Hiragana

Hiragana (jap. ひらがな, ヒラガナ, 平仮名) – jeden z dwóch japońskich systemów pisma sylabicznego kana^[1]. Drugim z nich jest katakana. Każdemu znakowi hiragany odpowiada znak katakany.

Hiragana

sylaba hi
Charakterystyka
Rodzaj	sylabariusz
Kierunek pisma	od lewej do prawej alternatywnie: z góry na dół (wtedy od prawej do lewej)
Języki pisma	japoński, języki riukiuańskie
Historia
Czas używania	ok. 800 n.e. – obecnie
Systemy macierzyste	Napisy na kościach wróżebnych zhuànshū pismo kancelaryjne pismo wzorcowe (kanji) man’yōgana Hiragana
Kodowanie
ISO 15924	Kana
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Historia

Hiragana powstała z man'yōgany jako pierwszy sylabariusz japoński. Ten system pisma, wywodzący się z kaligraficznego, „trawiastego” stylu chińskiego, umożliwił zastąpienie znaków kanji własnym pismem fonetycznym, dostosowanym do wymowy japońskiej.

Początkowo hiragana nie była akceptowana powszechnie. Elity, arystokracja i osoby wysoko postawione wolały korzystać wyłącznie z kanji. Historycznie regularna forma kanji (kaisho) była używana przez mężczyzn, a forma zapisu kursywnego (w znaczeniu płynnych połączeń pomiędzy znakami w piśmie pionowym; sōsho – pismo „trawiaste”) – przez kobiety. Hiragana kursywna stała się popularna wśród kobiet, które na ogół nie miały dostępu do tego samego poziomu wykształcenia, co mężczyźni. Kobiety arystokracji dworskiej pierwotnie wykorzystywały ją do pisania listów i poezji. Z tego powodu hiragana była czasem nazywana „pismem kobiet” (arch. onnade, 女手). Na przykład w Opowieści o Genji i innych wczesnych powieściach autorki wykorzystały tylko hiraganę. Później także mężczyźni zaczęli używać jej do zapisu prac literackich i nieoficjalnego pisania, na przykład listów osobistych, podczas gdy kanji były wykorzystywane do oficjalnych dokumentów^[2].

Wykorzystanie współcześnie

Hiragana jest używana głównie do zapisu:

• okurigany, czyli odmiennych końcówek gramatycznych japońskich słów, np. ostatnie trzy sylaby w wyrazie 飲まれた nomareta („zostało wypite”);
• różnego rodzaju partykuł, przedrostków i przyrostków, np. に ni (partykuła miejsca i celu), さん -san (przyrostek, tytuł grzecznościowy po imionach i nazwiskach), お o- (przedrostek honoryfikatywny);
• japońskich słów, które nie mają własnego zapisu kanji, dla zapisu których obecnie nie stosuje się kanji, albo które są używane na tyle rzadko, że ich kanji są nieznane przeciętnemu Japończykowi, np. きらきら kira-kira („błyszcząco, świecąco”; brak zapisu kanji), おい oi („ej!”; brak zapisu kanji), ひげ hige („zarost”; zamiast 髭), ほとんど hotondo („prawie”; zamiast 殆ど), する suru („robić”; zamiast 為る);
• furigany objaśniającej wymowę znaków; spotykane głównie z rzadziej używanymi kanji;
• zamiast kanji w materiałach przeznaczonych dla dzieci i obcokrajowców;
• w celach artystycznych, estetycznych, zamiast kanji i katakany;
• nadawanych imion.

Na sylabariusz hiragany składa się 48 znaków:

• 5 samodzielnych samogłosek;
• połączenia spółgłoskowo-samogłoskowe, składające się z 9 spółgłosek połączonych z każdą z 5 samogłosek, z zastrzeżeniem, że:
  • 3 sylaby (yi, ye i wu) nie istnieją;
  • 2 sylaby (wi i we) wyszły z użycia we współczesnej japońszczyźnie;
  • 1 sylaba (wo) jest wymawiana tak samo jak samogłoska o we współczesnej japońszczyźnie i jest używana wyłącznie jako partykuła;
• 1 samodzielna spółgłoska.

Znaki te są umieszczane w tabeli zwanej 五十音図 gojūonzu („tabela 50 dźwięków”) wraz ze znakiem ん, który stawia się poniżej. Tabela przedstawiona jest poniżej.

Podstawowe znaki hiragany

Końcowe samogłoski	Samodzielne samogłoski	K-	S-	T-	N-	H-	M-	Y-	R-	W-
-A	あ	か	さ	た	な	は	ま	や	ら	わ
-I	い	き	し	ち	に	ひ	み		り	(ゐ)
-U	う	く	す	つ	ぬ	ふ	む	ゆ	る
-E	え	け	せ	て	ね	へ	め		れ	(ゑ)
-O	お	こ	そ	と	の	ほ	も	よ	ろ	を
N na końcu sylaby	ん

Znaki

Poniżej znajduje się tabela znaków hiragany (wymagane japońskie czcionki) oraz ich odczytanie w transkrypcji Hepburna, znaki zaznaczone na czerwono nie są obecnie używane. Zobacz uwagi co do wymowy w artykule głównym kana.

あ a	い i	う u	え e	お o	(ya)	(yu)	(yo)
か ka	き ki	く ku	け ke	こ ko	きゃ kya	きゅ kyu	きょ kyo
さ sa	し shi	す su	せ se	そ so	しゃ sha	しゅ shu	しょ sho
た ta	ち chi	つ tsu	て te	と to	ちゃ cha	ちゅ chu	ちょ cho
な na	に ni	ぬ nu	ね ne	の no	にゃ nya	にゅ nyu	にょ nyo
は ha	ひ hi	ふ fu	へ he	ほ ho	ひゃ hya	ひゅ hyu	ひょ hyo
ま ma	み mi	む mu	め me	も mo	みゃ mya	みゅ myu	みょ myo
や ya		ゆ yu		よ yo
ら ra	り ri	る ru	れ re	ろ ro	りゃ rya	りゅ ryu	りょ ryo
わ wa	ゐ wi		ゑ we	を wo
				ん n	っ (znak podwajający spółgłoskę)
が ga	ぎ gi	ぐ gu	げ ge	ご go	ぎゃ gya	ぎゅ gyu	ぎょ gyo
ざ za	じ ji	ず zu	ぜ ze	ぞ zo	じゃ ja	じゅ ju	じょ jo
だ da	ぢ (ji)	づ (zu)	で de	ど do	ぢゃ (ja)	ぢゅ (ju)	ぢょ (jo)
ば ba	び bi	ぶ bu	べ be	ぼ bo	びゃ bya	びゅ byu	びょ byo
ぱ pa	ぴ pi	ぷ pu	ぺ pe	ぽ po	ぴゃ pya	ぴゅ pyu	ぴょ pyo
		ゔ vu

Sposób zapisu

Poniższa tabela przedstawia sposób zapisu każdego znaku hiragany. Liczby i strzałki wskazują kolejność i kierunek kresek.

UWAGA! We współczesnym języku japońskim nie używa się znaków wi i we.

Pochodzenie

Powstanie i rozwój hiragany z man’yōgany

Rysunek obok przedstawia wyprowadzenie znaków hiragany ze znaków man’yōgany.

Zobacz też

Zobacz podręcznik w Wikibooks: Japoński – Krótki kurs kana

Zobacz galerię związaną z tematem: Hiragana

• język japoński
• pismo japońskie
• kaligrafia japońska
• pismo kancelaryjne
• pismo wielkopieczęciowe
• pismo małopieczęciowe

Przypisy

1. Kenkyusha's New Japanese-English Dictionary. Tokyo: Kenkyusha Limited, 1991, s. 449, 700. ISBN 4-7674-2015-6.
2. Japanese Language. Doyouknowjapan.com. [dostęp 2018-08-24]. (ang.).

Linki zewnętrzne

• Japanese Language (tekst + film 38'; historia hiragany, katakany) (ang.)

Kontrola autorytatywna (pismo naturalne):

• GND: 4263790-9

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: topic/hiragana
• Treccani: hiragana
• DSDE: hiragana