Jasna Polana (Kazachstan)

Jasna Polana (kaz. i ros. Ясная Поляна, Jasnaja Polana) – wieś w północnym Kazachstanie, w obwodzie północnokazachstańskim, w rejonie Tajynsza, siedziba administracyjna okręgu wiejskiego Jasna Polana (należą do niego także wsie Daszko-Nikołajewka, Nowodworowka i Wiszniowka). W 2009 roku liczyła 1449 mieszkańców^[1].

Jasna Polana

Państwo	Kazachstan
Obwód	północnokazachstański
Rejon	Tajynsza
Populacja (2009) • liczba ludności	1449
Nr kierunkowy	+7 71536
Kod pocztowy	151035
Położenie na mapie Kazachstanu Jasna Polana
53°56′56″N 70°16′50″E

Historia

Wieś została założona w 1936 roku przez polskich zesłańców^[2][3], wysiedlonych w początkowej fazie operacji polskiej NKWD z terenów zlikwidowanych wówczas narodowościowych jednostek administracyjnych Polskiego Rejonu Narodowego im. Juliana Marchlewskiego i Polskiego Rejonu Narodowego im. Feliksa Dzierżyńskiego na terenie Ukraińskiej SRR^[4][5]. Po przyjeździe zesłańcy zostali ewakuowani z transportu na teren stepowy, gdzie mieli sobie stworzyć warunki bytowe. Początkowo mieszkali w namiotach, następnie w ziemiankach^[6], żyli w bardzo trudnych warunkach z uwagi na surowy klimat, braki żywności i lekarstw, a także prześladowania i aresztowania^[7]. Nazwę wsi nadali Polacy (do tej pory miejsca były mianowane numerowaną nomenklaturą: „uczastka” i „toczka” oznaczająca punkt osadniczy^[8], zaś Polacy zastępowali je nazwami kojarzonymi z nostalgią za opuszczonymi obszarami ojczystymi^[9]). Od 1937 roku do 1960 roku tzw. „specprzesiedleńcy” (ros. spiecpieriesielency; dotyczyło ich ograniczenie wolności osobistej, obowiązek comiesięcznego meldowania się u komendanta, specjalne regulacje prawne, np. wzbraniające swobodnego poruszania się, korespondencji^[10]). W przeszłości wieś miała charakter polsko-niemiecki ludnościowy^[11] (Niemcy byli także przesiedlani z terenów ukraińskich do Kazachstanu^[12]).

Demografia

Spis ludności z 2009 roku wykazał liczbę ludności wsi 1449 osób, w tym 736 kobiet i 713 mężczyzn (w 1989 roku ludność wynosiła 2229 osób, w tym 50% Niemców^[2], w 1999 roku populacja wynosiła 1697, w tym 892 kobiet i 805 mężczyzn)^[1]. W 1989 roku ok. połowę mieszkańców Jasnej Polany stanowiła ludność niemiecka^[2], która po rozpadzie ZSRR w większości powróciła do Niemiec^[13][14] (łącznie ok. 2000 osób^[11]). Większość mieszkańców Jasnej Polany stanowią Polacy^[14], według różnych szacunków w ostatnich latach ludność polska stanowi ok. 50% (poza tym Białorusini, Ukraińcy, Rosjanie, Uzbecy i Kazachowie^[5]), ponad 60%^[15], 70%^[16], 90%^[5] lub nawet niemal 100%^[17]. Łączna liczba Polaków zamieszkujących w obrębie Jasnej Polany może wynosić ok. 2500^[14][18].

Pod koniec lat 90. XX wieku część Polaków skorzystała z rosyjskiego prawodawstwa repatriacyjnego i przeniosła się do miasta Oziorsk w obwodzie królewieckim w Rosji, położonego ok. 10 km od północnej granicy z Polską (ponadto część z nich wybrała repatriację do Niemiec)^[19][20].

Polonia

We wsi znajduje się od 1994 roku kościół rzymskokatolicki^[2], w którym funkcjonuje parafia Matki Bożej Nieustającej Pomocy^[21], wokół której skupia się życie religijne Polaków oraz kultywuje się język polski podczas nabożeństw^[5]. Ponadto od ok. 1999 roku działał we wsi Dom Polski^[5] (inicjatorem powstania był ks. Piotr Brotoń^[16]), oficjalnie otwarty jako Dom Polskiej Kultury i Języka w kwietniu 2002 roku przez ministra spraw zagranicznych RP Włodzimierza Cimoszewicza^[22][23][24], od 17 grudnia 2005 roku w nazwie ma oficjalny patronat Jana Pawła II^[25]. Prowadzone były w nim biblioteka, nauka języka polskiego, tańca oraz spotkania i uroczystości w ramach polskich świąt państwowych i religijnych^[16], w 2002 roku zorganizowano „Wieczory Teatralne”^[26]. Kilka lat temu Dom Polski w Jasnej Polanie przestał istnieć, a w budynek został zaadaptowany na siedzibę władz lokalnych. W 2012 roku udało się odzyskać bibliotekę polonijną, która aktualnie znajduje się w budynku parafialnym. W 2012 roku, dzięki uprzejmości dyrektora spółki „Tajynsza-Astyk”, został zakupiony nowy dom, który ma służyć miejscowej ludności w ramach Domu Polskiego. Remont budynku rozpoczął się w 2013 roku dzięki zaangażowaniu parafii oraz miejscowej ludności.^{[potrzebny przypis]}

W 2013 roku grupa młodzieży polskiej, wśród nich mieszkańcy Jasnej Polany otrzymała stypendia ufundowane przez Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”, dzięki czemu trafiła do Polski. Młodzież zamieszkuje w podwarszawskiej Falenicy i studiuje na polskich uczelniach^[27][14]. Stowarzyszenie funduje także mieszkańcom wsi odwiedziny w Polsce^[15] i wspiera ich organizując zbiórki pieniężne w Polsce^[28]. W jednostkowym zakresie Polaków z Jasnej Polany obejmuje repatriacja do ojczyzny w ramach rządowego programu „Rodak”^[14].

Pod koniec kwietnia 2013 roku Jasną Polanę oraz położoną nieopodal wieś Zielony Gaj, również zamieszkaną głównie przez Polaków, odwiedziła delegacja Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej^[29].

Oświata i przemysł

W Jasnej Polanie działa szkoła średnia^[2]. Do początku XXI wieku funkcjonował państwowy kołchoz, później sprywatyzowany^[5][17], który zajmuje obszar ok. 200 tys. ha i jest zarządzany przez kazachski holding^[14]. We wsi działa kompleks mleczarski^[30][31][32].