Gancarz

Gancarz (798 m) – szczyt we wschodniej części Beskidu Małego. Znajduje się w północno-zachodnim grzbiecie Gronia Jana Pawła II w Beskidzie Małym, pomiędzy Czubą a Czołem. Północne stoki Gancarza opadają do doliny Rzyczanki, natomiast w północno-wschodnim kierunku odchodzi od Gancarza boczny grzbiet oddzielający dolinę Choczenki od doliny Ponikiewki. Mający trzy grzbiety Gancarz wznosi się więc nad trzema miejscowościami i trzema dolinami: Rzyki w dolinie Rzyczanki, Kaczyna w dolinie Choczenki i Ponikiew w dolinie Ponikiewki^[2][3].

Gancarz

Zimowy widok od strony Ponikwi
Państwo	Polska
Pasmo	Beskid Mały, Karpaty
Wysokość	798 lub 802[1] m n.p.m.
Położenie na mapie województwa małopolskiego Gancarz
Położenie na mapie Polski Gancarz
49°48′38,1″N 19°25′21,2″E

Na mapie Wojskowego Instytutu Geodezjnego błędnie został nazwany Targoszowską Górą. Aleksy Siemionow, autor opracowania Ziemia Wadowicka uważa, możliwe są dwa źródła nazwy Gancarz. Może ona pochodzić od tego, że garncarstwo było w tej okolicy popularne, np. w Andrychowie jest ulica Garncarska. Być może jacyś garncarze mieli swoje warsztaty w pobliżu szczytu, ale nazwa góry może też pochodzić od nazwiska Gancarz, bowiem w 1712 r. w Koszarawie mieszkali zarębnicy: Walek Gancarz, Bartek Gancarz, Tomek Gancarz i komornik Szymon Gancarz^[4].

Obecnie Gancarz jest całkowicie porośnięty lasem, dawniej jednak był znacznie bardziej bezleśny. Kazimierz Sosnowski w swoim „Przewodniku po Beskidach Zachodnich” pisze, że jego szczyt był doskonałym punktem widokowym i z tego powodu licznie był odwiedzany przez turystów. Uznawany był za wygasły wulkan^[5].

W 1900 r. Jakub Sikora, gospodarz wsi Chocznia postawił na Gancarzu drewniany krzyż, który jednak z czasem uległ zbutwieniu. W 1931 roku zastąpiono go metalowym o wysokości 636 cm. Obecnie do krzyża tego raz w roku, z okazji Święta Podwyższenia Krzyża (we wrześniu) mieszkańcy okolicznych miejscowości urządzają religijną pielgrzymkę, a przy krzyżu na polowym ołtarzu odbywa się msza^[5]. Wzdłuż szlaku turystycznego ustawione są stacje drogi krzyżowej, a ostatni, stromy odcinek od Czuby na szczyt Gancarza miejscowi nazywają Golgotą. Na północnym stoku dokonano niewielkiej wycinki, dzięki czemu spod krzyża jest widok na położoną w dole miejscowość Kaczyna.

Szlaki turystyczne

Andrychów – Pańska Góra – Czuby – Przełęcz Biadasowska – Wapienica – Przykraźń – skrzyżowanie Panienka – Susfatowa Góra – Przełęcz Kaczyńska – Narożnik – przełęcz Sosina – Czuba – Gancarz – Czoło – Przełęcz pod Gancarzem – Groń Jana Pawła II^[3].

• 
  Krzyż na Gancarzu
• 
  Widok z Gancarza

W Beskidzie Małym istnieje jeszcze drugi szczyt o nazwie Gancarz – nad Targoszowem^[3], na mapie Geoportalu opisany jako Garncarz^[2].

Przypisy

1. Gancarz Beskid Mały – Serwis internetowy Beskidu Małego [online] [dostęp 2022-08-19].
2. Geoportal. Mapa lotnicza [online] [dostęp 2024-02-22].
3. Beskid Mały. Mapa 1:50 000, Kraków: Compass, 2014, s. 2, ISBN 978-83-7605-329-5.
4. AleksyA. Siemionow AleksyA., Ziemia Wadowicka. Monografia turystyczno-krajoznawcza, Wadowice: Komisja Turystyki Górskiej Oddziału PTTK „Ziemia Wadowicka” w Wadowicach, 1984, s. 388, 411.
5. Zbigniew Kubień. Gancarz – „Wygasły wulkan” krzyżem zwieńczony [online] [dostęp 2015-08-15] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-23].