Giovanni Battista Gisleni

Jan Baptysta Gisleni, wł. Giovanni Battista Gisleni, Gislenius, Ghisleni (ur. w 1600 w Rzymie, zm. 3 maja 1672 tamże) – włoski architekt, scenograf i muzyk doby baroku.

Giovanni Battista Gisleni

Portret z nagrobka Giovanniego Battisty Gisleniego w bazylice Santa Maria del Popolo w Rzymie
Data i miejsce urodzenia	1600 Rzym
Data i miejsce śmierci	3 maja 1672 Rzym
Narodowość	Włoch

Ołtarz główny w katedrze na Wawelu

Jako wykształcony architekt wyruszył z Rzymu na północ Włoch, a następnie do Wiednia, gdzie nie znalazł zatrudnienia. Następnie wyruszył do Polski, gdzie dotarł około 1630 roku, pod koniec panowania Zygmunta III Wazy^[1]. Po raz pierwszy odnotowano jego pobyt w Polsce w 1637 roku wymieniając go jako muzyka króla Władysława IV Wazy. Po 1637 roku być może brał udział w pracach nad modernizacją zamku w Warszawie. W 1643 roku dwie jego kompozycje opublikowano w Wenecji^[1]. W 1643 roku na polecenie króla Władysława IV udał się na krótko do Rzymu w celu znalezienia nowych członków kapeli królewskiej. Po powrocie często projektował katafalki na uroczystości pogrzebowe. W 1650 roku ponownie na krótko wyjechał do Rzymu^[1]. W latach 1650-1651 grał na lutni w kapeli dworskiej Jana II Kazimierza^[1]. W latach 1650-1655 nastąpiło apogeum kariery Gisleniego, w trakcie których zaprojektował większość ważnych dzieł^[1]. W 1652 roku przebywał krótko w Wilnie, gdzie wykonał kilka nagrobków. Pracował w Polsce do lipca 1655, wyjechał do Rzymu po wkroczeniu do kraju wojsk szwedzkich (Potop szwedzki)^[1]. W 1659 roku ożenił się z wdową Mattii de Santis i kupił dom w Rzymie^[1]. Od 1665 ponownie przebywał na dworze króla Jana II Kazimierza, ale latem 1666 roku na stałe wrócił do Rzymu, gdzie spędził ostatnie 15 lat życia^[1]. W 1669 roku kardynał Virginio Orsini wspomina go w liście jako człowieka ubogiego^[1].

Od 1656 należał do Akademii Świętego Łukasza^[2]

Ważniejsze dzieła

• Własny nagrobek, zaprojektowany i sfinansowany przez niego samego, znajduje się w lewej części bazyliki Santa Maria del Popolo w Rzymie^[3].
• główny ołtarz w katedrze na Wawelu fundacji biskupa Piotra Gembickiego z około 1650,
• projekt kościoła Karmelitanek Bosych we Lwowie (1642),
• projekt ołtarza głównego w katedrze w Chełmży fundacji biskupa Andrzeja Leszczyńskiego (ok. 1650)^[1],
• pałac Karola Ferdynanda Wazy w Warszawie z około 1650 (zniszczony),
• kościół Karmelitów Bosych w Warszawie (1652), przebudowany,
• klasztor zakonu kartuzów Berezie Kartuskiej (obecnie na terenie Republiki Białoruś, ruiny)
• przebudowa zamku w Płocku na klasztor,
• nagrobek biskupa Piotra Gembickiego w katedrze na Wawelu (1654)^[1]
• projekt nagrobka Teodory Krystyny Tarnowskiej wystawiony przez jej męża Kazimierza Leona Sapiehę w kościele Bernardynek w Wilnie^[1]
• projekt nagrobka biskupa Jerzego Tyszkiewicza w katedrze w Wilnie
• epitafium wojewody smoleńskiego Krzysztofa Gosiewskiego w kościele Karmelitów Bosych w Wilnie^[1]
• projekt wnętrz pałacu Villa Regia w Warszawie (nie istnieje)
• Castrum doloris Anny Marcybelli Pacowej w kościele karmelitów bosych w Wilnie
• projekt pałacu Stanisława Koniecpolskiego w Warszawie (nie istnieje)
• projekt pałacu podkanclerzego Bogusława Leszczyńskiego w Warszawie (obecnie przebudowany na Pałac Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu przy placu Bankowym w Warszawie) (przebudowany)
• odbudowa kościoła pw. św. Anny oo. Bernardynów w Warszawie latach 1658–1667 (?),
• przebudowa na klasztor Pałacu Kazanowskich po 1663 roku (obecnego budynku Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności "Res Sacra Miser") przy Krakowskim Przedmieściu (?)
• przypuszczalnie obelisk Wazów w Wyszkowie fundacji Jana Kazimierza pamięci biskupa Karola Ferdynanda Wazy, drugi pomnik świecki w Polsce
• projekt katafalku (z piramidą) na obrzęd żałobny odprawiony w Warszawie za Karola Ferdynanda Wazę, biskupa płockiego 1655,

i inne projekty dworów, pałaców, detale architektoniczne (bramy, portale), dekoracje teatralne, funeralne i okazjonalne.

Zachowały się zbiory jego projektów i rysunków:

• Varii Disegni/D'Architettura/Inventati e delineati/Da Gio:Battista Gisleni/Romano/Architetto delle MMta et Sermo/Prencipe di Polonia e Sueta wydany w Londynie – 116 projektów,
• 12 luźnych szkiców w Castello Sforzesco w Mediolanie,
• szkicownik z jego projektami i innych architektów w Kupferstichkab w Dreźnie Skizzenbuch des G. Chiaveri.

• 
  Ołtarz Główny w katedrze na Wawelu
• 
  Wieża Zygmunta III Wazy na Wawelu
• 
  Kościół SS. Karmelitanek Bosych we Lwowie
• 
  Mauzoleum św. Stanisława w katedrze na Wawelu
• 
  Hebanowy ołtarzyk królowej Marii Ludwiki Gonzagi w klasztorze Wizytek w Warszawie
• 
  Warszawa - Pałacyk Karola Ferdynanda Wazy
• 
  Kościół w Berezie Kartuskiej (zburzony)
• 
  Klasztor w Berezie Kartuskiej
• 
  Castrum doloris Anny Marcybelli Pacowej w kościele karmelitów bosych w Wilnie
• 
  Nagrobek Teodory Krystyny Tarnowskiej w kościele św. Michała (Bernardynek) w Wilnie
• 
  Chełmża - ołtarz główny w katedrze
• 
  Nagrobek biskupa Piotra Gembickiego w Katedrze na Wawelu
• 
  Rzym - nagrobek Gisleniego
• 
  Rzym - fragment nagrobka Gisleniego
• 
  Wyszków - Obelisk Wazów (przypuszczalnie)
• 
  Dwór Opalińskiego w Warszawie