilej gwarantował Draisowi opłaty licencyjne za każdą „Laufmaschine” na terenie Badenii przez 10 lat^[4].

Rower biegowy Draisa znany był wkrótce pod nazwą „Draisine” od nazwiska wynalazcy i został opatentowany we Francji (pod nazwą „vélocipède”^[4]), w Prusach, Anglii i w Stanach Zjednoczonych^[1]. Drais nie pracował nad ulepszeniem swojego wynalazku^[1].

W 1818 roku Drais został zwolniony ze służby leśnej^[1], za swoją działalność wynalazcy otrzymał tytuł „profesora mechaniki” i rentę^[3].

Oprócz roweru biegowego, Drais wynalazł m.in. system luster podobny do peryskopowego, maszynkę do mielenia mięsa, maszynę do pisania z klawiszami^[1].

W 1821 roku uzyskał tytuł szambelana, który został mu odebrany w 1835 roku, po tym jak Drais uczestniczył w burdzie pijackiej^[1]. W latach 1825–1820 brał udział w wyprawie Georga von Langsdorffa (1774–1852) do Brazylii^[1]. Po powrocie nadal pracował nad wynalazkami^[1].

W 1837 roku ukazał się tekst Karla Gutzkowa, krytykujący wydany przez ojca Draisa wyrok śmierci na studenta Karla Ludwiga Sanda, mordercę Augusta von Kotzebuego i wyszydzający wynalazki Draisa jako „mechaniczne majaczenie”. Za nim pojawiły się kolejne nieprzychylne teksty prasowe, które Drais ciężko znosił^[2]. Drais zaczął dziwaczeć i zasypywać władze Badenii wnioskami patentowymi^[2]. Władze Badenii próbowały nawet rozpocząć proces jego ubezwłasnowolnienia, który został jednak zablokowany przez rodzinę wynalazcy^[2].

W 1848 roku poparł Wiosnę Ludów i w 1849 roku zrzekł się tytułu arystokratycznego^[3]. Po upadku rewolucji badeńskiej (1848-1849), władze pruskie obniżyły mu rentę^[2].

Drais zmarł w biedzie i zapomnieniu 10 grudnia 1851 roku w Karlsruhe^[1].

Upamiętnienie

• Przy Beiertheimer Allee w Karlsruhe znajduje się pomnik wynalazcy, dłuta Theodora Hafa z 1892–93 roku^[5].
• Od 1953 roku istnieje w Karlsruhe szkoła podstawowa im. Karla Draisa^[6].
• W 2017 roku wydano monetę okolicznościową o nominale 20 euro – „Laufmaschine von Karl Drais 1817” – upamiętniającą Karla Draisa i jego wynalazek^[7].

Uwagi

1. Inne źródła podają, że został zarządcą lasów w Offenburgu^[2].
2. Inne źródła podają, że urlopował go margrabia, by mógł poświęcić się pracy nad wynalazkami^[2].