Jan Pyszko (1881–1940)

Jan Pyszko (ur. 3 maja 1881 w Mostach, zm. wiosną 1940 w Katyniu) – major piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.

Jan Pyszko

major piechoty
Data i miejsce urodzenia	3 maja 1881 Mosty
Data i miejsce śmierci	1940 Katyń
Przebieg służby
Lata służby	1914–1927, 1939–1940
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Jednostki	37 Pułk Piechoty
Stanowiska	oficer placu
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa bitwa pod Kaniowem wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia

Życiorys

Urodził się 3 maja 1881 w Mostach, w rodzinie Pawła i Ewy z Muchowskich^[1][2]. Absolwent Gimnazjum Realnego w Cieszynie, rozpoczął naukę w Szkole Górniczej w Morawie Ostrawskiej. Pracował jako urzędnik w kopalni w Brzeszczach a następnie jako urzędnik Banku Rolnego we Frysztacie. Działał w Towarzystwie Szkoły Ludowej, Komitecie Przyjaciół Harcerzy i był członkiem „Sokoła”.

W 1914 wstąpił do 2 pułku piechoty Legionów Polskich. W czasie służby w Legionach awansował kolejno na chorążego (11 listopada 1914), podporucznika (26 maja 1915) i porucznika (1 listopada 1915)^[3]. Był komendantem plutonu w 8 kompanii. Ranny pod Kaniowem, dostał się do niewoli niemieckiej. Uciekł i ukrywał się na Ukrainie.

W październiku 1918 wstąpił do kompanii ppłk. Żukowskiego „Orlika”. Po powrocie do kraju przydzielony na komendanta szkoły podoficerskiej 33 pułku piechoty. W latach 1919–1920 uczestniczył w przygotowaniach do plebiscytu na Śląsku Cieszyńskim. 15 lipca 1920 roku został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu majora, w piechocie, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich^[4]. Później został przeniesiony 37 pułku piechoty w Kutnie.

Był słuchaczem doszkalającego kursu przy Dowództwie Okręgu Generalnego Łódź. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 227. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[5]. 10 lipca 1922 roku został zatwierdzony na stanowisku dowódcy batalionu^[6]. W 1923 był dowódcą batalionu sztabowego pułku. W 1925 kwatermistrzem pułku^[7]. W 1926 wysłany na kurs doskonalenia oficerów sztabowych. 19 lipca 1926 roku został przesunięty na stanowisko dowódcy II batalionu^[8]. 20 października 1926 roku został przydzielony na stanowisko oficera placu Skierniewice^[9]. Z dniem 31 maja 1927 roku został przeniesiony w stan spoczynku. W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Grodzisk Mazowiecki. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I. Był wówczas „przewidziany do użycia w czasie wojny”^[10].

W kampanii wrześniowej wzięty do niewoli przez sowietów, osadzony w Kozielsku. Został zamordowany wiosną 1940 w lesie katyńskim. Figuruje na liście wywózkowej 015/2 z 5 kwietnia 1940, poz. 14.

5 października 2007 roku Minister Obrony Narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień podpułkownika^[11]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 roku, w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 6983^[12]
• Krzyż Niepodległości – 2 sierpnia 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^[13]
• Krzyż Walecznych czterokrotnie
• Odznaka za Rany i Kontuzje z dwiema gwiazdkami^[14]
• Medal Zwycięstwa^[14]

Zobacz

• jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• obozy NKWD dla jeńców polskich
• ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Katyniu
• zbrodnia katyńska

Przypisy

1. Kolekcja ↓, s. 1.
2. Księga Cmentarna Katynia 2000 ↓, s. 512.
3. Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 8.
4. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 21 lipca 1920 roku, s. 597.
5. Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 31.
6. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 22 lipca 1922 roku, s. 548.
7. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 55 z 22 maja 1925 roku, s. 270.
8. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 28 z 19 lipca 1926 roku, s. 224.
9. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 45 z 20 października 1926 roku, s. 368.
10. Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 326, 842.
11. Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 roku w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
12. Sitko 1928 ↓, s. 147.
13. M.P. z 1931 r. nr 179, poz. 260.
14. Kolekcja ↓, s. 1 foto.

Bibliografia

• Pyszko Jan. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.76-7251 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-03-30].
• Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1934. [dostęp 2016-06-11].
• Banaszek Kazimierz; Roman Wanda Krystyna; Sawicki Zdzisław: Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich. Kapituła Orderu Wojennego Virtuti Militari, 2000. ISBN 83-87893-79-X.
• Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
• Józef Sitko: Zarys historii wojennej 2-go Pułku Piechoty Legionów. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.