Ichneumonka białoogonowa

Ichneumonka białoogonowa^[15], mangusta białoogonowa (Ichneumia albicauda) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny Herpestinae w obrębie rodziny mangustowatych (Herpestidae).

Ichneumonka białoogonowa

Ichneumia albicauda[1]
(G. Cuvier, 1829)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Podrząd	kotokształtne
Rodzina	mangustowate
Podrodzina	Herpestinae
Rodzaj	ichneumonka
Gatunek	ichneumonka białoogonowa
Synonimy Herpestes albicaudus G. Cuvier, 1829[2] Herpestes leucurus Hemprich & Ehrenberg, 1832[3] Ichneumia albescens I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1839[4] Herpestes loempo Temminck, 1853[5] Ichneumia nigricauda Pucheran, 1855[6] Ichneumia abuwudan Fitzinger & Heuglin, 1866[7] Herpestes grandis O. Thomas, 1890[8] Herpestes albicaudus loandae O. Thomas, 1904[9] Herpestes albicaudus ibeanus O. Thomas, 1904[10] Mungos albicaudus ferox Heller, 1913[11] Mungos albicaudus dialeucos Hollister, 1916[12] Ichneumia grandis haagneri Roberts, 1924[13]
Podgatunki
I. a. albicauda (G. Cuvier, 1829) I. a. dialeucos (Hollister, 1916) I. a. grandis (O. Thomas, 1890) I. a. ibeanus (O. Thomas, 1904) I. a. loandae (O. Thomas, 1904) I. a. loempo (Temminck, 1853)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[14]
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1829 roku francuski przyrodnik Georges Cuvier, nadając mu nazwę Herpestes albicaudus^[2]. Holotyp pochodził z południowej Afryki i Senegalu^[16]. Jedyny żyjący współcześnie przedstawiciel rodzaju ichneumonka^[15] (Ichneumia)^[16][17][18]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek	Oryginalna nazwa	Autor i rok opisu	Miejsce typowe
I. a. dialeucos	Mungos albicaudus dialeucos	Hollister, 1916	Góra Lololokwi, Kenia[19].
I. a. grandis	Herpestes grandis	O. Thomas, 1890	Thomas podał „albo nad Limpopo, albo w Zululand”; Roberts uściśla na Hectorspruit, w południowo-wschodnim Transwalu[20].
I. a. ibeanus	Herpestes albicaudus ibeanus	O. Thomas, 1904	Athi-ya-Maui (Stoni Athi), Kenia[21].
I. a. loandae	Herpestes albicaudus loandae	O. Thomas, 1904	Pungo Andongo, na wysokości 1200 m, północna Angola[22].
I. a. loempo	Herpestes loempo	Temminck, 1853	Temminck podaje „wybrzeże Gwinei”, lecz prawie z całą pewnością Ghana[23].

Ważność podgatunków jest wątpliwa i wymaga dalszych badań^[18]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają sześć podgatunków^[18].

Etymologia

• Ichneumia: gr. ιχνευμων ikhneumōn „tropiciel”^[24].
• albicauda: łac. albus „biały”; cauda „ogon”^[25].
• dialeucos: łac. dialeucos „zmieszany z białym, białawy”, od gr. διαλευκος dialeukos „całkiem biały”, od δια- dia- „dokładnie”; λευκος leukos „biały”^[26].
• grandis: łac. grandis „wielki”^[27].
• ibeanus: etymologia niejasna, Thomas nie podał etymologii nazwy gatunkowej^[10].
• loandae: Loanda / Luanda, Angola^[28].
• loempo: nazwa loempo „ludożerca” dla ichneumonki używane przez rdzenną ludność Gwinei^[5].

Zasięg występowania

Ichneumonka białoogonowa występuje w Afryce zamieszkując w zależności od podgatunku^[18]:

• I. albicauda albicauda – Senegal na wschód do wschodniego Sudanu, Erytrea i północna Somalia; także Półwysep Arabski.
• I. albicauda dialeucos – północna Kenia, południowa Somalia i południowa Etiopia.
• I. albicauda grandis – południowa Angola, Zambia, południowa Tanzania na południe do Południowej Afryki.
• I. albicauda ibeanus – Demokratyczna Republika Konga do centralnej Kenii.
• I. albicauda loandae – północna Angola i południowa Demokratyczna Republika Konga.
• I. albicauda loempo – Gwinea.

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 47–69 cm, długość ogona samic 39,2–48,5 cm, samców 34,6–47 cm, długość tylnej stopy samic 13–14,8 cm, samców 13–14,7 cm, długość ucha samic 3,7–5 cm, samców 4,2–5 cm; masa ciała samic 3,1–5 kg, samców 2,9–5,2 kg^[17]. Płowoszare ubarwienie ciała z białym zakończeniem ogona (stąd nazwa gatunku albicauda czyli białoogonowa).

Ekologia

Jest aktywna w nocy, spotykana pojedynczo lub w małych grupach rodzinnych. Biologia rozrodu tego gatunku jest słabo poznana. Zajmuje różne siedliska – od terenów leśnych po półpustynne, z wyjątkiem terenów wilgotnych i podmokłych. Ichneumonki białoogonowe są stosunkowo agresywne i terytorialne. Porozumiewają się, używając sygnałów akustycznych i zapachowych. Głównym pożywieniem ichneumonki białoogonowej są owady. Dietę uzupełnia drobnymi kręgowcami i owocami. Podobnie jak kuman wąskosmugi (Mungotictis decemlineata), również ichneumonka białoogonowa wydobywa pokarm zamknięty w twardej skorupce (np. ptasie jajo) uderzając nim o twardą powierzchnię.

W niewoli żyje do 12 lat. Długość życia w warunkach naturalnych nie jest znana.

Przypisy

1. Ichneumia albicauda, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
2. G. Cuvier: Le règne animal distribué d’après son organisation, pour servir de base à l’histoire naturelle des animaux et d’introduction à l’anatomie comparée. Wyd. Nouvelle édition rev. et aug. T. 1. Paris: Chez Déterville, 1829, s. 158. (fr.).
3. F.W. Hemprich & Ch.G. Ehrenberg: Symbolae physicae, seu, Icones et descriptiones corporum naturalium novorum aut minus cognitorum. T. 1: Zoologica. Cz. 2: Mammalium. Berolini: Ex Officina Academica, venditur a Mittlero, 1832, s. folios h, i, k, ryc. xii. (łac.).
4. I. Geoffroy Saint-Hilaire. Notice sur deux nouveaux genres de Mammifères carnassiers, les Ichneumies, du continent africain, et les Galidies, de Madagascar. „Comptes rendus hebdomadaires des séances de l’Académie des sciences”. 5, s. 580, 1837. (fr.).
5. C.J. Temminck: Esquisses zoologiques sur la côte de Guiné. I^e partie, les mammifères. Leiden: E.J. Brill, 1853, s. 31. (fr.).
6. J. Pucheran. Notes mammalogiques. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 2^e Série. 7, s. 394, 1855. (fr.).
7. T. von Heuglin & L.J.F.J. Fitzinger. Systematische Übersicht der Säugethiere Nordost - Afrika's mit Einschluß der arabischen Küste, des rothen Meeres, der Somáli- und der Nilquellen-Länder, südwärts bis zum vierten Grade nördlicher Breite. „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 54, s. 561, 1866. (niem.).
8. O. Thomas. On a new mungoose allied to Herpestes albicaudatus. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1889 (4), s. 622, 1889. (ang.).
9. Thomas 1904 ↓, s. 408.
10. Thomas 1904 ↓, s. 409 (przypis).
11. E. Heller. New Antelopes and Carnivores from British East Africa. „Smithsonian Miscellaneous Collection”. 61 (13), s. 11, 1914. (ang.).
12. N. Hollister. Descriptions of a new genus and eight new species and subspecies of African mammals. „Smithsonian miscellaneous collections”. 66 (1), s. 6, 1916. (ang.).
13. A. Roberts. Some additions to the list of South African mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 10, s. 68, 1924. (ang.).
14. E. Do LinhE.D.L. San E. Do LinhE.D.L., Ichneumia albicauda, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2021-3 [dostęp 2022-04-21] (ang.).
15. W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 146. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
16. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Ichneumia albicauda. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2019-10-02].
17. J.S. Gilchrist, A.P. Jennings, G. Veron & P. Cavallini (koordynator): Family Herpestidae (Mongooses). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 317. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
18. C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 414. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
19. Zijlstra ↓, s. N#42549.
20. Zijlstra ↓, s. N#42551.
21. Zijlstra ↓, s. N#42553.
22. Zijlstra ↓, s. N#42555.
23. Zijlstra ↓, s. N#42556.
24. T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 346, 1904. (ang.).
25. The Key to Scientific Names ↓, albicauda [dostęp 2022-04-21].
26. The Key to Scientific Names ↓, dialeucos [dostęp 2022-04-21].
27. The Key to Scientific Names ↓, grandis [dostęp 2022-04-21].
28. The Key to Scientific Names ↓, loandae [dostęp 2022-04-21].

Bibliografia

• O. Thomas. On mammals from northern Angola collected by Dr. W.J. Ansorge. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 13, s. 405–421, 1904. (ang.).
• T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
• T. Dewey & N. Greene: Ichneumia albicauda. (on-line), Animal Diversity Web, 1999. [dostęp 2008-01-01]. (ang.).
• D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Ichneumia albicauda. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2019-10-02].
• J.S. Zijlstra: Home. Hesperomys project. [dostęp 2022-04-21]. (ang.).
• The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

Identyfikatory zewnętrzne (takson):

• EoL: 127969
• GBIF: 2434150
• identyfikator iNaturalist: 41939
• ITIS: 621900
• NCBI: 205599
• identyfikator taksonu Fossilworks: 232856
• CoL: 3P8Z8