Gerda Weissmann-Klein
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Gerda Weissmann-Klein (ur. 8 maja 1924 w Bielsku, zm. 3 kwietnia 2022 w Phoenix[1]) – amerykańska działaczka społeczna, aktywistka praw człowieka, pisarka i mówczyni żydowskiego pochodzenia, ocalała z Holocaustu.
.jpg) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
pisarka, działaczka społeczna, aktywistka praw człowieka |
| Narodowość |
amerykańsko-żydowska |
| Tytuł naukowy |
doctor honoris causa |
| Rodzice |
Julius Weissmann |
| Małżeństwo |
Kurt Klein (1946 – |
| Dzieci |
Vivian Ullman, Leslie Simon, James Klein |
| Odznaczenia | |
 | |
Weissmann urodziła się w połowie lat 20. w należącym do Polski śląskim Bielsku (dziś Bielsko-Biała); jej ojciec Julius kierował fabryką futer, matka Helene zajmowała się domem. Jej życie zmieniło się, gdy 3 września 1939 r. do miasta wkroczyły wojska niemieckie, a zaniedługo stało się ono częścią III Rzeszy. Ojciec Gerdy, Julius, dopiero co przeszedł zawał serca i z tego powodu rodzina wbrew namowom postanowiła pozostać w Bielsku.
Wkrótce Weissmannowie zostali zmuszeni do zamieszkania w piwnicy własnego domu, a na przełomie 1941 i 1942 roku przesiedlono ich do wydzielonego we wschodniej części miasta getta otwartego. Po jego likwidacji rodzice Gerdy wysłani zostali do Auschwitz, ją samą zaś skierowano do obozu przejściowego, a stamtąd do Groß-Rosen. Przebywała w czterech jego podobozach: Bolkenhain (Bolków), Märzdorf (Marciszów), Landeshut (Kamienna Góra) oraz Grünberg (Zielona Góra).
29 stycznia 1945 r. wraz z grupą 4000 kobiet wyruszyła w 350-kilometrowy marsz śmierci przez Saksonię i Czechy, w czasie którego większość więźniarek zmarła z głodu, zimna i w wyniku nazistowskiego bestialstwa. Wtedy zginęła najlepsza przyjaciółka Gerdy, Ilse.
Weissmann została uwolniona w maju 1945 r. przez żołnierzy amerykańskich w południowoczeskich Volarach[2]. Wśród nich był porucznik Kurt Klein, który pochodził z Niemiec i uciekł przed nazizmem do USA, podczas gdy jego rodzice zginęli w Auschwitz. Zakochali się w sobie, we wrześniu 1945 r. zaręczyli, a rok później w Paryżu wzięli ślub.
Po II wojnie światowej Weissmann-Klein wraz z mężem zamieszkała w Kenmore koło Buffalo w stanie Nowy Jork; doczekali się trójki dzieci (Leslie, Vivian i Jamesa) i ośmiorga wnucząt. W USA włączyła się w rozmaite akcje charytatywne oraz zaczęła opowiadać o swej przeszłości. Później mieszkała w stanie Arizona.
W 1957 r. wydała swoje najsłynniejsze dzieło – autobiografię All But My Life, która doczekała się 63 wydań i jest po dziś dzień wykorzystywana w szkołach i na uczelniach wyższych. Na jej podstawie w 1995 r. powstał nagrodzony Oscarem za najlepszy krótkometrażowy film dokumentalny film Ocalona pamięta (One Survivor Remembers).
Wojenne losy Weissmann przedstawione zostały również w filmie Świadectwo (Testimony), który jest częścią stałej ekspozycji Muzeum Pamięci Holocaustu w Waszyngtonie. Od 1997 r. była członkiem Rady Prezesów tego muzeum.
Przez sześć dekad przemawiała do młodzieży w każdym z 50 amerykańskich stanów i odwiedziła ze swym poselstwem nadziei, miłości i tolerancji wiele państw, spotykając się m.in. z Goldą Meir, Menachemem Beginem, Eleanor Roosevelt, Harrym Trumanem i Billem Clintonem. Znalazła się, obok m.in. F.D. Roosevelta, M.L. Kinga i R. Reagana, na okładce prestiżowego podręcznika The Americans wydawnictwa McDougall-Littell. W uznaniu jej działalności została wybrana, by przemówić przed ONZ 27 stycznia 2006 r., podczas pierwszych obchodów Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu.
W 1996 r. odznaczona została Izraelską Nagrodą Lwa Judy, a w roku 2010 z rąk Baracka Obamy otrzymała Medal Wolności za wytrwałe nauczanie świata, jak w chwilach beznadziei odkryć rozmiar swej siły i głębię swej miłości.
W 2008 r. Weissmann-Klein założyła Citizenship Counts – organizację pozarządową, stawiającą sobie za cel uświadamianie studentów w dziedzinie praw i obowiązków obywatela oraz zachęcanie do służby społecznej.
Ważnym rozdziałem w jej życiu było wyzwolenie przez przyszłego męża, Kurta Kleina, i losy ich znajomości do ślubu w 1946 roku. Z opowieścią o tym występowała w programach telewizyjnych, m.in. w show Oprah Winfrey, 60 Minutes i CBS Sunday Morning. Wydane wraz z Kleinem w 2001 r. The Hours After: Letters of Love and Longing in War’s Aftermath to przejmujący zbiór prowadzonej przez nich po wojnie korespondencji. Uhonorowani za to zostali doktoratem honoris causa Chapman University.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
