Loading AI tools
Izrael w Egipcie (ang. Israel in Egypt) – poemat angielskiego poety romantycznego Edwina Atherstone’a, oparty na biblijnej Księdze Wyjścia, opowiadający o ucieczce Izraelitów z niewoli u faraona. Utwór, którego głównym bohaterem jest Mojżesz, należy do najdłuższych eposów napisanych w języku angielskim.
Jakość tego artykułu od 2024-03 jest obniżona przez użyte w nim pustosłowie.
Izrael w Egipcie jest dziełem bardzo obszernym. Składa się z dwudziestu siedmiu ksiąg[1] i liczy blisko dwadzieścia tysięcy wersów[2]. Utwór został wydany w roku 1861, a więc po czterdziestu latach od debiutu pisarza. Stanowi on rozwinięcie motywów przedstawionych w drugiej księdze Starego Testamentu. Opisuje historię Mojżesza, którego Bóg wybrał na wyzwoliciela Narodu Wybranego z niewoli egipskiej. Epos rozpoczyna się opisem wygasłej gwiazdy. W tym wstępie poeta odwołuje się do ustaleń dziewiętnastowiecznej nauki, zwłaszcza astronomii i paleontologii, porównując wystygły rdzeń gwiazdy do szkieletu mastodonta. Gwiazda ta staje się mieszkaniem upadłych aniołów, wypędzonych sprzed oblicza Boga za ich nieposłuszeństwo.
Izrael w Egipcie był ostatnim wielkim przedsięwzięciem Edwina Atherstone’a w dziedzinie epiki wierszowanej[3][4]. Po wydaniu poematu w 1861 roku autor zajął się poszerzaniem Upadku Niniwy[5], przez co utwór ten stał się rzeczywiście dziełem życia poety, jak to określił recenzent ze Spectatora[6]. Izrael w Egipcie jest niewątpliwie eposem, ponieważ pokazuje naród w przełomowej dla niego chwili oraz jego przywódcę, co stanowi cechę charakterystyczną tego gatunku[7].
Izrael w Egipcie bazuje na biblijnym opisie życia Mojżesza i jego działalności w Egipcie, przekazanym w Księdze Wyjścia. Punktem odniesienia dla eposu Atherstone’a jest również Raj utracony Johna Miltona, opowiadający o buncie aniołów i grzechu pierworodnym. Między dziełami tych obu poetów zachodzą liczne podobieństwa, zarówno w sferze formy, jak i treści. Anonimowy recenzent Upadku Niniwy zestawił ich, podkreślając, że autor Raju utraconego jest większym poetą niż twórca poematu o zdobyciu asyryjskiej stolicy[8].
Izrael w Egipcie jest też prawdopodobnie ostatnim tak długim i tak konsekwentnie opartym na przekazie Pisma Świętego utworem w literaturze angielskiej[3]. Przemysław Mroczkowski stwierdził, iż Anglicy, jakkolwiek wychowani na Biblii, w XIX wieku jako pierwsi zaczęli wątpić w prawdziwość jej przekazu[9], w czym ważną rolę odegrał Charles Darwin i jego teoria ewolucji[10]. Odwrót od Pisma Świętego skutkował dużo mniejszym niż wcześniej zaangażowaniem poetów w tworzenie wierszy i poematów nawiązujących do motywów ze Starego i Nowego Testamentu. Historia opisana w Księdze Wyjścia była inspiracją dla bardzo wielu twórców, literatów, malarzy i muzyków (a w wieku XX również filmowców), w tym dla Georga Friedricha Händla, kompozytora oratorium Israel in Egypt[11]. Współcześnie wyjście z Egiptu stało się tematem serialu Mojżesz prawodawca[12] z Burtem Lancasterem w roli głównej.
![Thumb](#/media/Plik:"Paradise_Lost",_de_John_Milton,_édition_originale_de_1667..jpg)
Izrael w Egipcie, podobnie jak inne poematy epickie Atherstone’a (Ostatnie dni Herkulanum i monumentalny Upadek Niniwy), został napisany wierszem białym, czyli blank versem[13], to znaczy nierymowanym pentametrem jambicznym – mówiąc prościej dziesięciozgłoskowcem, w którym akcenty padają na parzyste sylaby wersu. Stosując blank verse Atherstone nawiązuje do długiej tradycji wykorzystywania tego typu wiersza w angielskiej twórczości epickiej i dramatycznej, zapoczątkowanej w połowie szesnastego wieku przez Henry’ego Howarda, hrabiego Surrey[14] i kontynuowanej przez Thomasa Kyda[15], Christophera Marlowe'a[14], Williama Shakespeare’a[14], Johna Miltona[14] (w Raju utraconym)[16] i Johna Keatsa[17].
W utworze swym Atherstone stosuje długie wyliczenia, na przykład: Our horses, oxen, houses, mules, or dogs (Księga piętnasta), albo: Over the sprightly youths, and haughty men; Over all rulers, judges, princes, priests. Autor posługuje się też paralelizmem składniowym wprowadzanym anaforą[18], czyli powtarzaniem tego samego słowa na początku kolejnych wersów. Niekiedy w poemacie można spotkać również epiforę[19], czyli powtarzanie słowa na końcu wersu. Poeta wykorzystuje też budujące napięcie sekwencje pytań i odpowiedzi. Urozmaica składniowy tok wiersza stosując przerzutnię (enjambment)[20], na przykład By the Omnipotent sent,/Nought can I fear (Księga piąta).
Ozdobnikiem bywa u Atherstone’a aliteracja[21], czyli zestawianie słów rozpoczynających się tą samą głoską[22]: Sesostris, Splendor of the Sun (Księga trzecia), mere mortal means (Księga siedemnasta), Flame-faced, and frenzy--eyed, he started up (Księga szesnasta), Omnipotent,/Omniscient, Omnipresent, evermore! (Księga ósma).
Poeta wykorzystuje też rozbudowane, tak zwane homeryckie porównania. Niektóre z nich stanowią dłuższy fragment tekstu, jak np. w Księdze czternastej, gdzie jedna z plag zesłanych przez Boga przyrównana została do wybuchu sycylijskiej Etny.
Zarys akcji eposu został przejęty ze Starego Testamentu. Tematem jest walka Mojżesza o uwolnienie Żydów z niewoli w Egipcie, gdzie byli wykorzystywani jako siła robocza przy realizacji ambitnych projektów władcy. Wersety trzynasty i czternasty Księgi Wyjścia mówią, że Egipcjanie zmuszali Izraelitów do ciężkiej pracy, zwłaszcza przy wyrobie cegieł[23]. Głównym motywem eposu są opisane w Biblii plagi egipskie, na przykład gradobicie przedstawione w Księdze osiemnastej.
Ważne miejsce zajmują opisy tego, w jaki sposób Mojżesz lub Aaron dokonują cudów. Przykładem może być chwila, kiedy Aaron uderzeniem kostura w ziemię z pyłu stwarza pasożyty. Kulminacyjny moment stanowi przeprawa przez Morze Czerwone, które rozstępuje się przez Izraelitami.
- Mojżesz jest głównym bohaterem poematu. W Księdze pierwszej jest wspomniany jako dziecko w cudowny sposób uratowane od śmierci w kołysce puszczonej na wodę[24] i odnalezionej przez córkę władcy Egiptu:
- Aaron jest bratem Mojżesza i jego wiernym towarzyszem w wypełnianiu Bożych rozkazów. Mojżesz rozmawia z faraonem prawie zawsze w obecności Aarona.
- Faraon, Sesostris, jest władcą absolutnym, nieznoszącym sprzeciwu. Nie zamierza uwolnić on Izraelitów. Nie reaguje ani na argumenty przedstawiane przez Mojżesza, ani na plagi zesłane przez Boga. Atherstone podkreśla, podobnie jak Milton w Raju utraconym, rolę Kusiciela, upadłego anioła, który podjudza Faraona i innych Egipcjan do nienawiści wobec Mojżesza, Aarona i całego narodu izraelskiego.
- W utworze przedstawione są również liczne inne osoby, przede wszystkim książęta, dworzanie faraona, egipscy kapłani, czarownicy, sędziowie, zarządcy, żołnierze, jak również Izraelici.
Wielka epika historyczna pozostaje w związku z aktualnymi sprawami określonej społeczności. W przypadku Brytyjczyków, jak to podkreśla Przemysław Mroczkowski[25], odwoływanie się do tradycji biblijnej budowało mit bycia narodem wybranym w czasach nowożytnych na wzór Izraelitów w starożytności. Mroczkowski dodaje, że takie myślenie było niezwykle groźne, ponieważ mogło prowadzić do nacjonalizmu[25]. Trzeba dodać, że w ewangelickiej kulturze anglosaskiej mocniej niż w katolicyzmie nawiązywano do Starego Testamentu, czego wyrazem jest do dzisiaj nadawanie dzieciom imion patriarchów i proroków[26], jak na przykład Abraham (Abraham Lincoln), Dawid (David Bowie), Aaron (Aaron Spelling), czy Eliasz (Elijah Wood), jak również Mojżesz (John Moses Browning).
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
