Historia budowy Rataj w Poznaniu

Historia budowy Nowej Dzielnicy Mieszkaniowej »Rataje«. Plany rozbudowy prawobrzeżnego Poznania powstały w latach 1945–1947. Na początku lat 50. XX wieku rozpisano konkurs na opracowanie projektów urbanistycznych tej części miasta. Prace zostały jednak przerwane z powodu pierwszeństwa innych projektów. Do zaniechanych koncepcji powrócono w latach 1958–1961. W 1962 został uchwalony „Plan ogólny zagospodarowania przestrzennego Poznania do roku 1980”, który przewidywał zabudowanie miasta na terenach Rataj i Winograd. Teren nowej dzielnicy ograniczony był Wartą (od zachodu), torami kolejowymi (od wschodu i południa) i jeziorem Malta (od północy). Historycznie istniały tam osady: Chartowo, Franowo, Rataje, Starołęka, Żegrze. Budowę rozpoczęto w 1966.

Założenie

Koncepcja budowy dzielnicy Rataje (Pawuła, Piwowarczyk, Schmidt)

Plany rozbudowy prawobrzeżnego Poznania powstały w latach 1945–1947^[1]. Na początku lat 50. XX wieku rozpisano konkurs na opracowanie projektów urbanistycznych tej części miasta. Prace zostały jednak przerwane z powodu pierwszeństwa innych projektów (m.in. odbudowa ze zniszczeń wojennych Śródmieścia) i w związku z tym ograniczenia funduszy na nowe osiedla, a także brakiem uzbrojenia terenów budowlanych. Zamierzenie budowlane Nowej Dzielnicy Mieszkaniowej „Rataje” można porównać z budową Gdyni, Nowej Huty lub Nowych Tychów^[a].

Do zaniechanych koncepcji, w myśl których Rataje miały się stać sypialnią dla robotników „Stomila” i Poznańskiej Fabryki Maszyn Żniwnych^[2], powrócono w latach 1958–1961. Plan ogólny „Rataj” opracował zespół Regina Pawuła, Zdzisław Piwowarczyk, Jerzy Schmidt w 1960. 2 maja 1962 w Poznańskim Przedsiębiorstwie Projektowania Budownictwa Miejskiego „Miastoprojekt” utworzono pracownię zajmującą się budową nowej dzielnicy Rataje (pracownia „Rataje”). Kierownikiem pracowni został Jan Wellenger, wraz z nim zespół projektowy tworzyli Jerzy Schmidt i Józef Gorzalski (główni autorzy planu ogólnego nie zostali zaangażowani do tego projektu)^[1].

Na początku lat 80. XX wieku podczas budowy Górnego Tarasu-Południe prace projektowe wykonywała także Spółdzielnia Projektowania i Usług Inwestycyjnych „Inwestprojekt”^[1].

Plan ogólny

Plan ogólny Rataj

"Plan ogólny zagospodarowania przestrzennego Poznania do roku 1980”^[3] przewidywał zabudowanie miasta na terenach Rataj i Winograd. Założenia planu wymagały sporządzenia dokumentacji projektowej:

• planu ogólnego dzielnicy w skali 1:5000
• planów szczegółowych w skali 1:2000
• planów koncepcyjnych w skali 1:1000
• planów realizacyjnych w skali 1:500

Plan ogólny opracował zespół Regina Pawuła, Zdzisław Piwowarczyk, Jerzy Schmidt. Został on zatwierdzony 26 października 1961 Uchwałą Prezydium Rady Narodowej. Planowana była budowa 27 osiedli mieszkaniowych (jednostek), każde po 4 700 mieszkańców^[b][4][5]. Kilka (cztery, ok. 15-20 tys. mieszkańców) jednostek sąsiedzkich stanowić miało zespół jednostek sąsiedzkich – zjednoczonych przestrzennie i poprzez wspólne urzędy, instytucje kultury, handlowe, polityczne, itp. Wielkość zespołu jednostek sąsiedzkich szacowano według średniego dystansu dojścia pieszego (ok. 500 m). Planowano uzyskać 7000 m² powierzchni mieszkaniowej z 1 ha. Pierwotnie liczba mieszkańców Rataj miała wynosić 105 000 (z rezerwą – możliwością rozbudowy do 120 000^[c]).

W 1970 Towarzystwo Urbanistów Polskich rozpisało konkurs na zagospodarowanie Górnego Tarasu Rataj – terenu o powierzchni 346 ha. Nie przyznano I nagrody. II nagrodę otrzymał zespół: T. Gałecki, L. Wejchert, K. Wejchert, M. Kaczmarek.

Charakterystyka terenu

Teren nowej dzielnicy ograniczony był Wartą (od zachodu), torami kolejowymi (od wschodu i południa) i jeziorem Malta (od północy). Historycznie istniały tam osady: Chartowo, Franowo, Rataje, Starołęka, Żegrze. Tereny te użytkowane były rolniczo, co utrudniałoby ewentualną zabudowę^[4].

Całość podzielona jest naturalnie na dwa tarasy: dolny (przy rzece) i górny (ok. 1,5 km od rzeki)^[5][4]. Różnica poziomów między lustrem Warty a pierwszym tarasem wynosi ok. 13, a między dolnym a górnym tarasem – 15 m^[4].

Komunikacja

Planowane były główne arterie komunikacyjne w obrębie nowej dzielnicy: Aleja Hetmańska, ul. Zamenhofa, ul. Starołęcka^[d], ul. Walecka^[e], ul. Obotrycka^[f]. Połączenie z lewobrzeżnym Poznaniem zapewniały most Marchlewskiego i most Rocha. Trzecia przeprawa miała zostać wybudowana w ciągu ulicy Hetmańskiej.

Plany szczegółowe

Plan szczegółowy jednostki A-3

Zlecono pracowni „Miastoprojekt” opracowanie planów szczegółowych nowych osiedli dolnego tarasu Rataj. Pracownia opracowała 3 takie projekty, jeden projekt opracowała także Dyrekcja Budowy Osiedli Robotniczych. Te 4 projekty przedłożono Wydziałowi Budownictwa Urbanistyki i Architektury. Główny architekt miasta zalecił z dniem 16 marca 1962 kontynuowanie prac według koncepcji Miejskiej Pracowni Urbanistycznej. Do 5 lipca 1963 pracownia „Rataje” opracowała pierwszą fazę planu szczegółowego dolnego tarasu i projekt koncepcyjny osiedla o roboczej nazwie A^[g]. Pracownia przy projektowaniu bloków kierowała się doświadczeniami zdobytymi przy budowie osiedli z wielkiej płyty na Grunwaldzie (os. Świerczewskiego).

Ostatecznie plan szczegółowy Dolnego Tarasu został przyjęty na posiedzeniu w Domu Technika 28 sierpnia 1963; władze miejskie zatwierdziły go 8 października 1963^[6].

Według planów podział terenu 504 481 ha dolnego tarasu Rataj miał wyglądać następująco:

• osiedla mieszkaniowe: 23,2% (125 396 ha)
• usługi: 16,7% (90 452 ha)
• parki i ogrody: 38,6% (280 270 ha)
• komunikacja: 15,2% (82 175 ha)
• sport: 6,3% (34 188 ha)

Podstawę zabudowy miały stanowić budynki 5-kondygnacyjne, a przy granicach osiedla budynki wyższe. Planowane były osiedla A^[h], B, C, przy czym osiedle B było osiedlem rezerwowym (dla Politechniki Poznańskiej). Oszacowano liczby mieszkańców, które potem powielono w planach koncepcyjnych. Nad jeziorem Malta zaplanowano klin zieleni z Ogrodem Zoologicznym^[4].

Plan szczegółowy Górnego Tarasu Prezydium Rady Narodowej zatwierdziło 19 marca 1971^[7], a uszczegółowiono go w 1977 przy planowaniu budowy osiedli na Żegrzu. Górny Taras podzielono na 9 jednostek, każda po ok. 9000 mieszkańców. Chłonność terenu miała wynosić 64 000 osób^[5].

Plany koncepcyjne

Prace nad planami koncepcyjnymi osiedla A zakończono 10 listopada 1965. Projekt wstępny zespołów C-3 i C-4 Prezydium Rady Miasta zatwierdziło 27 maja 1967.

Dolny Taras

Plan koncepcyjny zespołów A-1, A-2 i A-3

A (os. Piastowskie)[h]
3 zespoły mieszkaniowe: A-1, A-2, A-3 liczba mieszkańców: 17 000 liczba mieszkań: 4 980 M-1: 66 M-2: 360 M-3: 2 514 M-4: 1 800 M-5: 240 liczba izb mieszkalnych: ok. 13 250 powierzchnia terenu: 99 ha powierzchnia zabudowy: 32,50 ha koszt szacunkowy (1966): 700 mln zł liczba budynków: 32 5-kondygnacyjnych: 26 11-kondygnacyjnych: 3 16-kondygnacyjnych: 3

Górny Taras

A (os. Tysiąclecia)	B (os. Rusa)	C (os. Czecha)	D (os. Lecha)
liczba mieszkańców: 5 004 liczba mieszkań: 1 366 liczba izb mieszkalnych: 4 823 liczba budynków: 10 5-kondygnacyjnych: 6 11-kondygnacyjnych: 1 16-kondygnacyjnych: 3	liczba mieszkańców: 10 160 liczba mieszkań: 2 768 liczba izb mieszkalnych: 9 831 liczba budynków: 18 5-kondygnacyjnych: 13 11-kondygnacyjnych: 2 16-kondygnacyjnych: 3	liczba mieszkańców: 8 400 liczba mieszkań: 2 285 liczba izb mieszkalnych: 8 120 liczba budynków: 14 5-kondygnacyjnych: 9 11-kondygnacyjnych: 2 16-kondygnacyjnych: 3	liczba mieszkańców: 9 200 liczba mieszkań: 2 567 liczba izb mieszkalnych: 8 873 liczba budynków: 15 5-kondygnacyjnych: 10 11-kondygnacyjnych: 2 16-kondygnacyjnych: 3

Plany realizacyjne

Plany realizacyjne dla zespołów opracowywano kolejno dla Dolnego Tarasu: C-3 (część A^[i]): 14 lutego 1968, C-3 (część B^[j]): 3 marca 1968, C-4: 21 grudnia 1968, C-5: 16 stycznia 1970. Dla Górnego Tarasu: D: 16 marca 1973^[8], C: 19 lipca 1974^[9], A: 14 maja 1976^[10].

Na czas budowy osiedla posiadały nazwy robocze (A, B, C, itd.), a budynki – numery robocze (jeden numer dla każdego zadania). Osiedla Dolnego Tarasu oznaczone C-1, C-2, itd. jako wielki zespół mieszkaniowy posiadały wspólną nazwę Zespołu Osiedli Mieszkaniowych „C” (ZOM „C”). Podczas budowy nadawano im nazwy i numery adresowe.

Dolny Taras Rataj
A-1	A-2	A-3	A-4	B	Zespół Osiedli Mieszkaniowych „C”
					C-1	C-2	C-3 C-3A, C-3B	C-4	C-5	C-6
Piastowskie			niezrealizowane	Politechnika Poznańska	Oświecenia	Powstań Narodowych	Jagiellońskie	Rzeczypospolitej	Bohaterów II Wojny Światowej	Manifestu Lipcowego[k]

Górny Taras Rataj
Górny Taras-Północ						Górny Taras-Południe
A	B-1	B-2	C	D	E	F-1	F-2	G	H	J
Tysiąclecia	Rusa		Czecha	Lecha	jednostka usługowa o charakterze ogólnomiejskim					jednostka usługowa o charakterze ogólnomiejskim

Dolny Taras

Budynki na osiedlach Dolnego Tarasu budowano według opracowanych projektów budynków. Z uwagi na ustawienie szyn dźwigów budynki były projektowane na planie prostokąta, a usytuowanie budynków względem siebie było równoległe. Opracowano 3 typy budynków: R1, R2 i R3. Budynek typu R4 miał być 16-kondygnacyjny, a jego projekt opracowano później (różnił się od założeń liczbowych postawionych w 1966). W 1971 został odrzucony projekt budynku 16-kondygnacyjnego typu „Stolica”^[5]. Postanowiono wtedy opracować tego typu budynek w oparciu o technologię W-70, a w 1975 zmieniono tę decyzję i budynek miał być opracowany według systemu „Rataje”.

Budynki typu R1, R2 i R3

parametr	R1	R2	R3	R4
Kubatura	20 770 m³	14 744 m³	102 456 m³
Powierzchnia użytkowa	4926 m²	3514 m²	21 439 m²
Długość	97,82 m	69,46 m	220 m
Szerokość	13,10 m	13,10 m	13,10 m
Liczba klatek	3	2	6
Liczba mieszkańców	414	296	1800	660
Liczba mieszkań	120	80	540	240
Liczba pokoi	354	256	1 260
M1	3	2
M2	57		60
M3		38	240
M4	60	20	240
M5		20
Kondygnacje	5	5	11	16

Górny Taras

Budynki na osiedlach Górnego Tarasu budowano według opracowanych projektów segmentów budynków. Segmenty te można było zestawiać ze sobą, możliwe było budowanie bloków o różnej długości bez opracowywania nowych planów dla każdego z osobna. Długość określała liczba wybranych segmentów. Budowa opierała się na systemach R-76M, R-76U oraz „Rataje”. Dwa budynki (nr 10 i 11 na os. Czecha) wybudowano według „systemu szczecińskiego”.

mieszkania	normatyw przejściowy						normatyw docelowy					seria rozwojowa
	os. Lecha				os. Czecha		os. Rusa os. Tysiąclecia				budynek 16-kond.	niektóre budynki na os. Oświecenia i Powstań Narodowych
	S-1	S-2	S-3	S-4	S-2/1	S-3/1	S-10	S-11	S-12	S-13
M-2				31,3					30,1		31,2	27,5
M-3	43,4			41,3					45,5	45,5	49,3	37,8
M-4		55,3	55,3	56,8	55,5		62,9		62,9	62,9		47,7
M-5			60,9			61,3		69,2			73,0	59,4
M-6	67,2					73,3		80,6				61,5

Mieszkania według normatywu docelowego

M2 (30,1 m²) w budynkach 11-kondygnacyjnych na os. Rusa i Tysiąclecia (S-12)

M3 (45,5 m²) w budynkach 11-kondygnacyjnych na os. Rusa i Tysiąclecia (S-12, S-13)

M4 (62,9 m²) w budynkach 5- i 11-kondygnacyjnych na os. Rusa i Tysiąclecia (S-10, S-12, S-13)

M5 (69,2 m²) w budynkach 5-kondygnacyjnych na os. Rusa i Tysiąclecia (S-11)

M6 (80,6 m²) w budynkach 5-kondygnacyjnych na os. Rusa i Tysiąclecia (S-11)

Rzut bloku na os. Rusa składającego się z 5 segmentów typu S-10

Historia

Zobacz galerię związaną z tematem: Historia budowy Rataj w Poznaniu

1962

• 2 maja: utworzenie pracowni „Rataje"

1963

• 5 lipca: opracowanie pierwszej fazy planu szczegółowego dolnego tarasu i projektu koncepcyjnego osiedla A
• 8 października: zatwierdzenie planu szczegółowego dolnego tarasu przez władze miasta

1965

Budowa wytwórni prefabrykatów

• latem: rozpoczęcie przez Poznańskie Przedsiębiorstwo Budowlane Nr 2 budowy wytwórni prefabrykatów o zdolności produkcyjnej 6000 izb/rok
• remont kolektora prawobrzeżnego (do 1967)
• rozpoczęcie budowy Politechniki (pierwszy budynek - Wydział Mechaniczny)^[1]

1966^[11]

Fundamenty pod pierwszy budynek na Ratajach (1966)

• rozpoczęcie budowy w Planie Pięcioletnim 1966-1970
• maj: przygotowanie uzbrojenia pod budowę osiedla A
• 18 lipca: wmurowanie aktu erekcyjnego pod pierwszy budynek na osiedlu A (numer roboczy 44, numery adresowe 82-84)^[5]
• październik: budowa magistrali wodnej („Hydrobudowa-9”); położone 1 100 mb magistrali^[5]
• budowa kolektora H i kanału deszczowego „Obrzyca” (do 1968)
• uruchomienie wysypiska na trasie nasypów projektowanej alei Hetmańskiej
• przebudowa GPZ Starołęka i doprowadzenie napięcia do trafostacji osiedla A
• zespół A-3: całkowite uzbrojenie terenu w kanalizację sanitarną, deszczową, drenaż

1967^[11]

Budynek 11-kondygnacyjny (typ R-3, tzw. deska) na os. Piastowskim

• wywłaszczenie właścicieli nieruchomości przy ul. Wioślarskiej 70 i 72; w zespołach C-3 i C-4 do wykwaterowania pozostało 11 rodzin^[5]
• dalsze nawożenie ziemi pod nasypy alei Hetmańskiej
• budowa linii kablowych WN, wyposażenie 2 trafostacji w zespole A-2
• budowa stacji redukcyjnej gazu przy ul. Zamenhofa (między C-3 a C-4) oraz przyłączy gazociągu niskoprężnego (do końca roku budynek zaawansowany w 40%)
• lipiec: uruchomienie produkcji w Wytwórni Prefabrykatów Wielkowymiarowych^[5]
• 15 października: ukończenie adaptacji Elektrowni Garbary na Elektrociepłownię - etap I (urządzenia 5 G/cal)
• listopad/grudzień: ukończenie realizacji magistrali ciepłowniczej od Elektrowni Garbary do osiedla A – komora rewizyjna nr 169 (oficjalne przekazanie 2 stycznia 1968) – etap I^[5]

1968^[12]

Budynki wzniesione w 1968 na os. Piastowskim

• osiedle mieszkaniowe A otrzymuje nazwę Osiedle Piastowskie, osiedle mieszkaniowe C - Osiedle Jagiellońskie^[13]
• ukończenie magistrali wodociągowej
• budowa sieci wodociągowej i gazowej w A-1, A-2, C-3
• ukończenie budowy kolektora H i kanału deszczowego „Obrzyca”
• dokończenie budowy sieci kanalizacyjnej, sanitarnej i deszczowej w A-1 i A-2
• ul. Hetmańska: roboty konstrukcyjne przyczółków i filarów (Płockie Przedsiębiorstwo Robót Mostowych)
• rozpoczęcie budowy magistrali ciepłowniczej od komory rewizyjnej nr 169 do zespołów C-5 i C-6 w Osiedlu Jagiellońskim - etap II
• adaptacja Elektrowni Garbary na Elektrociepłownię - etap II (urządzenia 47 G/cal, docelowo w 1970: 120 G/cal w wodzie gorącej i 24,7 G/cal w parze technologicznej)
• kolejne stacje trafo i linie kablowe
• 19 lipca: oddanie do użytku stacji redukcyjnej gazu przy ul. Zamenhofa
• magistrala kablowa i sieć rozdzielcza telekomunikacyjna w zespole A-3 (do 7 oddanych budynków)
• wysiedlenia: ul. Śremska 3 (odwołanie się właściciela do Wydziału Spraw Lokalowych), w zespole C-4 trzy gospodarstwa ogrodnicze - problemy w ustaleniu spadkobierców^[5]
• powołanie Zakładu Zieleni w Spółdzielni Mieszkaniowej „Osiedle Młodych”
• 17 grudnia: przekazanie kluczy do mieszkania nr 1000 na os. Piastowskim 92/40^[5]

1969^[14]

Os. Jagiellońskie. Pierwszy budynek z nowej serii o lepszych rozwiązaniach funkcjonalnych

• kanalizacja: rozpoczęcie budowy nowego kolektora „G”
• budowa mostu nad Wartą w ciągu ul. Hetmańskiej: fundamenty, korpus trzeciego filara, rusztowanie pod północne pasmo jezdni
• 2 września: ukończenie realizacji magistrali ciepłowniczej od komory rewizyjnej nr 169 do zespołów C-5 i C-6 w Osiedlu Jagiellońskim - etap II (856 mb)
• Elektrociepłownia Garbary – zwiększenie mocy urządzeń do 98 G/cal; rozszerzenie planów: docelowo 195 G/cal w wodzie gorącej i parze technologicznej (poprzednio ok. 145 G/cal (120 G/cal+24,7 G/cal))
• energetyczne linie kablowe (2,2 km); wyposażenie trafostacji osiedlowych
• sieć gazowa rozdzielcza (250 mb) w zespołach C-3 i C-4 na os. Jagiellońskim
• sieć telekomunikacyjna magistralna i rozdzielcza w A-2 oraz częściowo w A-1 (80%) i C-3 (15%)
• wysiedlenia: brak ok. 40 mieszkań zastępczych dla mieszkańców terenów pod osiedla C-5 i C-6
• osiedle C-4: planowana likwidacja bocznicy kolejowej ŚKP (Malta-Starołęka)
• regulacja terenu, budowa drogi dojazdowej i małej architektury w A-1
• regulacja terenu i mała architektura w A-2
• mała architektura i zieleńce (czyny społeczne) w A-3
• osiedle C-3: usunięcie ziemi roślinnej; dokończenie budowy sieci wodociągowej, kanalizacji sanitarnej i deszczowej; budowa prowizorycznych dróg; budowa linii kablowych
• osiedle C-4: usunięcie ziemi roślinnej; dokończenie budowy sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej; budowa prowizorycznych dróg
• osiedle C-6: rozpoczęcie budowy sieci kanalizacyjnej

1970^[15]

Os. Jagiellońskie – budynek nr 10 oddany w 1970

Os. Rzeczypospolitej - budynek nr 24 oddany w 1970. Widok od ul. Zamenhofa

• nadanie nazwy osiedlom: C-1 Osiedle Oświecenia, C-2 Osiedle Powstań Narodowych, C-3 Osiedle Jagiellońskie, C-4 Osiedle Rzeczypospolitej, C-5 Osiedle Bohaterów II Wojny Światowej, C-6 Osiedle Manifestu Lipcowego^[k][16][5]
• przedłużenie o 343 m kanału „Obrzyca” przy os. Bohaterów II Wojny Światowej
• kontynuacja budowy kolektora „G”
• budowa mostu nad Wartą w ciągu ul. Hetmańskiej: kontynuowanie budowy korpusów filarów C-D, rozpoczęcie montażu konstrukcji pasma jezdni na przęsłach A-B i B-C
• ukończenie budowy odgałęzienia (1613 m) magistrali ciepłowniczej
• Elektrociepłownia Garbary – zwiększenie mocy urządzeń do 115 G/cal; korekta planów: docelowo 170-190 G/cal w wodzie gorącej i parze technologicznej
• budowa 6 trafostacji i linii SN (0,9 km)
• rozpoczęcie budowy stacji rozdzielczej 20 MVA dla obsługi Górnego Tarasu Rataj
• budowa przyłącza kablowego telekomunikacyjnego do budynku nr 53 (zespół A-3); dokończenie budowy sieci magistralnej i rozdzielczej w A-1 i os. Jagiellońskim
• zlikwidowanie bocznicy kolejowej ŚKP (Malta-Starołęka) na os. Rzeczypospolitej
• 16 stycznia: zatwierdzenie przez Prezydium MRN projektu realizacyjnego os. Bohaterów II Wojny Światowej
• os. Piastowskie (A-1 i A-2): dokończenie małej architektury, zieleńce (czyny społeczne)
• os. Jagiellońskie część A^[i]: mała architektura, zieleńce (czyny społeczne); część B^[j]: mała architektura, przyłącza do budynku
• os. Rzeczypospolitej: mała architektura, drogi tymczasowe, przyłącza budynków
• os. Manifestu Lipcowego: ciągi główne kanalizacji sanitarnej, deszczowej i wodociągu; budowa sieci gazowej
• os. Bohaterów II Wojny Światowej: rozpoczęcie budowy ciągu głównego sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej
• przystąpienie do opracowania planu szczegółowego Górnego Tarasu
• zamknięcie realizacji Planu Pięcioletniego 1966-1970

1971^[15]

Os. Rzeczypospolitej. Z prawej – budynek nr 27 (1971); w głębi – nr 25 (1970)

Szkoła Podstawowa nr 49 na os. Rzeczypospolitej ukończona w 1971. Widok od południa

• rozpoczęcie realizacji Planu Pięcioletniego 1971–1975
• 19 marca: zatwierdzenie planu szczegółowego Górnego Tarasu^[7]
• 15 czerwca: zakończenie budowy kolektora „G” (długość 2,3 km)
• rozpoczęcie budowy kolektora „Piaśnica”
• budowa mostu nad Wartą w ciągu ul. Hetmańskiej: dokończenie budowy korpusów C i D, montaż konstrukcji pasma jezdni, pobudowanie przepustów dla kolektorów
• projektowanie odgałęzienia magistrali ciepłowniczej na Górny Taras
• Elektrociepłownia Garbary – zwiększenie mocy urządzeń do 120 G/cal
• wyposażenie 8 trafostacji osiedlowych (łączna moc 2,1 MVA); linie SN (2 km); kontynuacja budowy stacji rozdzielczej 20 MVA
• rozbudowa gazowej sieci rozdzielczej; doprowadzenie gazociągu do stacji redukcyjnej przy ul. Wioślarskiej
• sieć telekomunikacyjne: podłączenia we wschodniej części os. Jagiellońskiego, sieć magistralna w os. Rzeczypospolitej (40%)
• Wytwórnia Płyt Wielkowymiarowych - planowany remont na 1973/1974
• wysiedlenia: opóźnienia przy wyprowadzce z lokali przy ul. Katowickiej 179 i ul. Ostrowskiej 99 (Poznańskie Przedsiębiorstwo Surowców Wtórnych)
• os. Jagiellońskie: budowa chodników i dróg
• os. Rzeczypospolitej: budowa chodników i dróg (częściowo)
• os. Manifestu Lipcowego: ukończenie głównych ciągów uzbrojenia terenu
• os. Bohaterów II Wojny Światowej: ukończenie głównych ciągów uzbrojenia terenu

1972^[17]

• rozpoczęcie budowy nowej magistrali wodociągowej ∅ 1000 mm (ukończ. 31 sierpnia 1973)
• rozpoczęcie budowy kolektora sanitarnego „g” (2200 mb w 1972)
• kontynuacja budowy ul. Hetmańskiej i mostu nad Wartą
• modernizacja ul. Zamenhofa (od ul. Wioślarskiej do Kruczej)
• rozpoczęcie prac na budowie ul. Nowoostrowskiej^[l] (od Krzywoustego (rondo Rataje) do Weleckiej^[e])
• dokumentacja magistrali ciepłowniczej dla Górnego Tarasu (2500 mb)
• realizacja 10 stacji trafo; linie kablowe SN (4643 m)
• budowa stacji redukcyjno-pomiarowej gazu i 122 m przyłączy
• 9 maja: przekazanie terenu pod budowę os. Oświecenia

1973^[18]

Os. Oświecenia w 1973. Widoczny fragment ul. Ostrowskiej

Os. Oświecenia, widok współczesny na bloki ze zdjęcia powyżej.

• dogęszczanie osiedli: Oświecenia i Jagiellońskiego w związku z problemami wykwaterowania Poznańskiego Przedsiębiorstwa Surowców Wtórnych (ul. Ostrowska 99) i braku możliwości szybszego przekazania terenu budowy jednostki D w Górnym Tarasie^[m][5]
• rozpoczęcie budowy magistrali ∅ 500 mm (1620m)
• 31 sierpnia: oddanie do użytku magistrali ∅ 1000 mm (1919 m)
• kontynuacja budowy kolektora „G”
• zbudowanie kanału sanitarnego dla jednostki D Górnego Tarasu (652 m)
• zbudowanie kanału deszczowego dla jednostki D Górnego Tarasu (663 m)
• planowana budowa drogi w ul. Weleckiej i Łabskiej
• rozpoczęcie budowy magistrali ciepłowniczej dla Górnego Tarasu (2,5 km)
• położenie linii kablowej energetycznej do jednostki D Górnego Tarasu
• rozbudowa sieci telekomunikacyjnej: os. Piastowskie, Jagiellońskie, Rzeczypospolitej
• 30 czerwca: oddanie do użytku mostu nad Wartą w ciągu ul. Hetmańskiej
• 27 sierpnia: oddanie do użytku kolektora deszczowego (2827 m)
• 8 grudnia: uruchomienie komunikacji tramwajowej w ul. Hetmańskiej (od ul. Dzierżyńskiego do ul. Starołęckiej) – 4,4 km

1974^[19]

Os. Bohaterów II Wojny Światowej. Fronton budynku nr 74-80 - wrzesień 1974

Wnętrze pływalni na os. Piastowskim

• 13 marca: rozpoczęcie budowy Górnego Tarasu - wykopy pod blok nr 10 na os. Lecha^[5]
• marzec: rozpoczęcie budowy Trasy Katowickiej
• czerwiec: rozstrzygnięcie konkursu na zabudowę Żegrza^[1]
• kontynuacja modernizacji ul. Zamenhofa (nawierzchnia, oświetlenie, sygnalizacja)
• modernizacja 400 m ul. Wioślarskiej: roboty drogowe, kanalizacyjne, elektryczne
• ul. Hetmańska: roboty drogowe, kanalizacyjne, elektryczne
• os. Bohaterów II Wojny Światowej: kontynuacja budowy sieci kanalizacyjnej i telefonicznej
• os. Manifestu Lipcowego: kontynuacja budowy sieci kanalizacyjnej i telefonicznej, nawierzchnie ulic
• Wytwórnia Płyt Wielkowymiarowych - początek rozbudowy i modernizacji
• rozpoczęcie budowy pływalni krytej z sauną (pow. 1271 m²; wymiary basenu 25 x 12,5 m) na os. Piastowskim^[5]
• Centralny Związek Spółdzielczości Budownictwa Mieszkaniowego zakwalifikował os. Piastowskie i Jagiellońskie jako ośrodki doświadczalno-wzorcowe gospodarki zasobami mieszkalnymi^[5]
• powstaje Osiedlowa Spółdzielnia Usługowa „Rataje” - pierwsza tego typu w Polsce
• otwarcie DK „Jagiellonka”

1975^[20]

Osiedle Lecha – od lewej budynki 10, 6 i 7 – luty 1975

• marzec: ukończenie prac w ul. Wioślarskiej
• maj: początek prac kanalizacyjnych w ul. Jedności Słowiańskiej (do grudnia 1976)
• maj: rozpoczęcie uzbrajania terenu os. Czecha (ukończone w październiku 1976)
• lipiec: rozpoczęcie budowy os. Czecha
• wrzesień: oświetlenie w ul. Inflanckiej (do maja 1976)
• październik-grudzień: modernizacja ul. Ostrowskiej (od ul. Wioślarskiej do Inflanckiej)
• kontynuacja modernizacji ul. Zamenhofa (od ul. Wioślarskiej do Hetmańskiej)
• Trasa Katowicka: kontynuacja prac przy estakadzie, 2 tunelach, wiadukcie nad ul. Jedności Słowiańskiej i ul. Torowej
• nawierzchnia w ul. Inflanckiej (od Ostrowskiej do Wiatracznej (Projektowana Nr 12))
• nawierzchnia w ul. Wiatracznej (Projektowana Nr 12) wzdłuż os. Lecha
• sieć telefoniczna w os. Oświecenia
• rozpoczęcie budowy sieci telekomunikacyjnej w os. Powstań Narodowych i Lecha
• pierwsze piwnice z elementów prefabrykowanych (os. Lecha - budynek nr 2)
• wysiedlenia: os. Rusa zamieszkiwane przez 53 rodziny w 21 budynkach^[5]
• zakończenie budowy pływalni krytej z sauną (pow. 1271 m²; wymiary basenu 25 x 12,5 m) na os. Piastowskim
• oddanie do użytku budynku Wydziału Elektrycznego Politechniki Poznańskiej (arch. Lech Sternal)^[1]
• zamknięcie realizacji Planu Pięcioletniego 1971–1975

1976^[21]

Osiedle Lecha – 27 lutego 1976

Pierwszy budynek 16-kondygnacyjny na os. Piastowskim – styczeń 1977

• 25 lutego: zakończenie budowy odprowadzenia wód deszczowych z ul. Wiatracznej (230 m)
• maj: zakończenie montażu oświetlenia w ul. Inflanckiej (74 latarnie; rozpoczęto we wrześniu 1975)
• wysiedlenia: trudności przy likwidacji gospodarstwa rolnego w miejscu planowanych wieżowców na os. Rusa, wywłaszczenia na terenie planowanego os. Tysiąclecia (42 budynki zamieszkiwane przez 115 rodzin, 333 osoby)^[5]
• 16 czerwca: przekazanie terenu budowy os. Rusa^[5]
• październik: zakończenie uzbrajania os. Czecha (rozpoczęte w maju 1975)
• październik: rozpoczęcie budowy sieci kanalizacyjnej w ul. Piaśnickiej
• październik: początek budowy ul. Wiatracznej (1104 m) i Kurlandzkiej (706 m)
• budowa ciągów kanalizacyjnych: sanitarnych, deszczowych i drenażowych na os. Rusa
• budowa ciągów kanalizacyjnych: sanitarnych, deszczowych i drenażowych oraz sieci wodociągowej na os. Czecha
• ul. Wiatraczna - położenie 989 m chodnika
• pierwsze przedszkola z wielkiej płyty („Rataje-76”) na os. Lecha
• 29 listopada: zakończenie montażu oświetlenia w ul. Wiatracznej (37 latarni)
• 3 grudnia: zakończenie budowy odprowadzenia wód deszczowych z ul. Inflanckiej (352 m) i ul. Kurlandzkiej (706 m)
• grudzień: zakończenie budowy sieci kanalizacyjnej w ul. Jedności Słowiańskiej (rozpoczęte w maju 1975)
• grudzień: rozpoczęcie budowy ul. Piaśnickiej (od ul. Jedności Słowiańskiej do Obodrzyckiej)
• oddanie do użytku pierwszego budynku 16-kondygnacyjnego na os. Piastowskim (nr 43)
• Spółdzielnia Mieszkaniowa „Osiedle Młodych”:
  • zajęcie I miejsca we współzawodnictwie krajowym za rok 1975 i otrzymanie na własność Sztandaru Przechodniego Centralnego Związku Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego i Zarządu Głównego Związku Zawodowego Pracowników Przemysłu Budowlanego
  • zajęcie II miejsca przez Zakład Budowlano-Remontowy we współzawodnictwie pracy o tytuł najlepszego zakładu budowlano-remontowego w spółdzielniach budownictwa mieszkaniowego
  • zdobycie najwyższego wyróżnienia w ogólnopolskim konkursie „Samorząd w służbie mieszkańców”

1977^[22]

Widok na Dom Przyjaźni „Trojka” (os. Manifestu Lipcowego)

Os. Rzeczypospolitej budynek nr 41 – 9 września 1977

• marzec: rozpoczęcie budowy os. Rusa (wykopy pod budynki nr 13 i 11)^[5]
• lipiec-sierpień: oddanie do użytku ul. Piaśnickiej, Kurlandzkiej i Inflanckiej po pracach związanych z kanalizacją, oświetleniem i układaniem chodników
• realizacja magistrali cieplnej Karolin-Trasa Katowicka (7,1 km) i Trasa Katowicka-Hetmańska (3,3 km) – prace w rejonie Górnego Tarasu
• budowa tuneli pod ul. Jedności Słowiańskiej
• zakończenie budowy kolektora „gg” (1,2 km)
• zakończenie budowy kolektora „Chartynia” (1,2 km)
• przystąpienie do budowy 3,5 km linii tramwajowej wraz z 800 m tunelem przy os. Rusa (ul. Zamenhofa-ul. Obodrzycka)
• os. Czecha: sieci wodno-kanalizacyjne, drenażowe, gazowe, cieplne i elektryczne
• os. Rusa: sieci wodno-kanalizacyjne, drenażowe, gazowe, cieplne i elektryczne
• 25 sierpnia: przekazanie terenu pod budowę os. Tysiąclecia
• wywłaszczenia: os. Tysiąclecia - zachowanie 9 domów przy ul. Inflanckiej, do wyburzenia przeznaczono 33 budynki zamieszkałe przez 91 rodzin, os. Rusa - kolizja z gospodarstwem w miejscu planowanych wieżowców^[5]
• przygotowania terenu Żegrza pod osiedla: G, H, F-1 i F-2^[5]
• opracowanie elementów „besr” (betonowe elementy systemu Rataje) i „uesr” (uzupełniające elementy systemu Rataje) do budowy piaskownic, brodzików, murów oporowych, zadaszeń, zjeżdżalni, itp.^[5]
• oddanie do użytku drugiego budynku 16-kondygnacyjnego na os. Rzeczypospolitej (nr 43)
• Spółdzielnia Mieszkaniowa „Osiedle Młodych”: I miejsce we współzawodnictwie osiedlowym ogólnokrajowym za całokształt działalności Domu Przyjaźni „Trojka” na os. Manifestu Lipcowego

1980 - 1989

• projekt os. ZWM (obecnie: Stare Żegrze, pracownia Barbary Namysł)^[1]
• plany realizacyjne os. ZMP (obecnie: Orła Białego, proj. Zdzisław Hirsch, Jan Jeger, 1981-1984)^[1]
• rozpoczęcie realizacji os. Zodiak

po 1990

• 1993: Marian Fikus opracowuje „Studium 2010” - projekt rozbudowy Politechniki^[1]
• projekt jednostki F-2B (północna część Żegrza, proj. Jacek Buszkiewicz, Eryk Sieiński)^[1]
• projekt jednostki w pobliżu środkowej części Żegrza (proj. Elżbieta Jakubowska, Tomasz Jakubowski)^[1]
• 1997: projekt środkowej części Żegrza (proj. Marian Urbański) – budynki 4-kondygnacyjne^[1]

Statystyki

rok	liczba bloków		liczba oddanych mieszkań	liczba oddanych izb mieszkalnych	obrót w mln zł		liczba mieszkańców
	planowana	zrealizowana			planowany	zrealizowany
1966[11]	0	0	0	0	13,9	12,76	0
1967[11][5]	b.d.	1	80	258	b.d.	b.d.	b.d.
1968[12][5]	b.d.	16	1 562	4 827	212,1	189	5 858
1969[14]	17	19	2 061	6 117	259,4	236,4	b.d.
1970[15]	10	15	1 626	5 667	262,2	258,1	b.d.
1971[15][5]	17	18	1 681	6 857	300,5	311,6	b.d.
1972[17][5]	b.d.	b.d.	1 675	6 091	b.d.	b.d.	32 800
1973[18][5]	19	19	1 757	6 318	387,1	351	38 960
1974[19]	15	16	2 084	6 779	387,2	358,7	46 300
1975[20]	10	10	1 500	5 300	405,9	b.d.	52 000
1976[21]	8	8	1 458	5 406	416,2	344,1	57 634
1977[22]	7	7	1 476	5 188	564,5	533,2	62 962

Zobacz też

• plenerowa makieta Rataj w Poznaniu

Uwagi

1. Gdynia przed II wojną światową liczyła 120 000 mieszkańców, a w 1965 - 165 000.
   Nowe Tychy (początek budowy w 1951) w 1965 miały 65 000 mieszkańców.
   Nowa Huta (początek budowy w 1950) w 1965 miała ponad 100 000 mieszkańców.
2. liczba ta wynikała z zasięgu szkoły podstawowej (dwuciągowej, 8-klasowej) 2*8 klas + 1 klasa rezerwowa = 17 klas i odpowiadająca im liczba mieszkańców - 4 700
3. liczbę 120 000 opracowała Miejska Pracownia Urbanistyczna na podstawie hipotezy demograficznej na planowany koniec budowy (1975)
4. wtedy ulica Starołęcka biegła także za skrzyżowaniem z ul. Hetmańską. Obecnie jest to ul. Zamenhofa
5. także: Welecka; po przebudowie: ul. Jedności Słowiańskiej, obecnie: ul. Chartowo i ul. Żegrze
6. obecnie ul. Obodrzycka, bez większego znaczenia komunikacyjnego w obrębie Rataj. Planowane było połączenie jej do ronda Żegrze i przedłużenie do Malty. Obecnie tę funkcję pełni III rama komunikacyjna (ul. Szwedzka)
7. obecnie osiedle Piastowskie
8. Na terenie planowanego osiedla A znajdowały się zabudowania. Największe - wzdłuż ul. Rataje w miejscu likwidowanego łuku ulicy. Drugie - przy ul. Wioślarskiej. Trzecie, najmniejsze, przy ul. Szczytnickiej. Poza szkołą podstawową planowane były wyburzenia. Ogółem całkowitej likwidacji uległo 76 700 m³, w tym 52 700 m³ kubatury mieszkalnej i 13 300 m³ gospodarczej.
9. między ul. Krzywoustego a ul. Wioślarską
10. na wschód od ul. Wioślarskiej
11. obecnie osiedle Armii Krajowej
12. obecnie ul. B. Krzywoustego – trasa wylotowa w kierunku Katowic
13. teren Przedsiębiorstwa Surowców Wtórnych wyłączono spod zabudowy czterema blokami 5-kondygnacyjnymi (oznakowanych numerami 14-17) i wprowadzono w zamian: jeden budynek oznaczony numerem 14/17, dodatkowe budynki na Osiedlu Oświecenia (nr 17A - 11-kondygnacyjny) i nr 5A (5-kondygnacyjny) oraz na Osiedlu Jagiellońskim nr 8A