Gallinula

	Gallinula
	Brisson, 1760
	; Przedstawiciel rodzaju – kokoszka ciemna (G. tenebrosa)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	żurawiowe
Nadrodzina	Ralloidea
Rodzina	chruściele
Podrodzina	łyski
Rodzaj	Gallinula
	Typ nomenklatoryczny
	Fulica chloropus Linnaeus, 1758
Synonimy
	Stagnicola C.L. Brehm, 1830; Porphyriornis J.A. Allen, 1892;
	Stagnicola C.L. Brehm, 1830; Porphyriornis J.A. Allen, 1892;
Gatunki
	5 gatunków – zobacz opis w tekście
	5 gatunków – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gallinula – rodzaj ptaków z podrodziny łysek (Fulicinae) w obrębie rodziny chruścieli (Rallidae).

Szybkie fakty Domena, Królestwo ...

Zamknij

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące na całym świecie poza obszarami arktycznymi i antarktycznymi^[4].

Morfologia

Długość ciała 25–40 cm, rozpiętość skrzydeł 50–65 cm; masa ciała 173–720 g^[4].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1760 roku francuski zoolog Mathurin Jacques Brisson w publikacji własnego autorstwa poświęconej ornitologii^[1]. Gatunkiem typowym jest (tautonimia) kokoszka zwyczajna (G. chloropus).

Etymologia

Gallinula: średniowiecznołac. gallinula ‘kokoszka wodna’, nazwana tak dla jej podniesionego ogona i wolnego kroku, od łac. gallinula ‘mała kura, kurczak’, od zdrobnienia gallina ‘kura’, od gallus ‘kogucik’^[5].
Stagnicola: łac. stagnum, stagni ‘basen, bagno’; -cola ‘mieszkaniec’, od colere ‘mieszkać’^[6]. Gatunek typowy: Brehm wymienił kilka gatunków – Stagnicola septentrionalis C.L. Brehm, 1831 (= Fulica chloropus Linnaeus, 1758), Fulica chloropus Linnaeus, 1758, Stagnicola minor C.L. Brehm, 1831 (= Fulica chloropus Linnaeus, 1758) i Stagnicola meridionalis^{[uwaga 1]} C.L. Brehm, 1831 – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Fulica chloropus Linnaeus, 1758^[7].
Porphyriornis: rodzaj Porphyrio Brisson, 1760 (sułtanka); gr. ορνις ornis, ορνιθος ornithos ‘ptak’^[8]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Porphyriornis comeri^{[uwaga 2]} J.A. Allen, 1892.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[9]:

Gallinula nesiotis P.L. Sclater, 1861 – kokoszka atlantycka – takson wymarły pod koniec XIX wieku^[10]
Gallinula comeri (J.A. Allen, 1892) – kokoszka południowa
Gallinula chloropus (Linnaeus, 1758) – kokoszka zwyczajna
Gallinula galeata (M.H.C. Lichtenstein, 1818) – kokoszka amerykańska
Gallinula tenebrosa Gould, 1846 – kokoszka ciemna

Uwagi

[U 1]
Podgatunek G. chloropus.
[U 2]
Podgatunek G. nesiotis.

Przypisy

[1]
M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 6. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 3. (fr. • łac.).
[2]
C.L. Brehm. Beschluß der Uebersicht der deutschen Vögel. „Isis von Oken”. 1830, s. kol. 992, 1830. (niem.).
[3]
J.A. Allen. Description of a new gallinule, from Gough Island. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 4, s. 57, 1892. (ang.).
[4]
D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Rails, Gallinules, and Coots (Rallidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2024, DOI: 10.2173/bow.rallid1.01 [dostęp 2024-02-09] (ang.), Gallinula.
[5]
The Key to Scientific Names ↓, Gallinula [dostęp 2021-12-28].
[6]
The Key to Scientific Names ↓, Stagnicola [dostęp 2021-12-28].
[7]
G.R. Gray: A list of the genera of birds: with their synonyma an indication of the typical species of each genus. London: R. and J.E. Taylor, 1840, s. 72. (ang.).
[8]
The Key to Scientific Names ↓, Porphyriornis [dostęp 2021-12-28].
[9]
Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Rallidae Rafinesque, 1815 - chruściele - Rails and Coots (wersja: 2024-01-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-02-09].
[10]
BirdLife International, Gallinula nesiotis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3 [dostęp 2021-12-28] (ang.).

Bibliografia

The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[7] [U 1]
Podgatunek G. chloropus.

[10] [U 2]
Podgatunek G. nesiotis.

[Brisson-1] [1]
M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 6. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 3. (fr. • łac.).

[Brehm-2] [2]
C.L. Brehm. Beschluß der Uebersicht der deutschen Vögel. „Isis von Oken”. 1830, s. kol. 992, 1830. (niem.).

[Allen-3] [3]
J.A. Allen. Description of a new gallinule, from Gough Island. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 4, s. 57, 1892. (ang.).

[botw-4] [4]
D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Rails, Gallinules, and Coots (Rallidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2024, DOI: 10.2173/bow.rallid1.01 [dostęp 2024-02-09] (ang.), Gallinula.

[5] [5]
The Key to Scientific Names ↓, Gallinula [dostęp 2021-12-28].

[6] [6]
The Key to Scientific Names ↓, Stagnicola [dostęp 2021-12-28].

[gray-8] [7]
G.R. Gray: A list of the genera of birds: with their synonyma an indication of the typical species of each genus. London: R. and J.E. Taylor, 1840, s. 72. (ang.).

[9] [8]
The Key to Scientific Names ↓, Porphyriornis [dostęp 2021-12-28].

[Mielczarek&Kuziemko-11] [9]
Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Rallidae Rafinesque, 1815 - chruściele - Rails and Coots (wersja: 2024-01-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-02-09].

[iucn1-12] [10]
BirdLife International, Gallinula nesiotis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3 [dostęp 2021-12-28] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[uwaga 1]

[7]

[8]

[uwaga 2]

[9]

[10]