Irena Dubiska

Irena Stanisława Aniela Dubiska (ur. 26 września 1899 w Inowrocławiu^[1][2], zm. 1 czerwca 1989 w Warszawie) – polska skrzypaczka i pedagog.

Irena Dubiska

Data i miejsce urodzenia	26 września 1899 Inowrocław
Data i miejsce śmierci	1 czerwca 1989 Warszawa
Instrumenty	skrzypce
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	skrzypaczka, pedagog muzyczny
Odznaczenia

Grób Ireny Dubiskiej na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Życiorys

Urodziła się w rodzinie Edwarda i Władysławy z Jewasińskich^[3]. Była siostrą Ludomiry po mężu Grabianowskiej i Aleksandra (zm. 1939). Mając 5 lat rozpoczęła naukę gry na skrzypcach u Oskara Anderlika^[4]. Następnie uczyła się w Konserwatorium Muzycznym Juliusa Sterna w Berlinie pod kierunkiem Laury Helbling-Lafont (1905–1908) i Maxa Grünberga (1918–1912), które ukończyła uzyskując dyplom ze złotym medalem. Studia uzupełniające odbyła w latach 1917–1919 pod kierunkiem Bronisława Hubermana. Po 1920 konsultacji udzielał jej wybitny skrzypek i pedagog Carl Flesch^[4]. Zadebiutowała w 1908 w Wittenberdze, natomiast w 1919 debiutowała w Warszawie w koncercie pod dyrekcją Emila Młynarskiego. W latach 1919–1939 grała za granicą, głównie w Europie, m.in. w czasie plebiscytu na Górnym Śląsku dla robotników. W 1930 utworzyła Kwartet Polski (działał do 1939), w którym grała z Wandą Wiłkomirską, Kazimierzem Wiłkomirskim i Mieczysławem Szaleskim.

W okresie okupacji występowała w Warszawie w kawiarniach muzycznych Bolesława Woytowicza i Lardelliego oraz na tajnych koncertach. W 1943 podczas koncertu konspiracyjnego w Warszawie wykonała, wraz z Eugenią Umińską, Suitę na dwoje skrzypiec skomponowaną w tym samym roku przez Grażynę Bacewicz^[5]. Brała udział w powstaniu warszawskim jako wolontariuszka przy pracach pomocniczych, grała także dla rannych żołnierzy. Po upadku powstania udała się do Krakowa, gdzie zamieszkała u Władysławy Markiewiczówny^[4].

Była pierwszą wykonawczynią utworów skrzypcowych K. Szymanowskiego, z którym koncertowała w kraju i za granicą.

Od 1913 prowadziła działalność pedagogiczną, od 1919 była profesorem konserwatorium, a następnie PWSM w Warszawie. Od 1946 wykładała w PWSM w Łodzi. Wykształciła wielu wybitnych uczniów, m.in. Piotra Janowskiego, Wandę Wiłkomirską i Stefana Rachonia. Była jurorem konkursów skrzypcowych, m.in. Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. Henryka Wieniawskiego w Poznaniu, Międzynarodowego Konkursu Młodych Skrzypków w Lublinie, a także konkursów m.in. w Genewie, Lipsku i Bukareszcie.

W styczniu 1976 podpisała list protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej^[6].

Zmarła 1 czerwca 1989 w Warszawie wskutek szoku po brutalnym napadzie w swoim mieszkaniu^[4]. Pochowana na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera B17-7-2)^[7].

Ordery i odznaczenia

• Order Sztandaru Pracy I klasy (1959)^[8]
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski^[9]
• Order Sztandaru Pracy II klasy (22 lipca 1949)^[10]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1956)^[8]
• Złoty Krzyż Zasługi (1931)^[8]
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[11]
• Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony dla Kultury Narodowej” (1986)^[12]
• Złota Odznaka SPAM (1972)^[8]

Nagrody i wyróżnienia[8]

• Nagroda Państwowa II stopnia za całość działalności artystycznej i pedagogicznej (1955)^[13]
• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki (1964)
• Dyplom honorowy Fundacji E. Ysaÿe’a (1967)
• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia (1969)^[14]
• Tytuł Honorowej Obywatelki Poznania