Gesze

Gesze (tyb.: དགེ༌བཤེས༌, wylie: dge bshes, ZWPY: geshe; skrót od dge-ba’i bshes-gnyen, będącego tłumaczeniem sanskryckiego określenia kalyanamitra, dosłownie „szlachetny przyjaciel”; chiń.: 格西, pinyin: Géxī) – tytuł naukowy nadawany mnichom w szkołach gelug, sakja i bon buddyzmu tybetańskiego.

Mnisi uczący się do egzaminu na gesze

W szkole gelug, w której jest szczególnie ceniony, odpowiada z grubsza zachodniemu doktoratowi^[1][2]. Dzieli się na cztery stopnie: dorampy, kaczu^[3], cogrampy i lharampy^[4]. Przyznaje się go na podstawie wyników uzyskanych przez kandydata w ustnym egzaminie, mającym formę debaty. Jak dotąd uzyskało go jedynie kilka osób spoza tybetańskiego kręgu kulturowego^[5].

Szkoła sakja wyróżnia trzy stopnie tego tytułu: gaszipa, gaczupa oraz rabdziampa. Uzyskanie tego ostatniego uprawnia do studiowania praktyk tantrycznych^[6].

W tradycji bon student zdobywa możliwość starania się o tytuł gesze po około ośmiu latach edukacji^[7].

Jego nadawanie na terenie Tybetu zostało zakazane przez władze chińskie w 1959 jako przesąd i feudalna praktyka. Dzięki staraniom X Panczenlamy zarządzenie zabraniające przyznawania tego tytułu zostało zniesione w latach 80. i ponownie przywrócone po serii manifestacji niepodległościowych w kraju. Po raz kolejny zezwolono na egzaminy akademickie w lipcu 2004. Ich nadzorowaniem zajmuje się ława 16 buddów i znawców buddyzmu tybetańskiego^[8].

Przypisy

1. Gilbert Buéso: Drepoung Gomang Dratsang: Monastère tibétain. Université de philosophie bouddhiste. Sous l’autorité spirituelle de Dagpo Rimpotché. Veneux – Les Sablons: Editions Guépèle, 2000, s. 48–50.
2. А.А. (Андрей Александрович [Andriej Aleksandrowicz]) Базаров [Bazarow]: Институт филосовского диспута в тибетском буддизме [Institut fiłosofskogo disputa v tibietskom buddizmie]. Санкт-Петербург [Sankt-Pietierburg]: Изд. «Наука» [Izd. „Nauka”], 1998, s. 42–43.
3. Struktura i administracja ważniejszych klasztorów.... W: Gonbodżab Cybikow: Buddyjski pielgrzym w świątyniach Tybetu według dziennika prowadzonego w latach 1899–1902. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975, s. 175.
4. Centralna Administracja Tybetańska: Tradycja gelug. [dostęp 2016-10-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (24 listopada 2007)]. (pol.).
5. Zbigniew Modrzejewski: Czym różni się tradycja gelug od innych tradycji buddyzmu tybetańskiego?. [dostęp 2016-10-02]. (pol.).
6. John Powers: Świat buddyzmu tybetańskiego: zarys filozofii i praktyki. Kraków: Wyd. „Mudra”, 2002, s. 487. ISBN 83-87387-07-X.
7. John Powers: Świat buddyzmu tybetańskiego: zarys filozofii i praktyki. Kraków: Wyd. „Mudra”, 2002, s. 554. ISBN 83-87387-07-X.
8. Tybetańskie Centrum Praw Człowieka i Demokracji: Office of Tibet, Nowy Jork: Chiny zezwalają na powrót do tradycji mianowania gesze lharampa. [dostęp 2016-10-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (11 lipca 2011)]. (pol.).

Bibliografia

• Glenn H. Mullin: Czternastu dalajlamów. Spadkobiercy oświeconej mądrości. Elżbieta Smolarz (red.). Warszawa: Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, 2008. ISBN 978-83-7554-010-9. Brak numerów stron w książce