Jakub Lejkin

Jakub Lejkin (ur. 1906, zm. 29 października 1942 w Warszawie) – polski prawnik, adwokat żydowskiego pochodzenia, zastępca komendanta policji żydowskiej w getcie warszawskim, kolaborant III Rzeszy.

Jakub Lejkin

Jakub Lejkin składający meldunek komendantowi policji żydowskiej Józefowi Szeryńskiemu, maj 1941
Data urodzenia	1906
Data i miejsce śmierci	29 października 1942 Warszawa
Miejsce spoczynku	cmentarz żydowski w Warszawie (Wola)
Zawód, zajęcie	adwokat

Grób Jakuba Lejkina (po prawej) i jego córki Idy (po lewej) na cmentarzu żydowskim w Warszawie

Życiorys

Był bardzo niskiego wzrostu^[1][2]. Studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim, ukończył także szkołę podchorążych rezerwy w Jarocinie^[3]. Przed 1940 pracował jako adwokat^[4].

Od 1 maja 1942 (po czasowym aresztowaniu przez Niemców nadkomisarza Józefa Szeryńskiego) pełnił obowiązki komendanta policji żydowskiej^[4]. Odegrał kluczową rolę podczas wielkiej akcji deportacyjnej do obozu zagłady w Treblince latem 1942. W sierpniu tego roku na polecenie Niemców wydał rozkaz, że każdy policjant żydowski musi doprowadzić na Umschlagplatz pięć osób^[5].

Był osobą znienawidzoną w dzielnicy zamkniętej^[2]. Zginął 29 października 1942 w wyniku zamachu przeprowadzonego przez Żydowską Organizację Bojową (ŻOB). Został zastrzelony przez Eliasza Różańskiego na ulicy Gęsiej w Warszawie, w drodze powrotnej z komendy do domu (trasa ta wyśledzona została wcześniej przez Emilię Landau i Israela Gutmana). Była to pierwsza egzekucja przeprowadzona przez ŻOB^[6].

Jest pochowany w alei głównej cmentarza żydowskiego przy ulicy Okopowej (kwatera 12a, rząd 1, nr 2)^[7]. Obok Lejkina pochowano jego córkę Idę (29 września−13 grudnia 1942)^[2].

Przypisy

1. Michał Grynberg (oprac.): Pamiętniki z getta warszawskiego. Fragmenty i regesty. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 154. ISBN 83-01-08364-6.
2. Jan Jagielski: Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej 49/51. Zeszyt I. Kwatery przy Alei Głównej. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami i Społeczny Komitet Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej w Polsce, 1996, s. 30.
3. Rafał Żebrowski: Lejkin Jakub. [w:] Delet [on-line]. [dostęp 2024-02-24].
4. Barbara Engelking, Jacek Leociak: Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013, s. 7224. ISBN 978-83-63444-27-3.
5. Henryk Makower: Pamiętnik z getta warszawskiego październik 1940–styczeń 1943. Wrocław: Ossolineum, 1987, s. 93. ISBN 83-04-02260-5.
6. Martyna Rusianiak-Karwat: Biogramy [w:] Marek Edelman, Nieznane zapiski o getcie warszawskim. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk i Zeszyty Literackie, 2017, s. 181. ISBN 978-83-64091-91-9.
7. Grób Jakuba Lejkina w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie

Bibliografia

• Jan Jagielski: Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej 49/51. Z. 1, Kwatery przy Alei Głównej. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami. Społeczny Komitet Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej w Polsce, 1996, s. 30. ISBN 83-90-66296-5.

Linki zewnętrzne

• Jakub Lejkin. Getto Warszawskie. [dostęp 2009-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-27)].