Jaz kozłowo-iglicowy

Jaz kozłowo-iglicowy – szczególna forma jazu służąca do spiętrzenia wody, której energia wykorzystywana była do napędzania młynów lub do podniesienia i utrzymania poziomu wody w celu utrzymania żeglowności powyżej jazu. Jaz ten może być zbudowany ukośnie lub prostopadle do nurtu. Konstrukcja jazu nie pozwala na jego całkowite zamknięcie. Składa się on z szeregu drewnianych belek zwanych iglicami, o kwadratowym przekroju ok. 8 x 8 cm lub większym. Beleczki – iglice zakończone są walcowatym uchwytem. Pod wodą znajduje się kamienny lub betonowy próg (ponur), a w części nawodnej estakada. Przepływ wody regulowany jest poprzez układanie pionowo beleczek – iglic, tak aby ich dolny koniec opierał się o podwody próg (ponur), a górny, lekko odchylony od pionu w kierunku zgodnym z przepływem nurtu wody, o krawędź estakady. Poziom wody i wielkość przepływu reguluje się poprzez dodanie lub usunięcie beleczek, oraz poprzez regulowanie odstępu pomiędzy nimi. Czynności te wykonywane są ręcznie przez obsługę jazu.

Thumb — Przekrój przez jaz kozłowo-iglicowy

Jazy tego typu, kiedyś popularne, obecnie są zachowywane głównie jako obiekty zabytkowe, np. jaz w Lucernie, gdzie reguluje on poziom wód Jeziora Czterech Kantonów lub zlikwidowany w latach 2015–2019 jaz w Brandenburgii na Sprewie koło miejscowości Neubrück, gdzie reguluje poziom wody na rzece pomiędzy jazem i śluzą w Beeskow a śluzą Neuhaus, tak aby rzeka była żeglowna.

W Polsce czynne jazy tego typu znajdują się między innymi we Wrocławiu – Jaz Psie Pole, ponadto funkcjonuje jaz kozłowo-iglicowy Ujście Nysy. Dwa inne wrocławskie jazy tego typu zostały przebudowane – Jaz Różanka w 1976 r., a Jaz Opatowice w 1985.

Jaz kozłowo-iglicowy w Hann. Münden
Zabytkowy jaz kozłowo-iglicowy w Lucernie
Jaz kozłowo-iglicowy w Maas
Jaz Psie Pole we Wrocławiu
Givet, usuwanie "iglicy"