Izium
miasto na Ukrainie w obwodzie charkowskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Izium (ukr. Ізю́м) – miasto we wschodniej Ukrainie, w obwodzie charkowskim, nad Dońcem i przy ujściu rzek Mokrego i Suchego Iziumca.
 | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Powierzchnia |
43,6 km² | ||||
| Wysokość |
71 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380 4736 | ||||
| Kod pocztowy |
64300–64318 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
АХ, КХ | ||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
Położenie na mapie obwodu charkowskiego  | |||||
 49°12′N 37°15′E | |||||
| Strona internetowa | |||||
Geneza nazwy miasta jest sporna. Sformułowano następujące hipotezy[2]:
- nazwa pochodzi od tatarskiego słowa oznaczającego winogrona (tat. üzüm), znajdujące się w herbie i fladze;
- jest zmodyfikowaną wersją dawnego, tatarskiego terminu o podobnym brzmieniu, oznaczającego przeprawę przez rzekę;
- pochodzi od rzeki Iziumec (ukr. Ізюмець), dopływu Dońca.
W językach ukraińskim i rosyjskim termin „izium” oznacza rodzynki.
Pierwsza wzmianka pochodzi z 1571 roku i odnosi się do posterunku strażniczego, zlokalizowanego na terenie dzisiejszego miasta[2]. Do 1651 roku Izium był kilkukrotnie wspominany w kronikach, z uwagi na fortyfikację, zbudowaną na górze Kremeneć[2].
Izium został założony w 1681 roku, za panowania cara Fiodora III Romanowa, przez pułkownika charkowskiego Grzegorza Doniec-Zacharzewskiego, dla obrony przed napadami tatarskimi. Należał początkowo do pułku charkowskiego, lecz niedługo potem utworzył się w nim oddzielny pułk słobodzki (nazwany iziumskim), do którego przyłączono od charkowskiego część gruntów, lasów i innych przynależności.
W czasie wojny z Turkami w latach 1736–1739 z Iziumu, rzekami Dońcem i Donem, dostarczano dla armii prowiant i zaopatrzenie. W 1765 Izium uzyskał status miasta prowincjonalnego guberni słobodzko-ukraińskiej. W 1780, przy otwarciu namiestnictwa charkowskiego, wszedł do składu tegoż jako miasto powiatowe[3].
Od drugiej połowy XIX wieku w mieście powstawały zakłady przemysłowe. W 1910 roku w Iziumie otwarto stacje kolejową, przebiegającą na trasie Charków – Donbas[4]. W 1917 roku powstała fabryka szkła optycznego[4]. W 1956 roku otwarto zakład optyczno-mechaniczny, wyspecjalizowany w produkcji szkła do okularów, który odpowiadał za wytwarzanie do 48% szkieł na potrzeby okulistyki w ówczesnym Związku Radzieckim[5].
Inwazja Rosji na Ukrainę w 2022
Podczas inwazji Rosji na Ukrainę, od 28 lutego 2022, toczyły się walki o Izium, które doprowadziły do znacznego zniszczenia miasta[6][7]. Ołeksij Daniłow, sekretarz Rady Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony Ukrainy, poinformował, że spadło na nie 476 rosyjskich rakiet[8]. W marcu wojska rosyjskie zniszczyły wszystkie placówki medyczne[9]. W szkole nr 2 znajdowała się rosyjska baza wojskowa[10]. Od 1 kwietnia Izium pozostawał pod kontrolą sił rosyjskich[11]. 14 kwietnia siły ukraińskie wysadziły iziumski most, po którym poruszała się kolumna wojsk rosyjskich[12][13].
Podczas walk o Izium w mieście nie było prądu, ogrzewania i wody. Komunikacja i łączność były utrudnione. W wyniku ostrzału Rosjanie zniszczyli wieżę telewizyjną[14]. Część ludności udało się ewakuować. Wedle Amnesty International 9 i 10 marca ewakuowano 2250 cywilów[15]. Lokalne władze szacowały, że zniszczeniu bądź uszkodzeniu uległo 80% budynków mieszkalnych[16].
Wojska ukraińskie wkroczyły do Iziumu 10 września, podczas kontrofensywy, i wyparły siły rosyjskie[17][18]. 15 września Ministerstwo Obrony Ukrainy poinformowało, że w mieście odkryto masowe groby, w których było 440 ciał[19]. Część ekshumowanych zwłok miała związane ręce lub ślady tortur[20][21][22]. Większość ofiar stanowili cywile[23]. Po ekshumacji Ihor Kłymenko (komendant główny policji Ukrainy) poinformował, że z grobów wydobyto zwłoki: 215 kobiet, 194 mężczyzn, 5 dzieci, 22 żołnierzy i szczątki 11 osób[24]. Wśród zabitych wojskowych znajdowali się żołnierze 93 Samodzielnej Brygady Zmechanizowanej „Chołodnyj Jar”[25]. ONZ zapowiedziało wysłanie misji w celu zbadania okoliczności śmierci ofiar[26]. Dmitrij Pieskow zaprzeczył udziałowi strony rosyjskiej w sprawie[27]. 25 września 2022 roku Wołodymyr Zełenski poinformował, że w pobliżu Izium znaleziono kolejne dwa masowe groby, w których rozpoczęto prace ekshumacyjne[24][28].
W 2021 w Iziumie mieszkało 45 884 osób. Podczas okupacji w 2022 liczba ta spadła do około 10 000. Radny Maksym Strelnykow poinformował, że śmierć poniosło minimum 1000 cywilów[9].
W mieście rozwinął się przemysł spożywczy, optyczny oraz meblarski[29].
Na górze Kremeneć, w najwyższym punkcie miasta (218 m n.p.m.) znajduje się zespół pomnikowy, między innymi pomnik ofiar wielkiego głodu na Ukrainie. Najstarsze rzeźby, pochodzące z połowy XII wieku (tak zwane baby kamienne), zostały wykonane przez plemiona koczownicze. Dawniej stała tu drewniana twierdza, zbudowana w 1681 roku, z której zachowały się fragmenty wału i fosy[30].
W Iziumie znajdują się zabytkowe budynki sakralne[31][2]:
- Sobór Przemienienia Pańskiego (ukr. Свято-Преображенський собор) zbudowany w 1684 roku w stylu barokowym;
- Cerkiew św. Mikołaja z połowy XVIII wieku, wybudowana w większości z datków mieszkańców w miejsce poprzedniej, drewnianej cerkwi, która spłonęła w pożarze;
- Cerkiew św. Barbary z 1820 roku;
- Sobór Wniebowstąpienia (ukr. Свято-Вознесенський собор).
Uszkodzone i zniszczone zabytki
UNESCO i Ministerstwo Kultury Ukrainy poinformowały, że sobór Wniebowstąpienia został uszkodzony podczas walk o Izium[32][33]. Budynek lokalnego muzeum historycznego został częściowo zniszczony i pozbawiony dachu w marcu 2022 roku, ale eksponaty się zachowały[34]. Egzemplarz Ewangelii z 1707 roku uratowała przed zniszczeniem pracownica muzeum, która ukryła go podczas ostrzałów[34]. Znacznemu uszkodzeniu uległ natomiast zabytkowy budynek szkoły z 1882 roku (współcześnie szkoła nr 4). Ministerstwo Kultury Ukrainy poinformowało, że rosyjski ostrzał zniszczył jedną z dwunastowiecznych, kamiennych rzeźb na górze Kremeneć, zaś częściowemu uszkodzeniu uległ również pobliski pomnik bohaterów II wojny światowej[35][36].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
