Gamma Cephei

Gamma Cephei (γ Cep, Errai) – gwiazda w gwiazdozbiorze Cefeusza, odległa o około 44 lata świetlne od Słońca.

Gamma Cephei

γ Cep
Położenie w gwiazdozbiorze
Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór	Cefeusz
Rektascensja	23h 39m 20,902s[1]
Deklinacja	+77° 37′ 56,51″[1]
Paralaksa (π)	0,07383 ± 0,00037″[1]
Odległość	44,18 ± 0,22 ly 13,545 ± 0,069 pc
Wielkość obserwowana	3,220 ± 0,009m[1]
Ruch własny (RA)	−63,00 ± 0,59 mas/rok[1]
Ruch własny (DEC)	171,46 ± 0,58 mas/rok[1]
Prędkość radialna	−42,82 ± 0,30 km/s[1]
Charakterystyka fizyczna
Rodzaj gwiazdy	olbrzym lub podolbrzym
Typ widmowy	K1 III-IV CN1[1]
Masa	A: 1,6 M B: 0,3–0,4[2] M☉
Promień	A: 4,9[2][3] R☉
Metaliczność [Fe/H]	0,15[4]
Wielkość absolutna	2,561 ± 0,009m[5]
Jasność	10,6 L☉[2]
Prędkość obrotu	<17 km/s[6]
Wiek	6,6 mld[2] lat
Temperatura	4920 K[2]
Charakterystyka orbitalna
Krąży wokół	Centrum Galaktyki
Półoś wielka	6300[4] pc
Mimośród	0,2571[4]
Alternatywne oznaczenia
Oznaczenie Flamsteeda: 35 Cep 2MASS: J23392083+7737563 Bonner Durchmusterung: BD+76°928 Fundamentalny katalog gwiazd: FK5 893 Boss General Catalogue: GC 32875 Katalog Gliesego: GJ 903 Katalog Henry’ego Drapera: HD 222404 Katalog Hipparcosa: HIP 116727 Katalog jasnych gwiazd: HR 8974 SAO Star Catalog: SAO 10818 Errai, Alrai; GCTP 5725.00

Nazwa

Tradycyjna nazwa własna gwiazdy, Errai, wywodzi się z arabskiego ‏الراعي‎ ar-rā‘ī, co oznacza „pasterz”^[2][7]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2015 roku formalnie zatwierdziła użycie nazwy Errai dla określenia tej gwiazdy^[8].

Charakterystyka obserwacyjna

Projekcja ścieżki precesji bieguna północnego na stałym niebo epoki J2000.0 dla przedziału czasowego od 48000 p.n.e. do 52000 n.e.^[9]

Jest to druga co do jasności gwiazda konstelacji, jej obserwowana wielkość gwiazdowa to 3,22^m[1]; zmienia się ona w zakresie od 3,18 do 3,24^m[6].

Errai można znaleźć na niebie, wyobrażając sobie linię łączącą gwiazdę Caph na końcu „litery W”, jaką tworzą gwiazdy Kasjopei i Polaris, współczesną Gwiazdę Polarną. Gamma Cephei jest nieco powyżej środka tej linii, w stronę Polaris^[10].

Około roku 4000 n.e., z uwagi na precesję osi ziemskiej, Errai znajdzie się o 3° od północnego bieguna niebieskiego i zajmie na sferze niebieskiej miejsce Gwiazdy Polarnej^[10][11].

Charakterystyka fizyczna

Jest to gwiazda podwójna. W skład układu wchodzi widoczna Gamma Cephei A i oddalony o 0,9 sekundy kątowej (pomiar z 2006 r.) składnik Gamma Cephei B o wielkości 7,3^m[12]. Obie gwiazdy krążą wokół siebie z okresem 57–66 lat w średniej odległości około 19 au; ze względu na mimośród orbity odległość dzieląca gwiazdy zmienia się od 12 do 26 au^[2].

Gamma Cephei A to pomarańczowy olbrzym (lub podolbrzym^[1]) należący do typu widmowego K1. Ma on temperaturę 4920 K i jasność 10,6 razy większą niż jasność Słońca. Jej promień, znany dzięki pomiarowi średnicy kątowej, jest 4,9 razy większy niż promień Słońca, a masa jest oceniana na 1,6 razy większą od masy Słońca^[2].

Gamma Cephei B jest mało masywną gwiazdą, czerwonym karłem o masie 0,3–0,4 masy Słońca^[2]. Jego temperatura to 3500 K, przypuszcza się, że reprezentuje typ widmowy M^[13].

Układ planetarny

W 1988 roku opublikowano wyniki analiz zmian prędkości radialnej gwiazdy, które zostały zinterpretowane jako możliwy efekt wywołany przez przyciąganie masywnej planety^[14]. Rok później o takim samym wyniku doniósł inny zespół badaczy^[15]. Ze względu na dużą niepewność pomiaru, odkrycie doczekało się weryfikacji dopiero w 2002 roku^[16][13].

Planeta, którą odkryto w tym układzie, okrąża składnik A. Została ona oznaczona Gamma Cephei b i jest gazowym olbrzymem o masie 1,85 masy Jowisza, okrążającym składnik A w odległości dwukrotnie większej niż odległość Ziemi od Słońca, o okresie obiegu 2,5 roku^[3].

Nazwa własna planety została wyłoniona w 2015 roku w publicznym konkursie. Tadmor to dawna semicka i współczesna arabska nazwa starożytnego miasta Palmyra, wpisanego na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Zwycięską nazwę zaproponowali członkowie Syryjskiego Stowarzyszenia Astronomicznego (Syria)^[17].

Towarzysz	Masa (MJ)	Okres orbitalny (dni)	Półoś wielka (au)	Ekscentryczność
Tadmor[3][17]	1,85 ± 0,06	903,3 ± 1,5	2,05 ± 0,06	0,049 ± 0,034

Zobacz też

• Lista najjaśniejszych gwiazd w poszczególnych gwiazdozbiorach
• Lista gwiazd posiadających zidentyfikowane planety
• Lista gwiazd w gwiazdozbiorze Cefeusza

Przypisy

1. Gamma Cephei w bazie SIMBAD (ang.) [dostęp 2018-08-28].
2. Jim Kaler: Errai (Gamma Cephei). [w:] STARS [on-line]. 2013-05-20. [dostęp 2018-08-28]. (ang.).
3. Gamma Cephei b w serwisie The Extrasolar Planets Encyclopaedia (ang.)
4. Anderson E., Francis C: HIP 116727. [w:] Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2018-08-28]. (ang.).
5. Obliczona na podstawie wielkości obserwowanej i paralaksy.
6. γ Cephei. Alcyone ephemeris. [dostęp 2018-08-28]. (ang.).
7. Cepheus. W: Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 158. ISBN 0-486-21079-0. (ang.).
8. Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2018-06-01. [dostęp 2018-08-28].
9. J.J. Vondrák J.J., N.N. Capitaine N.N., P.P. Wallace P.P., New precession expressions, valid for long time intervals, „Astronomy & Astrophysics”, 534, 2011, A22, DOI: 10.1051/0004-6361/201117274, ISSN 0004-6361 [dostęp 2023-01-25].
10. Gamma Cephei is a future North Star. EarthSky, 2013-09-30. [dostęp 2018-08-28]. (ang.).
11. James B. Kaler: The Ever-Changing Sky: A Guide to the Celestial Sphere. Cambridge University Press, 2002, s. 150. ISBN 0-521-49918-6.
12. Mason et al.: WDS J23393+7738AB. [w:] The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.
13. Errai. SolStation. [dostęp 2018-08-28]. (ang.).
14. Bruce Campbell, G.A.H. Walker, S. Yang. A search for substellar companions to solar-type stars. „The Astrophysical Journal”. 331, s. 902–921, 1988. DOI: 10.1086/166608. Bibcode: 1988ApJ...331..902C. (ang.).
15. A.T. Lawton, P. Wright. A planetary system for Gamma Cephei?. „British Interplanetary Society”. 42, s. 335–336, 1989. Bibcode: 1989JBIS...42..335L. (ang.).
16. McDonald Observatory Planet Search finds first planet orbiting close-in binary star. McDonald Observatory, 2002-10-09. [dostęp 2018-08-28]. (ang.).
17. The Approved Names. [w:] NameExoWorlds [on-line]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna / Zooniverse, 2015-12-15. [dostęp 2018-08-28].

Linki zewnętrzne

• Jarosław Włodarczyk: Planeta pomiędzy gwiazdami. Wirtualny Wszechświat, 2002-10-14.