Loading AI tools
szczep winorośli Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Grüner Veltliner, gruner veltliner[uwaga 1], veltlínske zelené – biały szczep winorośli, pochodzący z Austrii[2][3], gdzie jest najważniejszą odmianą (29,4% winnic w 2009)[4][5][6][7], choć spotyka się również teorię o pochodzeniu z Włoch[1]. Wino produkowane z tych gron, szczególnie w postaci młodego wina, jest często serwowane w wiedeńskich heurigerach[6][8]. W niewielkich ilościach produkuje się z nich również wino musujące. Poza tym jest uprawiany w innych krajach Europy Środkowej, a na mniejszą skalę w Nowym Świecie.
 Grüner Veltliner w Weinsberg w Wirtembergii | |
| Gatunek |
winorośl właściwa |
|---|---|
| Inne nazwy |
veltliner grün, veltlínske zelené, zöld veltlini |
| Pochodzenie |
Włochy lub Austria |
| Ważne regiony uprawy |
Austria, Czechy, Słowacja |
| Identyfikator VIVC |
12930[1] |
| Przeznaczenie owoców |
wino[1] |
| Kolor skórki |
zielonożółty |
Grüner veltliner jest naturalną krzyżówką odmiany traminer (savagnin) i niemal wymarłej st. georgener[9]. Mimo podobieństwa nazwy nie jest spokrewniony z odmianami 'Roter Veltiner' i 'Frühroter Veltliner'[2][9]. Odmiana grauer veltliner jest jedynie mutacją kolorystyczną grüner veltlinera[9].
Kiście są średnioduże albo duże, stożkowate, z dużymi zielonożółtymi jagodami, od których pochodzi nazwa (grün – zielony)[2][9][10]. Liście są średniej wielkości, nieco owłosione od spodu. Silnie owłosiony jest stożek wzrostu[2]. Dojrzewa średnio późno[9].
Najlepiej udaje się na glebach lessowych i piaszczystych[10][11][12][13], rośnie także na glinie i glebach wapiennych[11][12].
W zależności od technologii tłoczenia wina z odmiany grüner veltliner mogą powstawać zarówno proste, młode wina sprzedawane w heurigerach, jak i pełne w smaku trunki zdolne do leżakowania[9]. Trwałość szacuje się wtedy na 3-10 lat[7][14]. Veltliner jest odmianą plenną (do 100 hl/ha), z której by uzyskać bardziej skoncentrowane w aromacie i smaku wina konieczne jest ograniczanie zbiorów[2][9][15].
Uważany za najlepszy szczep pod względem jakości w Austrii[16]. Za najlepsze wina uchodzą te z regionu Wachau, wyróżniające się wyraźną kwasowością, pikantnym smakiem, porównywanym do świeżo zmielonego białego pieprzu[5][7][14][17][16]. Typowe wina są świeże, zrównoważone, lekko owocowe[5]. W nucie smakowej pojawia się grejpfrut i koper[7] lub nuty cytrusowo-mineralne[9].
W Austrii wina wytwarzane z grüner veltliner w określonych regionach i spełniające kryteria jakościowe mają prawo do oznaczeń Weinviertel DAC (pierwsza apelacja w Austrii), Traisental DAC, Kremstal DAC, Kamptal DAC[9].
Grüner veltliner jest podstawową odmianą winogron spośród uprawianych w Austrii[9], a także najważniejszym szczepem eksportowym, obok eleganckich rieslingów[5][18][19]. Z uprawy odmiany najbardziej znana jest Dolna Austria: region Wachau, dolina Dunaju i okolice miasta Krems (Kremstal)[19][20][21]. Jakość nie przekłada się jeszcze na popularność[22]. Jeden z producentów z okolicy Krems oferuje jednoodmianowe wino z 150-letnich krzewów (2012), z prawdopodobnie najstarszej winnicy w Austrii[9].
Jako veltlínske zelené jest ważną odmianą na Słowacji, którą obsadzonych jest ok. 20% winnic[9][23]. Pewną rolę odgrywa także w morawskim regionie winiarskim, w pobliżu granicy austriackiej[6][24][25].
Winnice na Węgrzech obsadzone szczepem liczyły pod koniec I dziesięciolecia XX w. 1439 ha[9]. Używa się nazwy zöld veltlini[9], będącej dosłownym tłumaczeniem austriackiej nazwy.
We północnych Włoszech jest spotykany jako veltliner m.in. w Valle Isarco (niem. Eisacktal), gdzie jest podstawą jednoodmianowych win apelacji Alto Adige Valle Isarco DOC Veltliner[9][26][27]. Nie jest uprawiany w innych regionach Włoch[9].
Niewielkie uprawy istnieją w Niemczech (okolice Plochingen[9]), w Bułgarii[9], Szwajcarii, Australii (od 2009)[9], Nowej Zelandii[9] i na zachodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych (Oregon, Kalifornia)[9]. We Francji istnieją eksperymentalne nasadzenia[9].
Grüner veltliner lub riesling jest podstawą austriackiej zupy weinsuppe, gotowanej z wywarem wołowym, papryką i śmietaną[16].
Specyficzny charakter grüner veltlinera sprawia, że w Austrii jest popularnym winem do sznycla wiedeńskiego i niektórych dań mięsnych, wbrew regułom typowym dla krajów zachodnich[28].
Słodsze wino Auslese z grüner veltlinera albo gewürztraminera jest polecane jako kompan świeżych truskawek z niewielką ilością mielonego pieprzu[29].
Podstawowe synonimy to grüner, grünmuskateller, veltliner, weissgipfler, veltlínské zelené (Czechy), veltlínske zelené (Słowacja), zöld veltlini (Węgry)[1][30].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
