Hawajka palmowa

Hawajka palmowa^[3] (Ciridops anna) – gatunek małego ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae). Występował na Hawaiʻi, szczątki subfosylne, które mogły należeć do tych hawajek, znaleziono również na Molokaʻi i Oʻahu. Ostatnia obserwacja, lecz niepewna, miała miejsce w 1937. Gatunek uznany za wymarły.

Hawajka palmowa

Ciridops anna[1]
(Dole, 1878)
Okaz z Bishop Museum, Honolulu
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	łuszczakowate
Podrodzina	łuskacze
Plemię	Drepanidini
Rodzaj	Ciridops A. Newton, 1892
Gatunek	hawajka palmowa
Synonimy
Fringilla anna Dole, 1878
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
wymarły

Taksonomia

Po raz pierwszy gatunek opisał Sanford B. Dole, hawajski prawnik i adwokat, w 1878. Zamieścił jedynie informacje dotyczące upierzenia, wymiary i informację o miejscu odłowienia holotypu (Hawaiʻi). Nadał nowemu gatunkowi nazwę Fringilla anna^[4]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza hawajkę palmową w monotypowym rodzaju Ciridops, nie wyróżnia podgatunków^[5]. W języku angielskim przyjęła się nazwa ʻUla-ʻai-hawane^[6], która pochodzi z języka hawajskiego^[7].

Morfologia

Długość ciała wynosi około 14 cm^[4]. Pozostałe wymiary, podane przez Rothschilda (oryginalne w calach): długość skrzydła – 7,5 cm, długość ogona 44 mm, długość dzioba 11 mm, długość skoku 20 mm, długość środkowego palca z pazurem 20 mm, długość tylnego palca z pazurem: 16 mm. Kantarek i czoło czarne, pióra płynnie przechodzą w popielate na wierzchu głowy, karku i tyle szyi, a na grzbiecie – w brązowy (kolor sepii). Kuper i pokrywy nadogonowe ciemnoczerwone, połyskliwe. Sterówki jednolicie czarne. Lotki I i II rzędu czarne, jedynie zewnętrzne chorągiewki trzech ostatnich lotek II rzędu mają ciepły, brązowy kolor (określony jako gliniasty). Podobną barwę mają niektóre z pokryw skrzydłowych większych i barkówki. Pióra po bokach głowy, na brodzie, szyi i gardle są czarne ze srebrzystymi paskami biegnącymi wzdłuż stosin. Pierś i kawałek brzucha czarne, środkowa i tylna część brzucha, okolice kloaki i pokrywy podogonowe płowobrązowe. Boki tułowia czerwone, połyskliwe^[7]. Istnieje okaz muzealny o głównie zielonym upierzeniu. Prawdopodobnie była to samica, a nie – jak przypuszczano – ptak młodociany. Oznaczałoby to, że hawajki palmowe wyróżniają się wśród innych głównie czarno-czerwonych hawajek (Himatione, Palmeria, Vestiaria i Drepanis) występowaniem dymorfizmu płciowego w upierzeniu^[8].

Zasięg występowania

Gatunek opisany na podstawie okazu z Hawaiʻi^[4]. Szczątki subfosylne Ciridops odnaleziono na Molokaʻi i Oʻahu, jednak nie musiały to być szczątki C. anna^[9].

Ekologia i zachowanie

Hawajki palmowe zamieszkiwały lasy Metrosideros polymorpha i palm Pritchardia^[6]. Obserwowane były również nad obszarem niemunicypalnym ‘Ō‘Ōkala (Hawaiʻi) w bagnistym lesie. Według Rothschilda ptak ten był dobrze znany tubylcom. Nazywali go ʻUla-ʻai-hawane; słowo to oznacza czerwonego [ptaka] jedzącego [owoce] hawane^[7] (palmy Pritchardia). Hawajki palmowe miały często przebywać na palmach Pritchardia kaalae, które pod koniec XIX wieku były według Rothschilda rzadkie, podobnie jak hawajki^[7]. Hawajki palmowe miały zjadać pąki kwiatowe i niedojrzałe owoce wspomnianych palm. Miały również być dzikie, waleczne i trudne do zabicia przez myśliwego^[10].

Status

IUCN uznaje hawajkę palmową za wymarłą^[6]. Istnieje tylko 5 okazów muzealnych (według stanu wiedzy z 2012)^[8]. Przyczyny wymarcia są nieznane. Przyczynić się mogła do tego wycinka drzew, ptasia malaria i przekształcenie środowiska, przez które szczury zaczęły się pojawiać w niezwykle dużych ilościach. Ostatnia, niepewna obserwacja miała miejsce w 1937^[6].