Hans Hellmut Kirst

Hans Hellmut Kirst (ur. 5 grudnia 1914 w Ostródzie (wówczas Osterode, Prusy Wschodnie), zm. 23 lutego 1989 w Bremie) – pisarz niemiecki, autor ponad 50 książek i krytyk filmowy.

Hans Hellmut Kirst

Data i miejsce urodzenia	5 grudnia 1914 Ostróda
Data i miejsce śmierci	23 lutego 1989 Brema
Dziedzina sztuki	literatura
Ważne dzieła
08/15 Fabryka oficerów Bunt żołnierzy Noc generałów

Młodość

Był synem funkcjonariusza policji w Prusach Wschodnich. Ze względu na wykonywany przez ojca zawód często zmieniał miejsce zamieszkania i uczęszczał do różnych szkół podstawowych (Volksschule) w powiecie ostródzkim. W rodzinnym mieście ukończył Kaiser-Wilhelm-Gymnasium, a następnie tamtejszą Wyższą Szkołę Handlową (Höhere Handelsschule).

W 1932 podjął pracę w biurze rachunkowym dóbr rycerskich Mühlen (Mielno).

Kariera wojskowa

Za radą ojca wstąpił 1 kwietnia 1933 do Reichswehry i został żołnierzem zawodowym. Swoją karierę wojskową rozpoczął w 1 Pruskim Pułku Artylerii Przeciwlotniczej (1. Preußische Flakartillerie-Regiment) stacjonującym w Królewcu (obecnie Rosja). Wcześniej związał się z młodzieżową organizacją Hitlerjugend, dla której w okolicach Morąga i Gietrzwałdu organizował obozy^[1].

We wrześniu 1939 wziął udział w kampanii wrześniowej, a następnie w bitwie o Francję. Kolejnym teatrem wojennym, w którym uczestniczył Kirst, była kampania prowadzona przez Wehrmacht w ZSRR.

W latach 1943–1945 był oficerem nadzorującym i nauczycielem historii wojny w Szkole Lotnictwa Wojennego w Schongau (Bawaria). Jako adiutant dodatkowo przez kilka tygodni pełnił funkcję oficera prowadzącego.

Krótko przed końcem wojny piastował stanowisko szefa baterii sztabowej w Szkole Wojennej. W szkole tej służył Franz Josef Strauß, późniejszy premier Bawarii, który miał duży wpływ na powojenne życie Kirsta.

Przebieg kariery wojskowej

• 1935 – kapral
• 1937 – sierżant
• 1938 – szef kompanii
• 1943 – podporucznik
• 1944 – porucznik

Czasy powojenne

Po kapitulacji III Rzeszy został zatrzymany w areszcie śledczym amerykańskiego obozu internowania w Garmisch-Partenkirchen, kiedy Franz Josef Strauß doniósł Amerykanom o tym, że Kirst jest nazistą. Doniesienie to było bezpodstawne; stało się przyczyną długoletniego sporu listownego pomiędzy Kirstem i Straußem. Dziewięć miesięcy później został zwolniony z aresztu jako „politycznie nieobciążony”. Po internowaniu Kirst imał się różnych okazjonalnych zajęć. W tym czasie powstały też pierwsze literackie notatki. Między innymi szkic powieści, który posłużył później za podstawę do trylogii 08/15. Jego inspiracją był niemiecki pisarz Erich Maria Remarque.

Kirst musiał jeszcze potwierdzić brak nazistowskich przekonań przed Izbą Orzekającą o denazyfikacji. Przewodniczącym Izby był wspomniany wcześniej Franz Josef Strauß, który wydał Kirstowi dwuletni zakaz publikacji.

W roku 1947 Kirst przeniósł się do Monachium, gdzie objął posadę krytyka filmowego w dzienniku „Münchner Mittag” (dzisiejszy „Münchner Merkur”).

Doświadczony przeżyciami wojennymi Kirst był przeciwnikiem każdej formy zbrojeń. Gdy więc zaczęto rozmowy o powołaniu Federalnych Sił Zbrojnych (Bundeswehra) ostro skrytykował ten pomysł. Postawa ta była przyczyną kolejnego sporu z Franzem Josefem Straußem, który w tym czasie był ministrem obrony RFN.

Stając się w latach 60. niezależnym finansowo, zaczął pomagać potrzebującym. Tantiemy uzyskane ze sprzedaży swoich książek przekazywał między innymi organizacjom socjalnym w Izraelu. Wspomagał również sieroty wojenne w Polsce oraz studentów w Norwegii.

14 grudnia 1961 roku poślubił aktorkę Ruth Müller (1932–2012). Wraz z żoną i córką Beatrice zamieszkał w Feldafing nad jeziorem Starnberger See.

W 1969 roku rozpoczął współpracę z drugim programem niemieckiej telewizji (ZDF). Jako doświadczony krytyk filmowy prowadził program „Poradnik kinomana” (niem. Ratschlag für Kinogänger).

W latach 1970–1971 podjął studia w Federalnym Urzędzie Kryminalnym w Wiesbaden (Bundeskriminalamt in Wiesbaden). Pobyt w Wiesbaden zaowocował późniejszymi książkami, których tłem była kryminalistyka.

W 1987 roku Kirst przeprowadził się wraz z rodziną do Werdum (Wschodnia Fryzja – niem. Ostfriesland), gdzie mieszkał do śmierci. Tam też został pochowany, gdy 23 lutego 1989 zmarł na raka w szpitalu w Bremie.

Twórczość

Hans Hellmut Kirst w ciągu 39 lat napisał 59 książek (ostatnia została wydana po jego śmierci). Pierwszą wydaną przez niego książką była powieść Nazywaliśmy go Galgenstrick (Wir nannten ihn Galgenstrick), którą przetłumaczono na siedem języków. Prawdziwą sławę i uznanie na świecie przyniósł mu jednak wydany w 1954 pierwszy tom trylogii 08/15. Dzięki niej Kirst awansował do miana najbardziej poczytnego autora powojennych Niemiec^[2].

Większość napisanych przez niego powieści dotyczy czasów III Rzeszy, a szczególnie okresu II wojny światowej. Utwory przesycone są świadomością moralnego upadku narodu niemieckiego. Autor przedstawił w nich w krzywym zwierciadle megalomanię ideologów III Rzeszy.

Jego drugi międzynarodowy bestseller ukazał się w 1960. Była to Fabryka oficerów, książka, która jeszcze w tym samym roku doczekała się adaptacji filmowej. Za swoje osiągnięcia literackie otrzymał między innymi amerykańską nagrodę im. Edgara Allana Poego. Został również jako pierwszy Niemiec członkiem The Authors Guild – największej w Stanach Zjednoczonych organizacji zrzeszającej czynnych autorów, działającej na rzecz ochrony ich praw i wolności słowa.

Po studiach w Federalnym Urzędzie Kryminalnym w Wiesbaden napisał wiele opowiadań i powieści kryminalnych. Między innymi: Niezwykłe wesele w Bärenwalde (Die merkwürdige Hochzeit in Bärenwalde) i Przedziwni ludzie z Maulen (Die merkwürdigen Menschen von Maulen).

Autor często nawiązuje w swojej twórczości do czasów młodości spędzonych w Heimat – małej Ojczyźnie w Prusach Wschodnich. Okres życia młodego pisarza w Mühlen (Mielno) został uwieczniony w powieściach: Bóg śpi na Mazurach (Gott schläft in Masuren) oraz Przedziwni ludzie z Maulen (Die merkwürdigen Menschen von Maulen).

Mimo międzynarodowych sukcesów i wielu nagród jego książki były przez niemieckich krytyków literackich zaliczane do literatury popularnej.

Publikacje

tytuł oryginału	wydawnictwo i rok wydania	tytuł polski	tłumacz	wydawnictwo i rok wydania
Wir nannten ihn Galgenstrick	Desch Verlag 1950	Nazywaliśmy go Galgenstrick	F.M.Julkowski	Interart 1993
Sagten Sie Gerechtigkeit, Captain?	Desch Verlag 1952	Pan mówi sprawiedliwość, kapitanie?	Robert Stiller	Interart 1995
Aufruhr in einer kleinen Stadt	Desch Verlag 1953	Skandal w miasteczku	Barbara Tarnas	Interart 1994
08/15. Die abenteuerliche Revolte des Gefr. Asch	Desch Verlag 1954	08/15 w koszarach	Jacek Frühling	Libros 2000
08/15. Die seltsamen Kriegserlebnisse des Soldaten Asch	Desch Verlag 1954	08/15 na wojnie	Jacek Frühling	Libros 2000
08/15. Der gefährliche Endsieg des Soldaten Asch	Desch Verlag 1955	08/15 walczy do końca	Jacek Frühling	Libros 2000
Die letzte Karte spielt der Tod	Desch Verlag 1955	Ostatnią kartą gra śmierć	Stanisław Marciniak	Interart 1993
Gott schläft in Masuren	Desch Verlag 1956	Pan Bóg śpi na Mazurach	Tadeusz Ostojski	Wydawnictwo Pojezierze 1991
Mit diesen meinen Händen	Desch Verlag 1957	Życie toczy się dalej	Jan Koprowski	Interart 1994
Keiner kommt davon	Desch Verlag 1957	Nikt nie ujdzie cało	Barbara Tarnas (t. I), Jan Kuźbiał (t. II)	Interart 1996
Kultura 5 und der rote Morgen	Desch Verlag 1958	Kultura 5 i czerwony poranek	Barbara Tarnas	Interart 1994
Glück läßt sich nicht kaufen	Desch Verlag 1959	Szczęścia nie można kupić	Stanisław Marciniak	Interart 1994
Fabrik der Offiziere	Desch Verlag 1960	Fabryka oficerów	Edda Werfel	Libros 2001
Kameraden	Desch Verlag 1961	Kamraci	Jacek Frühling	Interart 1993
Die Nacht der Generale	Desch Verlag 1962	Noc generałów	Karol Czejarek	Libros 2001
08/15 heute	Desch Verlag 1963	08/15 dzisiaj	Karol Czejarek	Libros 2000
Bilanz der Traumfabrik	Bruckmann 1963	Bilans fabryki snów		Interart 1991
Aufstand der Soldaten – Roman des 20 Juli 1944	Desch Verlag, Neuer Kaiser Verlag 1965	Bunt żołnierzy. Powieść o 20 lipca 1944	Barbara Tarnas	Interart 1995
Letzte Station Camp 7 (nowa redakcja: Sagten Sie Gerechtigkeit, Captain? z 1955)	Desch Verlag 1966
Die Wölfe	Desch Verlag, Büchergilde Gutenberg, Bastei-Verlag Lübbe 1967	Wilki	Barbara Tarnas	Libros 2001
Deutschland deine Ostpreußen	Hoffmann & Campe 1968	Moje Prusy Wschodnie. Książka bardzo stronnicza	Barbara Przybyłowska	Interart 1995
Kein Vaterland	Desch verlag 1968	Bez ojczyzny	Przemysław Wolski	Interart 1994
Soldaten, Offiziere, Generale	Buchgemeinschaft Donauland 1969
Faustrecht	Desch Verlag 1969	Prawo Fausta	Bożena Kłos-Michałowska	Interart 1995
Heinz Rühmann (Biographie)	Kindler Verlag 1969	Heinz Rühmann	Barbara Tarnas	Interart 1997
Held im Turm	Desch Verlag 1970	Bohater w wieży	Barbara Tarnas	Interart 1994
Udo – Das Udo Jürgens Songbuch (teksty piosenek)	Juncker 1970
Kriminalistik (BLV-Jagdpraxis) Band 5	BLV Buchverlag 1971
Verdammt zum Erfolg	Desch Verlag 1971	Skazani na sukces	Brygida Jodkowska	Interart 1994
Verurteilt zur Wahrheit	Desch Verlag 1972	Skazani za prawdę	Barbara Tarnas	Interart 1995
Gespräche mit meinem Hund Anton	Desch Verlag 1972	Rozmowy z moim psem Antkiem	Robert Stiller	Interart 1996
Verfolgt vom Schicksal	Desch Verlag 1973	Przeznaczenie	Stanisław Marciniak	Interart 1992
Alles hat seinen Preis	Hoffmann & Campe 1974	Wszystko ma swoją cenę	Ryszard Wojnakowski	Interart 1996
Und Petrulla lacht	Rowohlt 1974
Die Nächte der langen Messer	Hoffmann & Campe 1975	Noc długich noży	Karol Czejarek	Libros 2000
Generals-Affären	C.Bertelsmann 1977	Afery generałów	Elżbieta Ptaszyńska-Sadowska	Interart 1995
Die Katzen von Coslano	Hoffmann & Campe 1977	Koty z Coslano	Hanna Rosa	Interart 1995
08/15 in der Partei	C.Bertelsmann 1978	08/15 w partii	Karol Czejarek	Libros 2000
Endstation Stacheldraht	C.Bertelsmann 1978
Der unheimliche Freund	Heyne 1979	Tajemniczy przyjaciel	Elżbieta Kryńska	Interart 1993
Der Nachkriegssieger	C.Bertelsmann 1979	Powojenni zwycięzcy	Stanisław Marciniak	Interart 1993
Hund mit Mann	C.Bertelsmann 1979	Pies i jego pan. Opowieść o przyjacielu	Karol Czejarek	Interart 1994
Eine Falle aus Papier	Heyne 1981	Papierowa pułapka	Elżbieta Krycka	Interart 1994
Bedenkliche Begegnung	Heyne 1982	Znamienne Spotkanie	Andrzej Kaniewski	Interart 1997
Geld-Geld-Geld	Heyne 1982	Pieniądze, pieniądze, pieniądze	Barbara Tarnas	Interart 1995
Ausverkauf der Helden	C.Bertelsmann 1983	Wyprzedaż bohaterów	Jerzy Gutowski	Interart 1995
Die gefährliche Wahrheit	Heyne 1984	Niebezpieczna prawda	Andrzej Kaniewski	Interart 1996
Blitzmädel	C.Bertelsmann 1984	Błyskawiczne dziewczyny	Stanisław Marciniak	Interart 1996
Die seltsamen Menschen von Maulen. Eine heitere Erzählung aus Ostpraußen	Heyne Verlag 1984	Przedziwni ludzie z Maulen. Wesołe opowieści z Prus Wschodnich	Robert Stiller	Interart 1996
Ende 1945	C.Bertelsmann 1985	Rok 1945 – koniec	Karol Czejarek	Interart 1993
Das Schaf im Wolfspelz. Ein deutsches Leben	Busse-Seewald Verlag 1985	Owca w wilczej skórze	Sława Lisiecka	Interart 1996
Die merkwürdige Hochzeit in Bärenwalde. Eine heitere erzählung aus Ostpreußen	Leda Verlag, Heyne Verlag, Madsack 1986	Niezwykłe wesele w Bärenwalde	Robert Stiller	Interart 1995
Ein manipulierter Mord	Heyne Verlag 1987	Morderstwo manipulowane	Tadeusz Ostojski	Interart 1996
Der unheimliche Mann Gottes. Eine heitere erzählung aus Ostpreußen	Niemeyer C.W. Buchverlage, Leda Verlag, Heyne Verlag 1987	Niesamowity Sługa Boży. Pogodna opowieść z Prus Wschodnich	Jan Koprowski	Interart 1994
Die Stunde der Totengräber	Leda Verlag, Goldmann Wilhelm GmbH 1988	Godzina grabarzy		Interart 1993
Menetekel ’39	Blanvalet 1989	Mene, tekel ’39 (Wojna z Polską)	Karol Czejarek	Interart 1993
Vergebliche Warnung. Der Polenfeldzug	1989
Die Ermordung des Rittmeisters	Blanvalet 1992	Śmierć rotmistrza	Hanna Rosa	Interart 1996

Sztuki teatralne

• Auch dem Gesindel spielen Flöten, 1947
• Galgenstrick, 1948
• Aufstand der Offiziere, 1966

Adaptacje filmowe

• 1954 08/15 w koszarach (część 1), reżyseria Paul May w rolach głównych Joachim Fuchsberger, Paul Bösiger, Emmerich Schrenk, Hans Christian Blech, Helen Vita, Mario Adorf
• 1955 08/15 na wojnie (część 2), reżyseria Paul May w rolach głównych Joachim Fuchsberger, O.E. Hasse, Ellen Schwiers
• 1955 08/15 w ojczyźnie (część 3), reżyseria Paul May w rolach głównych Joachim Fuchsberger, Gustav Knuth
• 1958 Blitzmädel an die Front, reżyseria Werner Klingler, scenariusz: Hans Hellmut Kirst, w rolach głównych Eva-Ingeborg Scholz, Bert Fortell, Klausjürgen Wussow, Horst Frank, Antje Geerk
• 1960 Fabrik der Offiziere, reżyseria Frank Wisbar, w rolach głównych Carl Lange, Helmut Griem, Karl John, Erik Schumann
• 1966 Noc generałów (GB/F, The night of the generals), reżyseria Anatole Litvak, w rolach głównych Peter O’Toole, Omar Sharif, Donald Pleasence
• 1989 Fabrik der Offiziere (BRD/CSSR), reżyseria Wolf Vollmar, w rolach głównych Manfred Zapatka, Karl-Walter Diess, Thomas Holtzmann, Sigmar Solbach.

Nagrody

• Złota Palma na Międzynarodowym Festiwalu Humoru, Bordighera 1964
• Nagroda im. Edgara Allana Poego, 1965
• Członkostwo w The Authors Guild, 1966
• Członkostwo w Niemieckim Centrum PEN 1966–1978
• Tytuł Knight of Mark Twain za książkę Wilki, 1968
• Członkostwo w PEN Club Lichtenstein, 1979
• Literacka nagroda im. Sigiego Sommera, 1986

Fundacje

• W 1958 wszystkie wpływy z norweskiego wydania Nikt nie ujdzie cało przeznaczył na stypendia dla norweskich studentów, aby mogli dalej pracować w duchu Alberta Schweitzera
• Od 1960 przekazywał tantiemy z książek do dyspozycji organizacji socjalnych Izraela i Polski, gdzie przeznaczone zostały na pomoc sierotom wojennym
• W 1967 z okazji 100-urodzin niemieckiego pisarza Ludwiga Thomy ufundował „medal za szczególne obywatelskie zasługi”
• Wpływy z Rozmów z psem Antkiem, Kotów z Caslano i Psa i jego pana przekazał na schroniska dla zwierząt.