Gonostyliki

Gonostyliki^[1], gonostylusy^[2], gonostyle^[1] (łac. gonostyli, l.poj. łac. gonostylus) – elementy narządów genitalnych owadów, będące przekształconymi wyrostkami rylcowymi (stylikami) koksytów genitalnych segmentów odwłoka^[1][3].

U przerzutek i rybików koksyty (płytki biodrowe) wykształcone są na niemal wszystkich segmentach odwłoka, a te segmentu ósmego i dziewiątego zawsze zaopatrzone są w wyrostki rylcowe (styliki)^[4][5][6]. U owadów uskrzydlonych wyrostki te zachowują się tylko na koksycie dziewiątego segmentu, czyli gonokoksycie i wraz z nim oraz z nasadowym wyrostkiem wewnętrznym wchodzą w skład gonokoksopoditu tegoż segmentu^[7].

U samców dobrze wykształcone gonokoksyty i odrębne od nich gonostyliki występują wśród takich grup jak jętki, świerszczokaraczany, wielbłądki, chruściki, wojsiłki, pchły, niektóre muchówki długoczułkie i liczne błonkoskrzydłe. U motyli gonkostylik zlany jest z gonokoksytem w walwę. U samców wielu innych grup gonokoksyty uległy przekształceniu w nieparzystą płytkę subgenitalną. U karaczanów, modliszek, niektórych prostoskrzydłych, niektórych gryzków i niektórych pluskwiaków różnoskrzydłych płytka ta zachowała wyodrębnione gonostyliki, podczas gdy widelnic, straszyków, skorków, nogoprządek oraz u pozostałych prostoskrzydłych, gryzków i pluskwiaków różnoskrzydłych gonostylików na płytce zupełnie brak. U wielu zaawansowanych ewolucyjnie muchówek i błonkówek całe gonokoksopodity uległy redukcji^[7]. Z kolei u samców chrząszczy gonokoksopodity uległy całkowitemu zanikowi^[7][8].

Funkcją ruchomych gonostylików samców często jest chwytanie i przytrzymywanie samicy w trakcie kopulacji^[1].

U samic gonokoksyty dziewiątego segmentu odwłokowego drugą parę walwiferów, na której osadzone są walwule drugiej pary, wchodzące w skład pokładełka^[7][8]. U samic chrząszczy gonostyliki, zwane też stylikami, są małymi płatkami połączonymi stawowo z kosksytem, osadzonymi na pokładełku wierzchołkowo lub przedwierzchołkowo^[9][10]. W przypadku częstej u owadów uskrzydlonych wtórnej redukcji pokładełka gonostylik jest zwykle pierwszą strukturą ulegającą zanikowi^[7].

Przypisy

1. Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 65, 468.
2. Iwona Kania, Maciej Wojtoń, Katarzyna Kopeć, Wiesław Krzemiński, Wiktoria Jordan. Dane dotyczące rodzaju Dicranomyia Stephens, 1829 (Diptera: Limoniidae) w eocenie. „Bursztynisko”. 39, s. 21-25, 2016. International Amber Association.
3. Mary Ann BasingerM.A.B. Maggenti Mary Ann BasingerM.A.B., Armand R.A.R. Maggenti Armand R.A.R., Scott LyellS.L. Gardner Scott LyellS.L., Online Dictionary of Invertebrate Zoology Version 3.1, 2005, s. 420 (ang.).
4. Jan Stach: Klucze do oznaczania owadów Polski, cz. III-V: Pierwogonki – Protura, Widłogonki – Diplura, Szczeciogonki – Thysanura. Warszawa: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, PWN, 1955, s. 40.
5. Romuald J. Pomorski, Maria Sterzyńska, Wanda M. Weiner: Rząd: przerzutki — Archaeognatha. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. Brak numerów stron w książce
6. Romuald J. Pomorski, Maria Sterzyńska, Wanda M. Weiner: Rząd: rybiki — Zygentoma. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. Brak numerów stron w książce
7. Ryuichi Matsuda: Morphology and Evolution of the Insect Abdomen: With Special Reference to Developmental Patterns and Their Bearings upon Systematics. Oxford, New York, Torornto, Sydney, Paris, Frankfurt: Pergamon Press, 1976, s. 77-83.
8. XI: The Abdomen. W: R. E. Snodgrass: Principles of Insect Morphology. Cornell University Press, 1935. Brak numerów stron w książce
9. John F. Lawrence, Rolf G. Beutel, Richard A.B. Leschen, Adam Ślipiński: Glossary of Morphological Terms. W: Richard A.B. Leschen, Rolf G. Beutel, John F. Lawrence: Coleoptera, Beetles. Vol. 2: Morphology and Systematics (Archostemata, Adephaga, Myxophaga, Polyphaga patim). Wyd. II. Berlin, Boston: Walter de Gruyter & Co., 2016, seria: Handbook of Zoology. Brak numerów stron w książce
10. Marek Wanat: rząd: chrząszcze – Coleoptera. W: Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. Brak numerów stron w książce