Izmir

Izmir^[2] (tur. İzmir; hist. Smyrna^[2], gr. Σμύρνη) – miasto portowe w zachodniej Turcji nad Zatoką Izmirską, stolica prowincji (ilu) Izmir. Trzecie miasto pod względem wielkości w Turcji, liczące ponad 4,2 mln mieszkańców. Ważny ośrodek handlowy i przemysłowy Turcji: huta żelaza, rafineria ropy naftowej, zakłady tytoniowe, włókiennicze i cementowe. Drugi port handlowy po Stambule. W Izmirze odbywają się największe na Bliskim Wschodzie Międzynarodowe Targi Izmirskie. Siedziba dowództwa południowo-wschodnich kontyngentów NATO.

Izmir

İzmir

Państwo	Turcja
Prowincja	Izmir
Burmistrz	Cemil Tugay (CHP)
Wysokość	2-30 m n.p.m.
Populacja (2021) • liczba ludności	4 425 789[1]
Nr kierunkowy	(+90) 232
Kod pocztowy	35xxx
Tablice rejestracyjne	35
Położenie na mapie Turcji Izmir
38°26′N 27°09′E
Strona internetowa

Ludność

Liczba mieszkańców:

• 1960 – 370 900
• 1980 – 530 064
• 1985 – 946 225
• 1990 – 1 757 414
• 1997 – 2 058 972
• 2000 – 2 232 265
• 2003 – 2 398 200
• 2007 – 3 097 000
• 2016 – 4 223 545
• 2021 – 4 425 789

Historia

Wyzwolenie Izmiru, obraz Ahmeta Ziya Akbuluta upamiętniający wydarzenia z 9 września 1922

Pożar Smyrny. Fotografia wykonana z pokładu okrętu włoskiego

Początki osadnictwa na terenie Izmiru sięgają 3000 roku p.n.e.^[3] Zapewne w X wieku p.n.e. Jonowie zajęli Zatokę Smyrneńską, wypędzając eolskich osadników i zbudowali miasto^[4]. Rozkwitające miasto zostało zburzone prawdopodobnie w roku 575 p.n.e. przez lidyjskiego króla Alyattesa II^[5].

Czasy Aleksandra Wielkiego przyniosły miastu rozkwit. Kazał on wybudować twierdzę na wzgórzu Pagus, a u jej podnóża nowe miasto, do którego przesiedlił mieszkańców dawnej Smyrny^[3]. Odbudowane w pierwszej połowie IV w. p.n.e. przez Antygona I, a następnie rozbudowywane przez Lizymacha miasto, stało się głównym ośrodkiem handlowym w Azji Mniejszej^[3]. W czasach rzymskiego i bizantyjskiego panowania miasto wciąż się rozwijało^{[potrzebny przypis]}. W 129 roku p.n.e. liczyło około 100 tysięcy mieszkańców i było znanym ośrodkiem handlowym^{[potrzebny przypis]}. W roku 178 n.e. miasto przeżyło największe w swej historii trzęsienie ziemi^{[potrzebny przypis]}. Z polecenia Marka Aureliusza zostało odbudowane w ciągu trzech lat^{[potrzebny przypis]}. Już wcześniej zaczęli się tu pojawiać pierwsi chrześcijanie. To tutaj znajdował się jeden z siedmiu Kościołów Azji wzmiankowany w Apokalipsie św. Jana^[6], a pierwszym biskupem tutejszej gminy chrześcijańskiej był św. Polikarp^[7], który z rozkazu rzymskiego namiestnika został w 153 r. spalony na stosie. Dzięki temu, że była tu silna wspólnota chrześcijańska, w czasach bizantyjskich rezydował tu metropolita podległy tylko patriarsze^{[potrzebny przypis]}.

W VII w. miasto przeżywało częste najazdy Arabów, ale padło dopiero w XI w. na skutek naporu Turków seldżuckich i pozostawało w ich władaniu przez około 20 lat, aż do czasu, kiedy odbiła je z ich rąk armia cesarska^{[potrzebny przypis]}. Pod koniec XII w. władali Smyrną Genueńczycy korzystając z ogromnych walorów tutejszego portu. Władzę nad miastem stracili jednak po kilkudziesięciu latach na rzecz Turków z emiratu Aydin^{[potrzebny przypis]}. W latach 1344–1403 należało do zakonu joannitów^{[potrzebny przypis]}. W 1403 zostało zdobyte i zniszczone przez mongolskie wojska Timura^{[potrzebny przypis]}.

W roku 1415 miasto przeszło w posiadanie Imperium Osmańskiego. Zdobywcy zmienili jego nazwę na Izmir. Za Sulejmana Wspaniałego, w celu rozwoju handlu, Europejczycy otrzymywali pozwolenia na swobodny handel i na osiedlanie się w mieście^[8]. Wkrótce Izmir stał się miastem kosmopolitycznym.

Po przegranej przez Imperium I wojnie światowej miasto w wyniku wojny grecko-tureckiej zostało zajęte przez Greków, co zostało usankcjonowane układem w Sèvres (1920). 9 września 1922 r. Izmir został zajęty przez wojska Atatürka i poważnie zniszczony, mimo wcześniejszego o kilka dni opuszczenia go przez wojska greckie^[9]. Pomimo rozkazu wydanego przez Kemala Atatürka zabraniającego zabijania osób cywilnych, w czasie tureckiego zajmowania miasta doszło do rzezi znajdującej się tam ludności greckiej i ormiańskiej, szacowanej na około 100 000 ludzi. Brutalnie zamordowany został biskup Patriarchatu Konstantynopolitańskiego Chryzostom ze Smyrny^[10]. W dniach 13-17 września 1922 doszło do wielkiego pożaru, w wyniku którego zniszczona została znaczna część miasta zamieszkiwanego przez chrześcijan (oszczędzone zostały dzielnice turecka i żydowska)^[11]. Traktatem pokojowym w Lozannie w 1923 roku Izmir z powrotem został przyznany Turcji. Zgodnie z osobnym porozumieniem pomiędzy Grecją i Turcją nastąpiła wymiana ludności, dlatego miasto jest dziś zamieszkane głównie przez Turków^[12].

W roku 2005 miasto gościło uczestników letniej uniwersjady.

Muzea

• Muzeum Archeologiczne

Miasta partnerskie[13]

• Baku, Azerbejdżan
• Biszkek, Kirgistan (1991)
• Wołgograd, Rosja (2006)
• Buchara, Uzbekistan (1992)
• Mumbaj, Indie
• Brema, Niemcy
• Famagusta, Cypr Północny
• Long Beach, Stany Zjednoczone
• Melbourne, Australia
• Neapol, Włochy
• Samarkanda, Uzbekistan
• Seattle, Stany Zjednoczone
• Tampa, Stany Zjednoczone
• Tel Awiw, Izrael

Linki zewnętrzne

• İzmir/Przewodnik po mieście