Julian Sas-Kulczycki

Julian Sas-Kulczycki (ur. 6 czerwca 1887 w Drohomirczanach, zm. 12 stycznia 1946 w Krakowie^[1][2]) – pułkownik żandarmerii i korpusu kontrolerów Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Julian Sas-Kulczycki

Julian Sas-Kulczycki (przed 1931)
pułkownik korpusu kontrolerów
Data i miejsce urodzenia	6 czerwca 1887 Drohomirczany
Data i miejsce śmierci	12 stycznia 1946 Kraków
Przebieg służby
Lata służby	1907–1945
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	Dowództwo Żandarmerii
Stanowiska	dowódca żandarmerii
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia

Grób Juliana Sas-Kulczyckiego na cmentarzu Rakowickim

Życiorys

Urodził się 6 czerwca 1887 w Drohomirczanach, w ówczesnym powiecie stanisławowskim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie ziemiańskiej Edwarda i Wilhelminy z Brzezickich. Student Politechniki we Lwowie^[1]. W okresie od października 1907 do września 1908 odbył służbę wojskową w c. i k. 58 pułku piechoty w Stanisławowie, w charakterze jednorocznego ochotnika^[3].

Od sierpnia 1914, podczas I wojny światowej walczył w Legionach Polskich oraz cesarskiej i królewskiej Armii. Był oficerem 1 pułku piechoty Legionów Polskich, w którym dowodził plutonem i kompanią.

„Za udział w bitwie pod Łowczówkiem /22-25 XII 1914/ otrzymał Order Virtuti Militari”^[1].

18 września 1917 podpisał ostatni rozkaz pułkowy. Po rozformowaniu jednostki wraz z resztkami żołnierzy skierowany został z Przemyśla na front włoski. Walczył w szeregach c. i k. 12 Dywizji Piechoty^[4].

Z dniem 15 listopada 1918 przyjęty został do Wojska Polskiego z zatwierdzeniem stopnia majora nadanego przez gen. Bolesława Roję^[5]. Zorganizował i kierował Strażą Bezpieczeństwa, formacją utworzoną na wzór c. i k. Żandarmerii Krajowej. 27 listopada 1918 zastąpił go generał podporucznik Eugeniusz Dąbrowiecki.

15 grudnia 1919 został przeniesiony z Dowództwa Okręgu Generalnego „Łódź” do 1 Dywizjonu Żandarmerii w Warszawie na stanowisko dowódcy dywizjonu^[6]. Od stycznia 1921 zajmował stanowisko szefa sztabu w Dowództwie Żandarmerii Ministerstwa Spraw Wojskowych. 16 czerwca 1921 wyznaczony został na stanowisko dowódcy 8 Dywizjonu Żandarmerii w Grudziądzu, a później w Toruniu. W czasie przewrotu majowego 1926 opowiedział się po stronie Józefa Piłsudskiego^[7]. Zastąpił pułkownika Władysława Jaxa-Rożena na stanowisku szefa Wydziału Żandarmerii w Departamencie Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych^[8]. W marcu 1929 zwolniony ze stanowiska dowódcy żandarmerii M.S.Wojsk. i przeniesiony do Korpusu Kontrolerów^[9]. Pracował też w GISZ^[1].

Został osadnikiem wojskowym w osadzie Nowosiółki (gmina Roś)^[10].

W czasie wojny obronnej 1939, z polecenia generała brygady Aleksandra Narbut-Łuczyńskiego, od 14 września organizował i kierował stacją zborną w Tarnopolu^[11]. Po agresji ZSRR na Polskę ewakuował się na Węgry, gdzie został internowany. W 1942 wraz z innymi żołnierzami WP przekazany został władzom niemieckim i osadzony w Oflagu IIIA, w którym pozostawał do zakończenia II wojny światowej w Europie. W maju 1945 zgłosił się do Komendy Rejonu Uzupełnień Kraków Miasto, lecz nie został przyjęty do ludowego Wojska Polskiego.

Pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie^[1] (kwatera GC, część południowa).

Życie prywatne

Żonaty z Leonią z d. Starowicz Litwinowicz. Nie mieli dzieci^[1]

Awanse

• chorąży – 29 września 1914 w korpusie oficerów piechoty
• porucznik – 5 marca 1915 w korpusie oficerów piechoty^[12]
• kapitan – 15 czerwca 1915 w korpusie oficerów piechoty^[13]
• major – 1918
• podpułkownik – zweryfikowany 3 maja 1922 ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 2. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii^[14]
• pułkownik – 31 marca 1924 ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 i 1. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii^[15]

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 7065 – 17 maja 1922^[16][1]
• Krzyż Niepodległości – 20 stycznia 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^[17]
• Krzyż Walecznych dwukrotnie^[1]
• Złoty Krzyż Zasługi – 16 marca 1928 „za zasługi na polu organizacji wojska”^[18][1]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Odznaka za Rany i Kontuzje^[19]

Przypisy

1. Polak (red.) 1993 ↓, s. 187.
2. Wacława Milewska, Maria Zientara, 1999: Sztuka Legionów Polskich i jej twórcy, 1914–1918.
3. Antoni Nawrocki, Dowódcy - komendanci Żandarmerii ... s. 330.
4. Stefan Pomarański, Zarys historii wojennej 1-go Pułku ... s. 31.
5. Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 6 z 21 stycznia 1919 roku.
6. Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 99 z 29 grudnia 1919 roku, poz. 4351.
7. Sprawozdanie dowódcy Okręgu Korpusu nr VIII ... s. 237.
8. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 53 z 16 grudnia 1926 roku.
9. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 5 z 12 marca 1929 roku i Nr 9 z 27 kwietnia 1929 roku.
10. Osadnicy wojskowi – lista kompletna. kresy.genealodzy.pl. s. 177. [dostęp 2015-04-10].
11. Aleksander Narbut-Łuczyński, Mój udział w kampanii wrześniowej s. 608.
12. Awansował na porucznika z pominięciem stopnia podporucznika.
13. Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich ... s. 3.
14. Rocznik Oficerski z 1923 s. 1060, 1063.
15. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 32 z 2 kwietnia 1924 roku.
16. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 4 stycznia 1923, s. 6.
17. M.P. z 1931 r. nr 18, poz. 31.
18. M.P. z 1928 r. nr 65, poz. 88.
19. Na podstawie Plik:Julian Sas-Kulczycki (-1931).jpg

Bibliografia

• Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917), Warszawa 1917.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Stefan Pomarański, Zarys historii wojennej 1-go Pułku Piechoty Legionów, Warszawa 1931.
• Sprawozdanie dowódcy Okręgu Korpusu nr VIII, gen. dyw. Jana Władysława Hubischty, do Komisji Likwidacyjnej gen. broni Lucjana Żeligowskiego z wydarzeń w dowództwie i na terenie okręgu między 10 a 20.5. w: Przewrót wojskowy w Polsce w 1926 r. Wybór dokumentów, część I, Wojskowy Przegląd Historyczny, Nr 2 (80), Warszawa 1977.
• Aleksander Narbut-Łuczyński, Mój udział w kampanii wrześniowej w: Wrzesień 1939 w relacjach i wspomnieniach, wybór i oprac. Mieczysław Cieplewicz, Eugeniusz Kozłowski, Wydawnictwo MON, Warszawa 1989, ISBN 83-11-07709-6.
• Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1993. ISBN 83-900510-0-1.
• Antoni Nawrocki, Dowódcy - komendanci Żandarmerii Wojskowej Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1921–2005 [w:] 15 lat Żandarmerii Wojskowej III RP, red. Marta Radzińska, Polonia Militaris, Żyrardów 2005, ISBN 83-921076-7-5.