Remove ads
Bazylika konkatedralna Świętej Trójcy w Chełmży – dawna katedra biskupstwa chełmińskiego. Od 1982 roku bazylika mniejsza a od 1994 roku konkatedra diecezji toruńskiej.
 nr rej. A/381 z 17 października 1929 i 29 grudnia 1952 | |||||||||||||||||
| bazylika mniejsza, konkatedra | |||||||||||||||||
 Widok ogólny | |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| Parafia | |||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Chełmży  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie powiatu toruńskiego  | |||||||||||||||||
 53°11′10,967″N 18°36′50,400″E | |||||||||||||||||
Remove ads
Usytuowany na skarpie nad brzegiem jeziora, wznoszony etapami od 1251 roku do II ćw. XIV w. W czasie budowy katedra była dwukrotnie niszczona najazdami Prusów (1267 i 1286), a w 1422 roku, w wyniku najazdów litewsko-tatarskich, nastąpił pożar kościoła (założono wtedy nowe sklepienia). Do ważniejszych późniejszych prac budowlanych należy podwyższenie i zwieńczenie w 1692 roku barokowym hełmem północnej wieży fasady. Katedra chełmżyńska poniosła dość duże straty w XIX i XX w. W 2. poł. XIX w. rozebrano przylegające do kościoła gotyckie krużganki i zabudowania kapituły. W 1906 roku zastąpiono pierwotny gotycki portal zachodni neogotycką kruchtą. W 1950 roku wybuchł pożar, który zniszczył dachy, część sklepień nawy głównej, hełm wieży oraz belkę tęczową. Odbudowa w latach 1968-1971 przywróciła kościołowi dawny wygląd.
Świątynię odwiedziło wielu polskich królów: Władysław Jagiełło, Kazimierz Jagiellończyk, Zygmunt August, Zygmunt III Waza wraz z synem Władysławem IV oraz Jan III Sobieski, który podarował kościołowi zdobyty podczas odsieczy wiedeńskiej i zachowany do dzisiaj czaprak Kara Mustafy. Obecni w niej byli również prezydenci Stanisław Wojciechowski oraz Ignacy Mościcki. W 1966 roku kazanie w kościele wygłosił prymas Stefan Wyszyński[potrzebny przypis].
Remove ads
Jest to kościół gotycki, trójnawowy, o korpusie halowym, z transeptem i dwiema wieżami od zachodu, z których w pełnej wysokości zrealizowano tylko jedną (północną). Nawy boczne są dwa razy węższe od nawy głównej. Jego architektura łączy ze sobą elementy typowej architektury katedralnej, tj. transept, dwuwieżową fasadę i wieżyczki przy transepcie, z formami charakterystycznymi dla architektury zakonów żebraczych (franciszkanów i dominikanów), do których należy prostokątne prezbiterium bez obejścia. Z zewnątrz szczególnie bogato opracowany jest szczyt wschodni szczyt prezbiterium, dzielony blendami z maswerkami i zwieńczony sterczynami. Wnętrze jest przestronne, dzielone ośmiobocznymi filarami, wspierającymi sklepienia gwiaździste[1].
Remove ads
Gotyk (do XVI w.)
- fragment płyty nagrobnej wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Siegfrieda von Feuchtwangena, zmarłego w 1311 roku
- Grupa Ukrzyżowania z 1422 roku, z korpusem rzeźby Jezusa pokrytym skórą zwierzęcą oraz ludzkimi włosami - dzieło warsztatu toruńskiego lub gdańskiego
- rzeźby z dawnego łuku tęczowego: krucyfiks, Matka Boska Bolesna, św. Jan Ewangelista i św. Maria Magdalena (z początku XVI w.)
Renesans (XVI w.)
- stalle fundowane w 1519 roku przez biskupa Jana Konopackiego, przekształcone w początku XVII w., z fragmentami późnogotyckimi
- nagrobek biskupa Piotra Kostki (zm. 1595 roku) w prezbiterium, z arkadową wnęką mieszczącą postać zmarłego przedstawioną jako śpiąca osoba – prawdopodobnie dzieło warsztatu krakowskiego
- ambona z 1604, fundacji biskupa Wawrzyńca Gembickiego, przekształcona w 1676 roku
Barok (XVII-XVIII w.)
- ołtarz główny z ok. 1650 roku, zrealizowany przez warsztat miejscowy według projektu Giovanniego Battisty Gisleniego, fundacji biskupa Andrzeja Leszczyńskiego
- obraz Zdjęcie z Krzyża według Rubensa (na podstawie grafiki), ok. poł. XVII w.
- epitafium biskupa chełmińskiego Adama Kosa, zm. 1661 roku, z popiersiem zmarłego atrybuowanym G. Rossiemu
- obraz Pokłon Trzech Króli Luki Giordano z przełomu XVII i XVIII w.
- ołtarz Św. Krzyża, według projektu G. B. Cocchiego, ze zwieńczeniem w postaci korony, z poł. XVIII w.
- ołtarz z obrazem przedstawiającym bł. Jutę, przypisywanym T. Kuntze (poł. XVIII w.)[2]
Remove ads
Ołtarze
Ołtarz główny z ok. 1650 r.
Późnobarokowy ołtarz Krzyża Świętego w północnym ramieniu transeptu
Płaskorzeźba w antependium ołtarza Krzyża Św.
Barokowy ołtarz boczny
.JPG)
Barokowy ołtarz MB Bolesnej (Chełmińskiej)
Epitafia i nagrobki
Renesansowy nagrobek biskupa Piotra Kostki herbu Dąbrowa
Barokowe epitafium biskupa Tomasza Czapskiego herbu Leliwa
Epitafium biskupa Kazimierza Szczuki herbu Grabie
Epitafium kanonika Wojciecha Krzywkowskiego herbu Półkozic
Epitafium biskupa Macieja Bystrama herbu Tarnawa
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads