Isma’il Sidki

Isma’il Sidki, arab. ‏إسماعيل صدقي‎ (ur. 15 czerwca 1875, zm. 9 lipca 1950) – egipski polityk, premier kraju w latach 1930–1933 oraz w 1946.

Isma’il Sidki

Isma’il Sidki (1932)
Data urodzenia	15 czerwca 1875
Data śmierci	9 lipca 1950
Premier Egiptu
Okres	od 17 lutego 1946 do 9 grudnia 1946
Przynależność polityczna	Partia Ludowa
Poprzednik	Mahmud Fahmi an-Nukraszi
Następca	Mahmud Fahmi an-Nukraszi
Premier Egiptu
Okres	od 20 czerwca 1930 do 22 września 1933
Przynależność polityczna	Partia Ludowa
Poprzednik	Mustafa an-Nahhas
Następca	Abd al-Fattah Jahja

Życiorys

Wczesna działalność

Pochodził z zamożnej i blisko związanej z królewskim dworem rodziny^[1]. Z wykształcenia był prawnikiem^[2], ukończył szkołę prawa w Kairze; w czasie studiów zajmował się dziennikarstwem^[1]. Po uzyskaniu dyplomu końcowego podjął pracę jako urzędnik i w 1908 został sekretarzem generalnym Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Przeszedł następnie do resortu spraw zagranicznych, po czym został ministrem rolnictwa, a następnie ministrem wakfów^[1]. W latach I wojny światowej stanął na czele Komisji Handlu i Przemysłu, której zadaniem było dokonanie diagnozy stanu egipskiej ekonomii^[1].

Działalność w latach 1919–1930

Działał w partii Wafd. 8 marca 1919 za kwestionowanie praw Wielkiej Brytanii do protektoratu nad Egiptem został razem z liderem Wafdu Sadem Zaghlulem oraz z Wisą Wasifem i Muhammadem Mahmudem internowany na Malcie^[3], skąd przewieziono go na Seszele^[4]. Zostali zwolnieni po pięciu dniach po masowych protestach w ich obronie, jakie wybuchły w Kairze^[5]. Po zwolnieniu Sidki razem z Zaghlulem był w delegacji Wafdu, która w Paryżu domagała się udziału w konferencji wersalskiej, nie została jednak dopuszczona do przedstawienia postulatów egipskiego ruchu narodowego. Szybko po tym wydarzeniu wystąpił z Wafdu i przeszedł na pozycje probrytyjskie, co uzasadniał potrzebą prowadzenia realistycznej polityki, a co w ocenie jego przeciwników wynikało z oportunizmu i chęci ukrycia nielegalnych interesów^[1]. W kolejnych latach, do 1930, działał w Partii Liberalno-Konstytucyjnej^[1].

Był faktycznym autorem deklaracji przedstawionej przez Wielką Brytanię 28 lutego 1922, w której Egipt został uznany za niezawisłe państwo, z czterema zastrzeżeniami. Brytyjczycy zachowywali prawo do obrony Egiptu przed zewnętrzną agresją, kontroli brytyjskich połączeń komunikacyjnych na terenie kraju, opieki nad cudzoziemcami i ich interesami na terenie kraju, kontroli sytuacji w Sudanie^[6]. W 1922 wszedł do rządu Abd al-Chalika Sarwata^[1]. Bez powodzenia kandydował w wyborach parlamentarnych w 1923, zdecydowanie wygranych przez Wafd^[7]. W roku następnym wszedł do rządu Ahmada Ziwara jako minister spraw wewnętrznych^[8] i odgrywał w nim kluczową rolę^[1]. Był przeciwnikiem egipskiej konstytucji i negatywnie oceniał parlamentaryzm w ogóle, toteż w 1928 król Fuad I nie powołał go na premiera, preferując bardziej umiarkowanego Muhammada Mahmuda. Sidki okazał się natomiast doskonałym kandydatem na szefa rządu w 1930, gdy król był już zdecydowany przejąć władzę autorytarną dla siebie i rządu^[1].

Pierwszy rząd

Sidki wystąpił z partii po objęciu stanowiska, by uchodzić za polityka niezależnego. Jedną z jego pierwszych decyzji było rozwiązanie parlamentu, co doprowadziło do ostrego konfliktu z nim samym (przewodniczący parlamentu Wisa Wasif odmówił odczytania dekretu premiera jako niekonstytucyjnego), a następnie do wybuchu zamieszek w miastach i na wsiach. Po stronie rządu pozostała jedynie grupa przekupionych deputowanych. Premier stłumił protesty, nakładając na zwolenników Wafdu na wsi wysokie grzywny i rozpędzając manifestacje. Bez powodzenia starał się pozyskać poparcie Partii Liberalno-Konstytucyjnej. Jego polityka była również przedmiotem krytyki Ligi Praw Człowieka, natomiast rząd brytyjski nie reagował^[1]. Aby odzyskać poparcie, Sidki starał się poprawić kondycję gospodarki egipskiej, nadwątloną kryzysem światowym. Otworzył w Egipcie oddziały banków francuskich, które udzielały nisko oprocentowanych pożyczek. W nadziei na rychłą poprawę koniunktury rząd skupywał i składował bawełnę, jak również przystąpił do budowy wielkich zakładów włókienniczych w Al-Mahalla al-Kubra, otwartych jeszcze w 1930. Rządowy protekcjonizm objął również import – wybrane towary zagraniczne obłożono nawet 80-procentowym cłem^[1].

27 października 1930 premier ogłosił nową konstytucję, znacząco poszerzającą uprawnienia króla i rządu. Spotkała się ona z gwałtowną krytyką prasy i partii opozycyjnych. Rozpoczęła się kampania wyborcza do nowego parlamentu, w czasie której zabroniono zgromadzeń, a wystąpienia polityków opozycyjnych były niemalże uniemożliwiane. Ostatecznie Partia Liberalno-Konstytucyjna i Wafd zbojkotowały elekcję i zwycięstwo odniosła nowa partia rządowa, powołany przez Sidkiego Lud. Działalność organizacji politycznych nieprzychylnych rządowi maksymalnie ograniczono, Sidki konsolidował swoją władzę za pomocą represji. Z czasem otwarcie zaczął dążyć do skupienia pełni kontroli nad krajem we własnych rękach. Usunął z rządu Alego Mahira (według innych źródeł minister sprawiedliwości Mahir sam podał się do dymisji, protestując przeciwko łamaniu prawa^[9]) i Abd al-Fattaha Jahję, sam został ministrem finansów i ministrem spraw wewnętrznych. Opozycję zwalczał aresztowaniami, zakazami publikacji prasowych, prowokacjami policyjnymi, równocześnie jednak sam tracił autorytet, gdyż niepowodzenia rządu utożsamiano wyłącznie z jego działaniami. Wrogie mu środowiska polityczne, pozbawione możliwości demokratycznego udziału w życiu politycznym, zaczęły stosować w walce z rządem metody nielegalne, dokonując zamachów na urzędników i siedziby urzędów^[1].

Początkowo Wielka Brytania nie ustosunkowała się do autorytarnych dążeń Sidkiego. Brytyjczycy utrzymywali kontakty zarówno z premierem, jak i ze skupioną wokół Mustafy an-Nahhasa opozycją. Wzrost niepokojów społecznych i coraz brutalniejsza walka o władzę skłoniły ich jednak do zmiany stanowiska. Z coraz większą niechęcią poczynania Sidkiego obserwował także król, który ostatecznie zdymisjonował Sidkiego we wrześniu 1933, a na nowego premiera powołał usuniętego wcześniej z ministerstwa finansów Jahję^[1].

Drugi rząd

Po raz drugi stanął na czele rządu w 1946, po dymisji an-Nukrasziego, któremu zarzucono brak zdecydowania w dążeniu do całkowitego uniezależnienia się Egiptu od Wielkiej Brytanii^[10]. Jako premier brał udział w rokowaniach egipsko-brytyjskich w sprawie rewizji traktatu sprzed dziesięciu lat. Odrzucił brytyjską propozycję wycofania wojsk z całego Egiptu przy zachowaniu sojuszu obydwu państw i utworzeniu Wspólnej Rady Obrony, wyłącznego prawa Wielkiej Brytanii do sprzedaży Egiptowi sprzętu wojskowego, zachowaniu prawa Brytyjczyków do tranzytu wojsk oraz uczestnictwa w regionalnej kwaterze głównej wojsk ochraniających Kanał Sueski. Rozmowy przerwano w czerwcu 1946, jednak w październiku 1946 wznowiono je. W ostatecznie wypracowanej wersji układu zapowiedziano opuszczenie Egiptu przez wojska brytyjskie (z wyjątkiem strefy kanału) i utworzenie wspólnej rady obrony. Zachowano także kondominium egipsko-brytyjskie w Sudanie, ale z perspektywą nadania temu obszarowi samorządu, a następnie – niezależności od Kairu. Układ został źle przyjęty w Egipcie, przeciwko rządowi Sidkiego wspólnie wystąpili Wafd i Bracia Muzułmańscy^[10].

W sierpniu tego samego roku premier Egiptu rozmawiał z Elijjahu Sasonem z Agencji Żydowskiej. Zgodził się na jego propozycję utworzenia państwa żydowskiego w części Palestyny w zamian za poparcie dla Egiptu w jego staraniach o wyjazd wojsk brytyjskich z jego terytorium. Ostatecznie Wielka Brytania nie zgodziła się jednak na łączenie kwestii palestyńskiej i problemów Egiptu w rozmowach dotyczących przyszłości tego kraju. W 1947 Sidki odszedł ze stanowiska premiera, które ponownie objął an-Nukraszi; zmienił on całkowicie politykę egipską względem nowo utworzonego państwa Izrael^[11].

Przypisy

1. Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: Egipt. Stulecie przemian. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2006, s. 51–55. ISBN 978-83-89899-58-3.
2. Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: Egipt. Stulecie przemian. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2006, s. 15. ISBN 978-83-89899-58-3.
3. Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: Egipt. Stulecie przemian. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2006, s. 25. ISBN 978-83-89899-58-3.
4. A. Goldschmidt, Biographical Dictionary of Modern Egypt, Lynne Rieger Publishers 2000, ISBN 978-1-55587-229-8, s. 147.
5. Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: Egipt. Stulecie przemian. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2006, s. 26. ISBN 978-83-89899-58-3.
6. Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: Egipt. Stulecie przemian. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2006, s. 30. ISBN 978-83-89899-58-3.
7. Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: Egipt. Stulecie przemian. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2006, s. 36. ISBN 978-83-89899-58-3.
8. Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: Egipt. Stulecie przemian. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2006, s. 43. ISBN 978-83-89899-58-3.
9. Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: Egipt. Stulecie przemian. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2006, s. 57. ISBN 978-83-89899-58-3.
10. Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: Egipt. Stulecie przemian. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2006, s. 76–78. ISBN 978-83-89899-58-3.
11. Stępniewska-Holzer B., Holzer J.: Egipt. Stulecie przemian. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG, 2006, s. 79. ISBN 978-83-89899-58-3.

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000121415385
• VIAF: 82053000
• LCCN: n88151424
• GND: 119092573
• BnF: 14451295r, 170336155
• SUDOC: 159336139
• NTA: 120216981
• Open Library: OL826322A
• NUKAT: n2015155455
• J9U: 987007303734505171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: biography/Ismail-Sidqi